Η αμφίδρομη σχέση του COVID-19 και των ψυχικών διαταραχών

της Μένης Μαλλιώρη

Ομότιμη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών-ΕΚΠΑ

Στις 26 Μαρτίου του 2020, σε δημοσίευσή μου στο Virus.gr με τίτλο «Μένουμε σπίτι» είχα μεταξύ άλλων αναφέρει, «Το στοίχημα των ημερών για την αντιμετώπιση της πανδημίας, είναι πρωτίστως η αποτελεσματικότητα των περιοριστικών μέτρων που αναμφισβήτητα βασίσθηκαν σε επιστημονικά δεδομένα και πάρθηκαν έγκαιρα στη χώρα μας. Άξιο μελέτης επίσης είναι, το εάν και για πόσο διάστημα μπορεί κάποιος να αντέξει μία καθημερινότητα που ήρθε αιφνίδια, συνοδεύεται από άγχος, φόβο, θλίψη, πένθος, αίσθημα μοναξιάς, διαταραχές ύπνου, ή άλλες ψυχικές εκδηλώσεις και παράλληλα είναι «ανοικτού τέλους», δηλαδή δεν είναι εύκολο για τους επιστήμονες να προσδιορίσουν την χρονική διάρκεια των επιβεβλημένων μέτρων». 

Στις 7 Απριλίου του 2020, σε δημοσίευσή μου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ με τίτλο «Ας σκεφτούμε και όσους δεν έχουν σπίτι» είχα μεταξύ άλλων αναφέρει, «Στις αιφνίδιες απειλητικές καταστάσεις κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά. Σημαντικό ρόλο παίζουν τα ατομικά χαρακτηριστικά και οι άμεσες ή έμμεσες περιβαλλοντικές του συνθήκες. Στην παρούσα κατάσταση, κάποιες ομάδες πληθυσμού έχουν υψηλότερο κίνδυνο και χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας. Και αναφερόμαστε σε, ηλικιωμένους ή άτομα με υποκείμενα νοσήματα, παιδιά και εφήβους, επαγγελματίες υγείας, ψυχικά ασθενείς και άτομα με προβλήματα ψυχοδραστικών ουσιών (κάπνισμα, αλκοόλ ή άλλες ουσίες)».

Στις 9 Νοεμβρίου του 2020, δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό “The Lancet Psychiatry” εργασία σχετικά με την αμφίδρομη  σχέση του COVID-19 και των Ψυχιατρικών Διαταραχών. Τα δεδομένα βασίζονταν σε αναδρομική μελέτη, από 54 Οργανισμούς Υγείας στην Αμερική κατά το διάστημα Ιανουάριος-Αύγουστος του 2020, μέσω των ιατρικών φακέλων από 69.800.000 ασθενείς. Από αυτούς οι 62.354 είχαν διάγνωση για COVID-19.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, σε ασθενείς χωρίς προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό, η νόσηση με COVID-19 συσχετίσθηκε με αυξημένη πιθανότητα πρώτης ψυχιατρικής διάγνωσης μέσα σε διάστημα 14-90 ημερών από τη νόσηση (5-8% όσων επιβίωσαν εμφάνισαν ψυχική διαταραχή συγκριτικά με ποσοστό 2,5-3,4% που εμφάνισαν ψυχική διαταραχή ενώ νοσηλεύτηκαν για άλλη αιτία πλην του COVID-19). Οι διαγνώσεις αφορούσαν κυρίως αγχώδεις διαταραχές, αϋπνία και άνοια για άτομα πάνω από 65 ετών. Επίσης, άτομα τα οποία είχαν διαγνωσθεί τον τελευταίο χρόνο με κάποια ψυχιατρική διαταραχή είχαν περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν με COVID-19.

Στην Ιατρική προτεραιότητα έχει η πρόληψη και σε αυτήν ακριβώς, και δικαίως, βασίζονται οι κύριοι άξονες των μέτρων που συνεχώς ανακοινώνονται. Κυριαρχούν τα μέτρα για την προστασία της ατομικής και δημόσιας υγείας, καθώς και τα μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Ελάχιστα έχουμε ακούσει σχετικά με το ψυχικό φορτίο που προηγείται, συνοδεύει ή και ακολουθεί την πανδημία. Οι ψυχικές επιπτώσεις λόγω των περιοριστικών μέτρων, της αντικειμενικής αδυναμίας που έχουν κάποια νοικοκυριά να τηρήσουν τα μέτρα, των συνθηκών που επικρατούν σε ειδικές ομάδες συμπολιτών μας όπως οι φυλακισμένοι, οι μετανάστες, οι άστεγοι, επιβάλουν την πρόβλεψη και την προσεκτικότερη κάλυψη και των ψυχικών επιπτώσεων. Ακόμα και για συμβολικούς λόγους, σκόπιμο θα ήταν τα έσοδα από τα πρόστιμα των «ανυπάκουων» να αποδοθούν σε προγράμματα διαχείρισης του ψυχικού φορτίου που αγγίζει όλους μας ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και επιπέδου εκπαίδευσης. Μια τέτοια απόφαση είναι σίγουρα ένα επιπλέον προληπτικό μέτρο κατά της πανδημίας, που επαληθεύει τη ρήση «νους υγιής εν σώματι υγιεί».