11ο Συνεδρίο ΕΕΦΑΜ: Το φαρμακευτικό επιχειρείν επανεξετάζει την παρουσία του

Απαντήσεις και ρεαλιστικές προτάσεις σε μία σειρά κρίσιμων και πολυδιάστατων προκλήσεων τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η φαρμακευτική βιομηχανία στη χώρα μας προσέφερε το 11^ο Συνέδριο Φαρµακευτικού Management με θέμα: «Pharma 2020: Εμπιστοσύνη– Συνεργασία – Αξία», το οποίο διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία Φαρμακευτικού Management (Ε.Ε.Φα.Μ.). Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο Αθηνών, με τη συμμετοχή περισσότερων από 1.000 καταξιωμένων στελεχών της φαρμακοβιομηχανίας, ακαδημαϊκών και μελών της επιχειρηματικής κοινότητας.

Σχεδιασμένο από ανθρώπους της αγοράς για τα στελέχη της αγοράς, το Συνέδριο δεν περιορίστηκε σε κανονιστικές ανακοινώσεις, αλλά αντίθετα ενημέρωσε και αποτέλεσε βήμα ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών γύρω από όλες τις σύγχρονες προκλήσεις που πηγάζουν τόσο από τις νομοθετικές παρεμβάσεις της Πολιτείας, όσο και από την τεχνολογία, την ενσωμάτωση και αξιολόγηση της καινοτομίας, καθώς και από την ίδια την εικόνα που έχει ο κλάδος στα μάτια των πολιτών.

Κατά τις εναρκτήριες ομιλίες τους, οι Πρόεδροι της Οργανωτικής Επιτροπής κκ. Μάκης Παπαταξιάρχης, Διευθύνων Σύμβουλος Janssen, Pharmaceutical Companies of Johnson & Johnson και Κώστας Παναγούλιας, Αντιπρόεδρος Vianex, έκαναν λόγο για μία κρίσιμη χρονικά συγκυρία για τον κλάδο ο οποίος, όπως είπαν, παρά την δυσπιστία που εξακολουθεί να προκαλεί σε μεγάλο μέρος των πολιτών έχει ήδη κάνει την “αυτοκριτική” του και την “αυτορρύθμισή” του πολύ πριν αποφασίσει η Πολιτεία να επιβάλλει ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο.

Πιο συγκεκριμένα, κατά την ομιλία του, ο κ. Παναγούλιας ανέφερε: “Η φαρμακοβιομηχανία αποτελεί έναν από τους δυναμικότερους κλάδους και έχει ένα μεγάλο ποσοστό επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη, πολύ μεγαλύτερο από άλλους κλάδους. Τα προϊόντα μας θεραπεύουν και σώζουν ζωές και η ποιότητά τους διασφαλίζεται από αυστηρές προδιαγραφές στον τομέα της παραγωγής και του ποιοτικού ελέγχου. Στις εμπορικές μας πρακτικές αυτορρυθμιστήκαμε πολύ νωρίτερα από την απόφαση της πολιτείας να ρυθμίσει το θεσμικό πλαίσιο του χώρου μας”.

Από την πλευρά του, ο κ. Παπαταξιάρχης υπογράμμισε πως το Συνέδριο έρχεται σε μία κρίσιμη και δύσκολη χρονικά συγκυρία για τον χώρο του φαρμάκου και πως “το φαρμακευτικό επιχειρείν θα πρέπει να επανεξετάσει όχι την παρουσία του στην διαδικασία της οικονομικής κρίσης, αλλά την παρουσία του πριν από αυτήν. Θα πρέπει να εξετάσει το λειτουργικό μοντέλο που εγκατέστησε, την ηθική που υπηρέτησε, την ηθική και την εικόνα που θεώρησε ότι έπρεπε να προσδώσει, τις αξίες που υπηρέτησε και πάνω από όλα τα μηνύματα που θεώρησε ότι έπρεπε να απευθύνει και να μεταδώσει και την προοπτική που προσέφερε προ κρίσης και όχι κρίσεως άλλοθι”.

Κατά τον ίδιο, βασικό ζητούμενο είναι ο κλάδος να σταθεί αυτοκριτικά απέναντι στα  πιθανά αδιέξοδα που δημιούργησε και με τη συμμετοχή των εργαζομένων να αναθεωρήσει τη στρατηγική του, να ανανεώσει το λόγο, σκέψη και φυσιογνωμία, αλλά και να μεταλλάξει συνολικά την επιχειρηματολογία του, δεδομένου ότι ακόμη και σήμερα, η ελληνική κοινωνία τον αντιμετωπίζει με συστολή, καχυποψία και αμφισβήτηση.

“Πρέπει να παραδεχθούμε πως η πολιτεία στην πρώτη της θεώρηση είχε δίκιο όταν μιλούσε για τη συμμετοχή των ασθενών, για την δαπάνη, την τιμολόγηση, την αποζημίωση, την λειτουργία, την αξιοπρέπεια που πρέπει να συνοδεύει όλα αυτά, το θεσμικό πλαίσιο, την ανάγκη διαχρονικότητας” είπε ο κ. Παπαταξιάρχης, επισημαίνοντας ωστόσο πως “οι βελτιώσεις οι οποίες προσφέρθηκαν δεν είναι απαραίτητα μεταρρυθμίσεις” και πως “δεν έχει απαραίτητα δίκιο όταν επιμένει σε μονόδρομες επιλογές, είτε σε επίμονες, μακροχρόνιες, κοστολογικές μονοπροσεγγίσεις, παραγνωρίζοντας κάθε έννοια αξίας”.

Η πρώτη ημέρα του Συνεδρίου ήταν αφιερωμένη στην έννοια της Εμπιστοσύνης απέναντι στη φαρμακοβιομηχανία, έτσι όπως αυτή “μεταφράζεται” από τη μία για την κοινωνία και από την άλλη για τους εργαζομένους των επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, οι συμμετέχοντες στο 1^ο Στρογγυλό Τραπέζι με θέμα: “Η έννοια της Εµπιστοσύνης στη Φαρµακοβιοµηχανία: Αντιλήψεις, Προτεραιότητες και Δράσεις”, με συντονιστή τον δημοσιογράφο, κ. Αντώνη Σρόιτερ, προσπάθησαν, με έναυσμα σχετική μελέτη που παρουσίασε ο Διευθύνων Σύμβουλος της MRB Hellas, κ. Δημήτρης Μαύρος να φθάσουν στα αίτια και ταυτόχρονα να προτείνουν λύσεις που θα μπορούσαν να αντιστρέψουν την αρνητική εικόνα και την επιφυλακτικότητα από την οποία διακατέχεται απέναντι στις φαρμακευτικές επιχειρήσεις μέρος των πολιτών, συμπεραίνοντας πως ο κλάδος πρέπει να εστιάσει σε τρεις άξονες: στην αξιοπιστία, στην αίσθηση της πραγματικής αξίας και ανταποδοτικότητας καθώς και στο να δείχνει πως ενδιαφέρεται για την υγεία των πολιτών.

Μάλιστα ο Διευθυντής Εταιρικών Υποθέσεων της ELPEN, κ. Βασίλης Πενταφράγκας αναφέρθηκε στις στρεβλώσεις του σημερινού νομοθετικού πλαισίου, τονίζοντας πως ο φαρμακευτικός κλάδος είναι πιο καλά επιτηρούμενος και από τον τραπεζικό και πως αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα το 1/ 3 των φαρμάκων διατίθενται δωρεάν από τη φαρμακοβιομηχανία.

Την πρώτη ημέρα του Συνεδρίου, πραγματοποιήθηκε επίσης Στρογγυλό Τραπέζι με θέμα: “Η εμπιστοσύνη στα στελέχη της Φαρμακοβιομηχανίας ως παράγοντας ενδυνάμωσης του Κλάδου”, το οποίο εστίαζε στη δυναμική των ίδιων των εργαζομένων προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης εμπιστοσύνης, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους οι διοικήσεις των επιχειρήσεων – ελληνικών ή πολυεθνικών- μπορούν να “χτίσουν” μία κουλτούρα συνεργασίας και ταυτότητας.

Κατά τη διάρκειά του η κα Αλεξάνδρα Μαντζούτσου, Σύµβουλος Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναµικού, Cornerstone, ανέπτυξε τον “Καθοριστικό Ρόλο του Ανθρώπινου Δυναμικού στην Οικοδόμηση Εμπιστοσύνης”, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, πως η εμπιστοσύνη που σηματοδοτεί ο λόγος των εργαζομένων και οτιδήποτε επικοινωνείται από τη βάση της, αποτελεί “ενεργό περιουσιακό στοιχείο” των εταιρειών που τις κάνει ακόμη πιο αποτελεσματικές.

Ο κ. Θάνος Μυτιληναίος, Human Resources Director, DEMO S.A., αναφέρθηκε στις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες στην προσπάθειά τους να κερδίσουν την εμπιστοσύνη εντός ενός τόσο σύνθετου περιβάλλοντος, ενώ ο κ. Γιάννης Αρετάκης, Human Resources Business Partner, Novartis, σημείωσε χαρακτηριστικά πως “η εμπιστοσύνη είναι η «συγκολλητικός παράγοντας» σε κάθε είδους συνεργασία”.

Η δεύτερη ημέρα του Συνεδρίου ήταν αφιερωμένη στον όρο Συνεργασία και στα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν οι επιχειρήσεις προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις που ανακύπτουν εντός του νέου ασταθούς περιβάλλοντος. Όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια του 3ου Στρογγυλού Τραπεζιού με θέμα: «Τα επιχειρηματικά μοντέλα στη φαρμακευτική αγορά: στρατηγική ανάλυση και κυρίαρχες τάσεις» σήμερα οι εταιρείες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη έρχονται αντιμέτωπες με ισχυρές πιέσεις που σχετίζονται τόσο με την ταχύτερη εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων όσο και με την διάθεσή τους σε χαμηλότερο κόστος.

Χαρακτηριστικά η Άντζελα Σπαθάρου, Partner στις Υπηρεσίες Συστημάτων Υγείας στη συμβουλευτική επιχειρήσεων McKinsey & Company, τόνισε πως «η ζήτηση στην αγορά του φαρμάκου παραμένει ισχυρή κυρίως για λόγους δημογραφικούς, αλλά σε πολλές αγορές στην Ευρώπη και στην Αμερική τα επίπεδα των τιμών και η πρόσβαση των ασθενών σε φάρμακα είναι υπό απειλή».

Στη συνέχεια η Εύη Βαλλιανάτου, Διευθύντρια Business Development της ΒΙΑΝΕΞ παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο μία εταιρεία μπορεί να αναπτυχθεί επιχειρηματικά στο χώρο του φαρμάκου στη χώρα μας και να δημιουργήσει ένα πλέγμα συνεργασιών στην αγορά. «Οι προκλήσεις που δέχονται τα στελέχη της εταιρείας συμπεριλαμβάνονται στις παρακάτω κατηγορίες: εξαγορές και στρατηγικές συνεργασίας όπου η εταιρεία αναλαμβάνει την προώθηση, πώληση και διανομή του χαρτοφυλακίου της συνεργάτιδας εταιρείας στη γεωγραφική περιοχή στην οποία δραστηριοποιείται, συνεργασίες διανομής, όπως η άδεια παραχώρησης της χρήσης του σήματος και συνεργασίες για εξαγωγές» τόνισε η κα Βαλλιανάτου.

Κατά την ομιλία του, ο Ηλίας Σούσης, Head of Domestic Market and YouTube, Google Greece, Cyprus & Malta, έδωσε τη διάσταση της επιχειρηματικής ανάπτυξης από έναν κλάδο εκτός φαρμάκου και επικεντρώθηκε στις βασικές αρχές που ακολουθεί η Google προκειμένου να παράγει καινοτομία και οι οποίες την έχουν οδηγήσει στην κορυφή. «Η λογική των ιδρυτών της επιτυχημένης εταιρείας βασίζεται στην καινοτομία» επεσήμανε ο κ. Σούσης, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι «είμαστε ανοιχτοί σε προτάσεις και δουλεύουμε σε ένα περιβάλλον που ευνοεί την ανταλλαγή ιδεών μεταξύ όλων των επιπέδων και τμημάτων αλλά και την υλοποίησή τους».

Το επόμενο τραπέζι της δεύτερης ημέρας, με τίτλο: «Η ψηφιακή τεχνολογία ως μοχλός ανάπτυξης της Φαρμακοβιομηχανίας», ήταν αφιερωμένο στην ενσωμάτωση της τεχνολογίας στη φαρμακευτική αγορά και στο κατά πόσον μπορεί να συμβάλλει όχι μόνο στο λανσάρισμα νέων θεραπευτικών λύσεων, αλλά και στην αλλαγή του τρόπου διάδρασης φαρμακοβιομηχανιών και πολιτών. Κοινή άποψη των συμμετεχόντων, πάντως, ήταν πως οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν ήδη αλλάξει σημαντικά -μέσα από εφαρμογές όπως είναι η τηλεϊατρική- το τοπίο στον τρόπο εξέτασης και παρακολούθησης των ασθενών, ενώ συνδέεται και με την εισαγωγή σειράς καινοτομιών στον τρόπο παραγωγής και το marketing νέων σκευασμάτων.

Χαρακτηριστικά ο κ. Σπύρος Παπαπετρόπουλος, Επικεφαλής Έρευνας και Ανάπτυξης και Ιατρικός Διευθυντής στην Cavion σημείωσε πως η τεχνολογία αποτελεί λύση στο χώρο της υγείας σήμερα και θα επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις στον κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας. Ο κ. Παπαπετρόπουλος έκανε λόγο για φορητές συσκευές, έξυπνα χάπια και έξυπνες συσκευασίες φαρμάκων, οι οποίες θα συμβάλλουν στην αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισμό της υγείας.

Κατά την ομιλία του, ο Άγγελος Μπαξεβάνης, Vice President, Marketing Communication and Marketing Excellece Global at Smith & Nephew, αναφέρθηκε στον καθοριστικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στον τομέα του marketing δεδομένης της κλίμακας χρήσης τους από όλους ενώ ο Γιώργος Κλέτσας,  Manager, Technology, Greece & Balkans, IQVIA παρουσίασε τρόπους με τους οποίους οι νέες τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν εταιρείες του χώρου της υγείας να κατανοήσουν καλύτερα το επιχειρησιακό τους περιβάλλον και να επικοινωνήσουν αποτελεσματικότερα με το κοινό τους.

Πλήθος κόσμου παρακολούθησε επίσης τις θεματικές της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου, που ήταν αφιερωμένες στην Αξία και τις προκλήσεις που έφερε η εισαγωγή για πρώτη φορά συστήματος HTA στην Ελλάδα. Οι εργασίες ξεκίνησαν με το 5ο Στρογγυλό Τραπέζι με τίτλο: “Φαρμακευτική Καινοτομία και Συστήματα Υγείας: στρατηγικές διασφάλισης της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες”.

Στο πλαίσιο αυτού, ο Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας του ΕΚΠΑ, κ. Γιάννης Υφαντόπουλος, στην ομιλία του με θέμα: “Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας: Η εμπειρία από την Ευρώπη και η εφαρμογή της στην ελληνική πραγματικότητα” ανέλυσε τα βήματα που πρέπει να γίνουν από τη χώρα μας, ώστε να εφαρμοστεί σωστά το HTA και να επιτευχθεί άριστη χρησιμοποίηση πόρων, βιωσιμότητα του συστήματος υγείας, καθώς και έγκαιρη και ισότιμη διάθεση όλων νέων καινοτόμων θεραπειών. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι λέξεις κλειδιά στον ορισμό της Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας είναι οι: διεπιστημονικότητα, η διαφάνεια και η τεκμηρίωση, ενώ σε ό,τι αφορά τις συχνές αναφορές στο ότι δεν υπάρχει ανάγκη για δημιουργία HTA στην Ελλάδα, αφού θα μπορούσαμε να “δανειστούμε” το μοντέλο κάποιας άλλης χώρας, ο κ. Υφαντόπουλος υπογράμμισε ότι: Υπάρχει μία ογκώδης βιβλιογραφία που εξηγεί γιατί δεν πρέπει να υιοθετείς αυτούσια δεδομένα/συστήματα άλλων κρατών. Κάθε χώρα της ΕΕ άλλωστε έχει ένα διαφορετικό φαρμακευτικό σύστημα που βασίζεται στα χαρακτηριστικά της και έχει κάποιες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές διαστάσεις που δεν ανάγονται σε άλλες χώρες”. Συμπλήρωσε, δε, πως δυστυχώς “ενώ στην Ελλάδα ήμασταν οι πρώτοι που μιλήσαμε για τις αξίες και τις ηθικές βάσεις που θα πρέπει να έχει μία κοινωνία, φτάσαμε να είμαστε ουραγοί στην Ευρώπη στην παρουσίαση και στην υιοθέτηση HTA” αλλά και να έχουμε ως βασική διάσταση αξιολόγησης όχι την αποτελεσματικότητα και την ωφέλεια, αλλά το αν μπορεί να το πληρώσει το σύστημα υγείας.

Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Γεώργιος Πατρινός  εστίασε στο θέμα “Αρχές Φαρμακογονιδιωματικής και ο ρόλος της οικονομικής αξιολόγησης στην εξατομικευμένη θεραπεία”. Στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ομιλία του ο κ. Πατρινός αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στο πως σκέφτονται οι φορείς σχετικά με την γονιδιωματική ιατρική στην Ελλάδα αναφέροντας πως σύμφωνα με έρευνα που έγινε μεσούσης της οικονομικής κρίσης, οι περισσότεροι ναι μεν δήλωσαν φίλα προσκείμενοι, αλλά για παράδειγμα ο ΕΟΦ που βρίσκεται στους ουδέτερους παίκτες, ενώ το Υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΠΥΥ βρίσκονται σε αυτούς που αντιτίθενται. “Ο λόγος είναι πως για να μπορέσεις να έχεις εφαρμογή της φαρμακογονιδιωματικής στη χώρα μας, χρειάζονται επενδύσεις. Χωρίς βραχυχρόνιες επενδύσεις δεν μπορείς να έχεις μακροχρόνια ή μεσοπρόθεσμα οφέλη” είπε χαρακτηριστικά ο κ. Πατρινός.

Τέλος, η Dr. Ann- Sophie Peters, Senior Consultant, HEOR (Health Economics & Outcome Research) Real-World Insights, IQVIA, ανέλυσε τη “Συµβολή των RWE στην Αξιολόγηση Τεχνολογίας”. Όπως τόνισε, το βασικό πρόβλημα στην Ευρώπη είναι ότι υπάρχουν 50 διαφορετικά εθνικά και περιφερειακά HTAs, με διαφορετικό πλαίσιο και μεθοδολογία, αν και τα πιο κοινά προαπαιτούμενα είναι τα δεδομένα των κλινικών μελετών και τα βασικά στοιχεία τιμολόγησης. Συμβούλευσε επίσης τα στελέχη των εταιρειών, δεδομένου ότι “αυτοί που πληρώνουν εστιάζουν όλο και περισσότερο στο κόστος των φαρμακευτικών πρακτικών” να βασίζουν τις αποφάσεις τους όλο και περισσότερο στα HTAs και άρα να έχουν καλή γνώση της βαρύτητας που μπορεί να έχουν τα δεδομένα καθημερινής κλινικής πρακτικής για τα προϊόντα τους.

Το πρόγραμμα του Συνεδρίου – στο οποίο φέτος συμμετείχαν περισσότερα από 1.000 άτομα- ολοκληρώθηκε με την ομιλία του Miles Hilton-Barber, Motivational Speaker, ο οποίος με το παράδειγμά του κατάφερε να αγγίξει και να εμπνεύσει τους Συνέδρους σχετικά με τους στόχους που πρέπει να θέτουν εντός και, κυρίως, εκτός δουλειάς. Ο Miles Hilton-Barber, γνωστός ως τυφλός εξερευνητής, έχασε την οραση του μετά την ηλικία των 20 χρόνων και χρειάστηκε να φθάσει στην ηλικία των 50 ετών για να αποφασίσει ότι δεν θα κέρδιζε την ευτυχία μόνο καταφέρνοντας να δει ξανά αλλά κυνηγώντας τα όνειρά του, κατάφερε να γίνει ο πρώτος τυφλός πιλότος και να δώσει το παράδειγμά του σε όλους. Μέχρι σήμερα έχει πιλοτάρει αεροπλάνο, αγωνιστικό αυτοκίνητο, τρέξει στην έρημο Σαχάρα, πάρει μέρος στον Παγωμένο Μαραθώνιο της Σιβηρίας και υποστήριξε πως τα μόνα όρια στη ζωή είναι αυτά που θέτουμε εμείς στον εαυτό μας!

Κάνοντας μία αποτίμηση του Συνεδρίου, ο κ. Μάκης Παπαταξιάρχης, Διευθύνων Σύμβουλος Janssen, Pharmaceutical Companies of Johnson & Johnson και Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου ανέφερε, μεταξύ άλλων, πως επρόκειτο για μία διοργάνωση με σαφή μηνύματα, που “αφήνει μία παρακαταθήκη για συζήτηση” και που κατά τη γνώμη του ήρθε σε μία καλή συγκυρία δίνοντας “την ευκαιρία στους ανθρώπους του χώρου να υπερασπιστούν τις αξίες, την ηθική, το όραμα, την προοπτική και να δώσουν απάντηση εν θερμώ και εν ψυχρώ σε όλα εκείνα που δίνουν τον τόνο στη δύσκολη και προκλητική εποχή μας”.

Από την πλευρά του, ο κ. Κώστας Παναγούλιας, Αντιπρόεδρος VIANEX και συνπροεδρεύων του Συνεδρίου τόνισε: “Είμαστε ένας κλάδος που ζούσε σε ένα ονειρικό περιβάλλον. Προσγειωθήκαμε απότομα, όταν μας έριξαν σε μία θάλασσα και μάθαμε να κολυμπάμε. Δυστυχώς όμως τον τελευταίο καιρό στη θάλασσα αυτή μας έριξαν και καρχαρίες. Και αυτή είναι η πρόκληση που πιστεύω ότι έχουμε ως κλάδος το επόμενο διάστημα”.

Τα Αριστεία της Ε.Ε.Φα.Μ

Κατά παράδοση, η διοργάνωση “έκλεισε” με την απονομή των Αριστείων Ε.Ε.Φα.Μ., τα οποία όπως επεσήμανε η Πρόεδρος Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακευτικού Management, κα Σοφία Νάσιου “αν και πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Συνεδρίου έχουν το δικό τους αυτόνομο χαρακτήρα, στοχεύουν στο να διαδώσουν σε όλους μας τις βέλτιστες πρακτικές που υιοθετούν οι εταιρείες αλλά και δίνουν μία εξαιρετική ευκαιρία στις ομάδες που τα σχεδιάζουν και υλοποιούν να αποκρυσταλλώνουν το σύνολο της δουλειά τους και αυτό να αποτελέσει παρακαταθήκη”.

To πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Καμπάνια Προϊόντων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. / Αυτό-φροντίδας» έλαβε η εταιρεία Sanofi για το προϊόν DULCOSOFT, ενώ το δεύτερο βραβείο απονεμήθηκε στην εταιρεία GP Hellenic Soil Lmited – Superfoods, για το προϊόν SUPERFOODS. Στην κατηγορία «Καμπάνια Ψηφιακής Επικοινωνίας» το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε στην εταιρεία AbbVie για την καμπάνια «Δ.Ι.gital» ενώ το δεύτερο στην εταιρεία Aenorasis για την Καμπάνια «Endymion». Σε ό,τι αφορά στην κατηγορία «Πρόγραμμα Υποστήριξης Ασθενών & Ευαισθητοποίησης Κοινού» το πρώτο βραβείο έλαβε η εταιρεία Sanofi για τη δράση “Ο Παντεσπάνιους και εγώ” ενώ το δεύτερο βραβείο απονεμήθηκε στην εταιρεία AbbVie για την εκστρατεία «Πιάσε το Μολύβι». Τέλος, στην κατηγορία «Καμπάνια Διαχείρισης Κύκλου Ζωής Προϊόντος» το πρώτο βραβείο απέσπασε η εταιρεία Janssen για το προϊόν DARZALEX ενώ το δεύτερο βραβείο απονεμήθηκε στην εταιρεία Novartis για το προϊόν COSENTYX.