Μουσική και Λόγος: Εργαλεία για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, από έμβρυο έως τη σχολική τάξη

Η Μουσική αποτελούσε και αποτελεί το πιο προσφιλές μη λεκτικό μέσο επικοινωνίας για τον άνθρωπο. Η ανάγκη για βαθύτερη κατανόηση της θετικής επίδρασης της μουσικής στον άνθρωπο και ειδικότερα στην παιδική ηλικία, έθεσε τα θεμέλια για τη μελέτη της επίδρασης της, στην αγωγή αλλά και στην ολόπλευρη ανάπτυξη του ατόμου. Η πρώιμη ενασχόληση με τη μουσική και ειδικότερα με τη μουσικοκινητική αγωγή, μεταξύ άλλων, προσφέρει στο παιδί μουσικές εμπειρίες που θα το βοηθήσουν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του, εξελίσσοντας την εφυία του και αναπτύσσοντας  την κοινωνικότητα του.

Μουσική και έμβρυο

Είναι πολυάριθμες οι μελέτες γύρω από την προγεννητική ζωή, έρευνες βασισμένες σε αντικειμενικά κριτήρια και με στοιχεία από το χώρο της φυσιολογίας, της νευρολογίας, της βιοχημείας, της ψυχολογίας και άλλων επιστημών. Τα αποτελέσματα είναι ομόφωνα: τουλάχιστον από τον έκτο μήνα της κύησης, το έμβρυο αισθάνεται, δέχεται πολλά μηνύματα, ταράζεται, αντιδρά, θυμάται και μαθαίνει.

Η αισθητήρια ανάπτυξη του εμβρύου, αφορά φυσικά σε όλες του τις αισθήσεις, εν προκειμένω θα αναφερθώ μόνο στην αίσθηση της ακοής. Το αυτί του εμβρύου δέχεται πολλά ερεθίσματα, εσωτερικά και εξωτερικά του μητρικού σώματος. Οι θόρυβοι του εντέρου της μητέρας, λόγω της μικρής απόστασης, του φτάνουν ιδιαίτερα έντονοι. Ο καρδιακός της χτύπος ρυθμίζει το χρόνο του εμβρύου και η επιτάχυνσή του εξαιτίας μιας δυσφορίας ή ενός φόβου, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη από το έμβρυο. Η φωνή της μητέρας, φτάνει στο έμβρυο εσωτερικά και αμέσως μετά τον τοκετό το μωρό την αναγνωρίζει.

Τα εξωτερικά ακουστικά ερεθίσματα είναι πολυάριθμα: η φωνή του πατέρα, ενός αδελφού, όλων όσων συναναστρέφονται με τη μητέρα, η μουσική, οι θόρυβοι του περιβάλλοντος. Όσοι ασχολούνται με την προγεννητική ζωή, αλλά κυρίως οι μητέρες συμφωνούν σε ό,τι αφορά τις μουσικές προτιμήσεις του εμβρύου: χαλαρώνει με όλα τα μελωδικά είδη μουσικής και διαμαρτύρεται έντονα όταν ο ήχος είναι πολύ ψηλός, δυνατός ή απότομος. Αν η μέλλουσα μητέρα εργάζεται ή ζει σε χώρο με ηχορύπανση, το έμβρυο δεν αντιδρά σε αυτούς τους θορύβους όπως θα έκανε αν τους άκουγε σποραδικά. Η αντίδραση του στο θόρυβο είναι μια ένδειξη πως ήδη κατέχει κάποια ικανότητα προσαρμογής.

Το συνεχές άκουσμα της ανθρώπινης φωνής κατά τη διάρκεια της κύησης βοηθάει το έμβρυο, ήδη από τη μήτρα να συνηθίζει και να αποτυπώνει τους ήχους, τους τόνους και τους ρυθμούς της μητρικής γλώσσας. Επομένως,  οι γονείς, μιλώντας στο μωρό μέσα στην κοιλιά, εκτός από μια όμορφη επαφή μαζί του, του προσφέρουν και τα πρώτα εφόδια γα την εκμάθηση της μητρικής του γλώσσας. Το μωρό χαλαρώνει πιο εύκολα όταν ακούει ένα νανούρισμα, το οποίο  η μητέρα του, του τραγούδαγε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αυτό επιβεβαιώνει πως το έμβρυο ακούει και αποτυπώνει τα ακουστικά ερεθίσματα.

Οι νέες μελέτες, έρχονται να ρίξουν φως και στην ικανότητα του εμβρύου να αναγνωρίζει ακουστικά ερεθίσματα και να τα συνδέει με διάφορες καταστάσεις. Σύμφωνα με τους ερευνητές, όταν το έμβρυο θα συνηθίσει ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής, είναι σε θέση να το αναγνωρίσει και όταν έρθει στον κόσμο και να αντιδρά στα μουσικά ερεθίσματα με τον ίδιο τρόπο που αντιδρούσε όταν ήταν και στην κοιλιά της μητέρας του. Για το λόγο αυτό, τα μωρά, αφού γεννηθούν, σχετίζονται με την μουσική που άκουγαν όταν βρίσκονταν στην κοιλιά της μητέρας τους, με ένα τρόπο σαν να τη θυμούνται.

Μουσική και παιδί προσχολικής ηλικίας

Μελέτες δείχνουν ότι τα μικρά παιδιά που παρακολουθούν κάποιο πρόγραμμα  μουσικής ή μουσικοκινητικής αγωγής, παρουσιάζουν καλύτερη μνήμη σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν παρακολουθούν κανένα. Επίσης,  εκτός από την ενίσχυση της μουσικότητας του παιδιού, παρατηρείται καλύτερη ανάπτυξη στην ανάγνωση και στα μαθηματικά.

Επιπροσθέτως, η μουσική καλλιεργεί τη μνήμη του παιδιού, αποκτά αυτοεκτίμηση και δεξιότητες, μαθαίνει να πειθαρχεί, να συνεργάζεται και να επικοινωνεί.

Η αναγκαιότητα της μουσικής αγωγής, από την προσχολική ηλικία, αφορά την εξέλιξη του παιδιού σε όλους τους τομείς ανάπτυξης της προσωπικότητας του, (συναισθηματική ανάπτυξη, αισθητική απόλαυση, νοητική ανάπτυξη, ανάπτυξη γλωσσικών ικανοτήτων, σωματική και κοινωνική ανάπτυξη).

Υπάρχουν πολλοί τρόποι και πολλά συστήματα, μέσα από τα οποία θα μπορούσε το παιδί προσχολικής ηλικίας να εισαχθεί στο κόσμο της μουσικής, το βασικότερο εργαλείο για την ηλικία αυτή είναι η μουσικοκινητική αγωγή.  Η εισαγωγή της μουσικoκινητικής αγωγής στη ζωή του παιδιού από πολύ μικρή ηλικία, αποτελεί το πρώτο βήμα για την έμπρακτη αισθητική αγωγή του παιδιού.

Μουσική και παιδί σχολικής ηλικίας

H µμουσική αγωγή επιδρά θετικά στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και στη διαµόρφωση των παρακάτω σηµαντικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του:

1. Συγκέντρωση και προσοχή: Το παιδί είναι πολύ σηµαντικό να µπορεί να συγκεντρώνεται σε κάτι για µεγάλο χρονικό διάστηµα, προκειµένου να είναι πιο δεκτικό στην πορεία της διδασκαλίας-µάθησης.
2. Γλωσσική ανάπτυξη: Το παιδί είναι σε θέση να αναπτύξει το λεξιλόγιό του, καθώς επίσης και την ικανότητα για γλωσσική επικοινωνία.
3. Αντίληψη εννοιών: Η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει, να διακρίνει και να ταξινοµεί.
4. Κινητικός συντονισµός: Ο κινητικός συντονισµός αναφέρεται σε κινητικές δεξιότητες όπως η κίνηση ολόκληρου ή µέρος του σώµατος, καθώς επίσης και σε δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης, όπως το ντύσιµο, το δέσιμο των κορδονιών, το κούμπωμα του παντελονιού του, κ.ά.
5. Κοινωνικοποίηση: Το παιδί, λειτουργώντας σαν ενεργό µέλος της κοινωνίας, αναπτύσσει την ικανότητα να αναµιγνύεται, να συσχετίζεται µε άλλους αλλά και να καταφέρνει να φτάνει σε ένα αποτέλεσμα, για παράδειγμα την επίτευξη του στόχου ενός παιχνιδιού.
6. Μίµηση και συµβολισµός: Το παιδί αναπτύσσει την ικανότητα της µίµησης, µε το να υποδύεται ρόλους, να δραµατοποιεί καταστάσεις, καθώς επίσης και την ικανότητά του για διάκριση και ερµηνεία συµβόλων, προκειµένου να αποκτήσει αργότερα την ικανότητα για πιο δύσκολους συµβολισµούς.
7. ∆ηµιουργική έκφραση: ∆ιαµέσου της µουσικής, των εικαστικών τεχνών, της γραφής και της ανάγνωσης, το παιδί µαθαίνει να εκφράζεται δηµιουργικά και µε ποικίλους τρόπους.

Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι, τόσο οι νηπιαγωγοί στα σχολεία, όσο και οι γονείς σε όλους του χώρους, διαπίστωναν και ανέφεραν τη σταδιακή πρόοδο των παιδιών τους, εξαιτίας της εκμάθησης της μουσικής (είτε μέσω προγράμματος μουσικοκινητικής αγωγής, είτε μέσω της εκμάθησης ενός μουσικού οργάνου). Εκτός από όλα τα ακαδημαϊκά προσόντα που προσφέρει η μουσική, το να μάθουν να τραγουδούν, να χορεύουν και να κινούνται στο ρυθμό, ας μην ξεχνάμε ότι προσφέρει πάνω από όλα μεγάλη χαρά.

Μάθετε περισσότερα για το θέμα εδώ.