Τι θα γίνει σε μια πιθανή τριτογενή αποτυχία του εμβολιασμού

Στο ερώτημα εάν τα μεταλλαγμένα στελέχη του SARS-CoV-2 θα προκαλέσουν την ελάττωση της αποτελεσματικότητας του εμβολίου επιχειρούν να απαντήσουν διάφορες  επιστημονικές υπόθέσεις με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα.

Πρόκειται για τη τριτογενή αποτυχία του εμβολιασμού, δηλαδή για το ζήτημα  εάν οι μεταλλάξεις μπορούν να διαφεύγουν της υπάρχουσας ανοσολογικής απόκρισης. Ενδεικτικό είναι ότι οι μεταλλάξεις στην θέση 484 που δείχνουν αν σχετίζονται με μειωμένη προστασία τόσο σε πειράματα όσο και σε μολύνσεις μετά από νόσηση από τα αρχικά πανδημικά στελέχη ή μετά από εμβολιασμό.

Για το εν λόγω θέμα οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γκίκας Μαγιορκίνης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ), παρουσιάζουν δεδομένα.

Ειδικότερα, τέτοια περίπτωση είναι η μετάλλαξη E484K , στην οποία οι επιστήμονες έχουν δώσει το παρατσούκλι «Eek» και θεωρείται μετάλλαξη διαφυγής, αφού έχει βρεθεί να αναπτύσσεται ανεξάρτητα σε πολλά διαφορετικά στελέχη.

Όπως προκύπτει από παλαιότερή μελέτη στο  επιστημονικό περιοδικό PNAS, πιθανότατα ένα εμβόλιο θα μπορούσε να καλύψει τα κυκλοφορούντα στελέχη του SARS-CoV-2. Επίσης είχε εντοπιστεί ότι το γονίδιο της ακίδας υφίσταται ισχυρούς περιορισμούς στις δυνατότητες εξέλιξης.

Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να αυξηθεί το ποσοστό της τριτογενούς αποτυχίας του εμβολιασμού ως αποτέλεσμα αθροιστικών μεταλλάξεων. Σε αυτή την περίπτωση   θα χρειαστεί σε βάθος χρόνου εκ νέου εμβολιασμός  για την προστασία  από τα μεταλλαγμένα στελέχη.

Σχετικά με την αντιμετώπιση του μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από το πώς λειτουργεί το μοντέλο του εμβολιασμού της γρίπης:

Ο εμβολιασμός διαμορφώνεται σε ετήσια βάση ανάλογα με τα στελέχη που  εκτιμάται ότι θα επικρατήσουν. Δεν πρόκειται για ενισχυτικές ή αναμνηστικές δόσεις, αλλά για επικαιροποιημένα εμβόλια, τα οποία στοχεύουν στα μεταλλαγμένα στελέχη της γρίπης που είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να κυκλοφορούν.

Επίσης, εξετάζεται το «σενάριο» να αναπτυχθούν εμβόλια που θα στοχεύουν σε τμήματα του ιού που δεν είναι εύκολο να μεταλλαχθούν. Στόχος θα είναι να αναπτυχθούν αντισώματα που θα εξουδετερώνουν ένα ευρύ φάσμα μεταλλαγμένων στελεχών γρίπης και να επαρκεί για όσο ζει κάποιος. Ίσως να ευδοκιμήσει αυτή υπόθεση αφού τα στελέχη της γρίπης αν και μεταλλάσσονται γρήγορα, η εξέλιξή τους φαίνεται να έχει περιορισμούς.

Αναλύοντας τα διαφορετικά στελέχη γρίπης σε βάθος δεκαετιών οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης βρήκαν τμήματα του ιού που φαίνεται να είναι πιο σταθερά και με βάση αυτά σχεδίασαν εμβόλια που δοκίμασαν με επιτυχία σε ποντίκια. Δύο χρόνια μετά από αυτήν την μελέτη επιστήμονες από το NIH των ΗΠΑ περιέγραψαν πρόσφατα την ανάπτυξη εμβολίου γρίπης που παρουσιάζει πολλαπλούς στόχους με σκοπό να αναπτύσσεται ευρύτερη ανοσολογική απόκριση από τα κλασικά εμβόλια γρίπης.

Αυτές οι μελέτες για την επίτευξη ανοσίας με ευρεία εξουδετερωτική δράση έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον καθότι ανοίγουν τον δρόμο στο σχεδιασμό εμβολίων με βελτιωμένο προφίλ τριτογενούς αποτυχίας, ακόμα και για τον SARS-CoV-2. Συγχρόνως, ανοίγουν το δρόμο για σχεδιασμό εμβολίων έναντι λοιμωδών νοσημάτων για τα οποία δεν έχουμε κάποιο ικανοποιητικό εμβόλιο, όπως ο ιός HIV.