Γιατί μελετάται το tecovirimat ως θεραπεία για την ευλογιά των πιθήκων  

Ως «Κλειδί» για την αντιμετώπιση της ευλογιάς των πιθήκων εξετάζεται το tecovirimat. Το αντιικό φάρμακο έχει αποδειχθεί  αποτελεσματικό σε ζωικά μοντέλα ευλογιάς των πιθήκων, ενώ  έχει παρουσιάσει αποδεκτό προφίλ ασφάλειας σε υγιείς ανθρώπους.

Κλινικές μελέτες  αναπτύσσονται για το αντιικό φάρμακο που έχει  εγκριθεί για τη θεραπεία της ευλογιάς σύμφωνα με έναν κανονισμό που είναι γνωστός ως «Animal Rule». Αυτή η οδός επιτρέπει την έγκριση φαρμάκων για σοβαρές ή απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις όταν δεν είναι ηθική ή εφικτή η διεξαγωγή κλινικών δοκιμών για τη μελέτη της αποτελεσματικότητας ενός φαρμάκου ή ενός βιολογικού προϊόντος σε ανθρώπους. Η ασφάλεια όμως πρέπει να αξιολογείται επαρκώς στους ανθρώπους.

Άρθρο για το tecovirimat σχετικά με τη χρήση του ως θεραπεία για την ευλογιά των πιθήκων  δημοσιεύθηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό New England Journal of Medicine. Τα  κύρια σημεία άρθρου παρουσιάζουν συνοπτικά οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής), Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας) και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν αυτού. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp2210125

Αναλυτικά, ο «Animal Rule» αξιοποιήθηκε ως η μόνη ρυθμιστική οδός για την έγκριση ενός προϊόντος, με δεδομένο ότι η ευλογιά είναι μια σοβαρή και άκρως θανατηφόρα ανθρώπινη ασθένεια που προκαλείται από τον ιό variola. Μελέτες σε ζώα που χρησιμοποιούν τον ιό variola, συμπεριλαμβανομένων μοντέλων πρωτευόντων πλην του ανθρώπου, δεν είναι σταθερά αναπαραγώγιμες και απαιτούν αφύσικα υψηλές δόσεις πρόκλησης ιών. Επιπλέον, η μόλυνση από τον ιό της variola στα ζώα δεν μιμείται ακριβώς την ανθρώπινη ευλογιά. Επομένως, η αποτελεσματικότητα του tecovirimat ελέγχθηκε και το φάρμακο εγκρίθηκε με βάση μελέτες σε ζωικά μοντέλα: Τα ποσοστά επιβίωσης ήταν σημαντικά υψηλότερα μεταξύ των ζώων που έλαβαν tecovirimat σε σχέση με αυτά που έλαβαν εικονικό φάρμακο.

Όσο για την ασφάλεια στους ανθρώπους, αξιολογήθηκε με βάση τις ανεπιθύμητες ενέργειες σε υγιείς εθελοντές που έλαβαν tecovirimat. Η συνιστώμενη δόση tecovirimat για τη θεραπεία της ευλογιάς στον άνθρωπο καθορίστηκε συγκρίνοντας τις συγκεντρώσεις του φαρμάκου στο πλάσμα σε υγιείς εθελοντές με εκείνες σε ζωικά μοντέλα σε δόσεις που είχαν αποδειχθεί ότι έχουν πλήρη αποτελεσματικότητα έναντι της ευλογιάς των πιθήκων και της ευλογιάς των κουνελιών. Η συνιστώμενη διάρκεια θεραπείας σε ανθρώπους βασίστηκε επίσης σε ευρήματα από μελέτες σε ζώα και υγιείς ανθρώπους.

Η ευλογιά των πιθήκων

Είναι ενδημική σε ορισμένα μέρη του κόσμου και εκεί οι κλινικές δοκιμές  θα ήταν και ηθικές και εφικτές. Ωστόσο ανεπαρκείς είναι οι μέχρις τώρα αναφορές για περιστατικά που έλαβαν το  tecovirimat. Σημειώνεται πως η αποτελεσματικότητα που παρατηρείται σε ζώα δεν μεταφράζεται πάντα άμεσα σε αποτελεσματικότητα που παρατηρείται σε ανθρώπους σε επόμενες κλινικές δοκιμές. Τα δεδομένα ασφάλειας για το tecovirimat θα μπορούσαν να ληφθούν μόνο από άτομα με νόσο της ευλογιάς.

Αξιοσημείωτο είναι πως πριν την παρούσα επιδημία, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) των ΗΠΑ είχαν αρχίσει τον σχεδιασμό για μια τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη δοκιμή στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του tecovirimat. Ωστόσο, η τρέχουσα παγκόσμια επιδημία περιλαμβάνει διαφορετική κατηγορία ιού της ευλογιάς των πιθήκων με κλινικές εκδηλώσεις, όπως σημαντική εμπλοκή του ανωτέρου γεννητικού και του στοματικού βλεννογόνου με επακόλουθο έντονο πόνο, καθώς και η προσβολή συγκεκριμένων πληθυσμών (άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες) διαφέρουν από εκείνες σε χώρες όπου η ευλογιά των πιθήκων είναι ενδημική. Γι’ αυτό θα υλοποιηθεί τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη με έδρα τις ΗΠΑ για να αξιολογήσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του tecovirimat για τη θεραπεία της νόσου της ευλογιάς των πιθήκων.