Η διαχείριση του καρκίνου του τραχήλου έγινε εξατομικευμένη υπόθεση. Οι καινοτόμες τεχνικές

Σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμια κλίμακα αποτελεί ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, αφού οι περισσότερες χώρες του κόσμου δεν διαθέτουν οργανωμένα προγράμματα πρόληψης.

Το συμβατικό test Pap που εφαρμόζεται διεθνώς εδώ και πολλές δεκαετίες, αποτελεί μέχρι σήμερα την αποτελεσματικότερη ασπίδα σωτηρίας των γυναικών από τη μάστιγα του καρκίνου τραχήλου μήτρας, εφόσον εφαρμόζεται σε οργανωμένο πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου. Εξήντα χρόνια μετά την εισαγωγή του test Pap, ήρθε η αναμενόμενη σύγχρονη μετεξέλιξη του: η Κυτταρολογία Υγρής Φάσης (LBC).

“Η Κυτταρολογία Υγρής Φάσης συμβάλλει ακόμα περισσότερο στον έλεγχο αυτής της νόσου, κυρίως σε χώρες, που εφαρμόζουν οργανωμένα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, αυξάνοντας δραστικά την ευαισθησία και την ειδικότητα της μεθόδου, περιορίζοντας έτσι τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα σε ποσοστό κάτω του 10%” τονίζει ο Π. Καρακίτσος, Καθηγητής Κυτταρολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Κλινικής Κυτταρολογίας & Δ/ντής του Εργαστηρίου Διαγνωστικής Κυτταρολογίας του Π.Ν. “Αττικόν”.

Τα τελευταία χρόνια ο νομπελίστας H. zur Hausen τεκμηρίωσε το ρόλο ορισμένων τύπων του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), δηλαδή των ογκογόνων τύπων, στη γένεση του καρκίνου τραχήλου μήτρας ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην πρόληψή του της νόσου. Η ραγδαία εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας επέτρεψε την ανάπτυξη ποικίλων τεχνικών ανίχνευσης του γενετικού υλικού του HPV, με καινοτόμες τεχνικές Μοριακής Βιολογίας, οι οποίες χρησιμοποιούνται τόσο στη διάγνωση όσο και την παρακολούθηση των γυναικών. Κάθε μία από αυτές τις μεθόδους εμφανίζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

“Ουσιαστικά, μέχρι σήμερα καμία μέθοδος δεν έχει τύχει της καθολικής αποδοχής από τους εξειδικευμένους επιστήμονες σε θέματα παθολογίας τραχήλου, επειδή δεν είναι δυνατόν να προσδιορίσουν τις γυναίκες εκείνες που διατρέχουν πραγματικό κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η λήψη της θεραπευτικής απόφασης με βάση αυτά τα τεστ, να ενέχει τον κίνδυνο για άσκοπες χειρουργικές επεμβάσεις” σημειώνει ο Ε. Μπιλιράκης, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Κολποσκόπησης & Παθολογίας Τραχήλου, μέλος του HeCPA Study Group και υπεύθυνος του τμήματος κολποσκόπησης της Α’ Κλινικής στο “Έλενα Βενιζέλου”.

Άλλωστε, σύμφωνα με τον Καθηγητή Καρακίτσο, μελέτες σε χώρες με μακροχρόνια και αξιόπιστα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου επιβεβαίωσαν ότι Τεστ που ανιχνεύουν το DNA των ογκογόνων τύπων του HPV υποδηλώνουν απλά την παρουσία του ιού και όχι υποχρεωτικά την  ενεργοποίησή του, απαραίτητο στάδιο για την ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας. Επιπλέον, τα τεστ αυτά δεν ανιχνεύουν την πιο σοβαρή μορφή HPV λοίμωξης που οδηγεί σε καρκίνο με αποτέλεσμα σε ένα ποσοστό 5%-30% περιπτώσεων αρχικού σταδίου καρκίνου τραχήλου μήτρας να είναι αρνητικά.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο πρόβλημα Έλληνες ειδικοί επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια Αθηνών, Ιωαννίνων και Θεσσαλονίκης ίδρυσαν την Ελληνική Ακαδημαϊκή Ομάδα Μελετών Παθολογίας Τραχήλου (HeCPA Group) και σε συνεργασία με διεθνή κέντρα του εξωτερικού συμμετείχαν σε μελέτες διερεύνησης της κλινικής σημασίας καινοτόμων τεστ. Τα αποτελέσματα των ερευνών της ομάδας συμφωνούν με εκείνα των πλέον σύγχρονων διεθνών μελετών, σύμφωνα με τις οποίες η ανίχνευση της έκφρασης του mRNA των ιών υψηλού κινδύνου αποτελεί: α) την πλέον αξιόπιστη προσέγγιση για την ανίχνευση των γυναικών που βρίσκονται σε πραγματικό κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας και β) την πλέον ασφαλή και οικονομικά συμφέρουσα πολιτική για την πρόληψη καρκίνου τραχήλου μήτρας, όταν συνδυάζεται με το Τεστ Κυτταρολογίας Υγρής Φάσης (co-testing).

“Οι νεότερες επικουρικές τεχνικές και μέθοδοι αποτελούν σήμερα αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης ορθής παθολογοανατομικής διάγνωσης αλλοιώσεων τραχήλου μήτρας (τόσο σε βιοπτικό υλικό όσο και σε εγχειρητικά παρασκευάσματα), η οποία καθοδηγεί το γυναικολόγο ως προς τους περαιτέρω θεραπευτικούς χειρισμούς, βάσει των διεθνώς ισχυόντων σχετικών αλγορίθμων” επισημαίνει σχετικά ο  Ι. Παναγιωτίδης, Αν. Καθηγητής Παθολογικής Ανατομικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Δ/ντής του Β΄Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατομικής του Π.Ν. “Αττικόν”.

“Σήμερα διαθέτουμε τεστ που μας επιτρέπουν να διαχειριστούμε την κάθε γυναίκα εξατομικευμένα. Η εξατομικευμένη διαχείριση θεωρείται σήμερα απαραίτητη διότι είναι γνωστό μετά βεβαιότητας ότι ένα μικρό μονό ποσοστό των προκαρκινικών αλλοιώσεων, ακόμα και των πιο σοβαρών, εξελίσσεται σε διηθητικό καρκίνο. Επιπλέον, είναι σήμερα παγκοσμίως αποδεκτό (και από πρωτοποριακή ερευνά του HeCPA Group κατά την τελευταία 10ετία) ότι οι σύγχρονες συντηρητικές μέθοδοι θεραπείας των προκαρκινικών βλαβών, κυρίως οι αφαιρετικές, μπορεί να προκαλέσουν στο μέλλον σε στατιστικά αυξημένα ποσοστά, μακροπρόθεσμες μαιευτικές επιπτώσεις όπως προωρότητα, αποβολές δευτέρου τριμήνου ακόμα και προγεννητική θνησιμότητα” τονίζει από την πλευρά του ο Ε. Παρασκευαίδης, Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας του Τμήματος Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κολποσκόπησης & Παθολογίας Τραχήλου και Προέδρου του HeCPA Study Group (Ελληνική Ακαδημαϊκή Ομάδα Μελετών Παθολογίας Τραχήλου). “Είναι λοιπόν προφανές ότι όπου είναι προβλέψιμη η μη επιδείνωση (άρα υποστροφή) μιας  αλλοίωσης, θα πρέπει τότε να αποφεύγεται η επέμβαση εφόσον η αλλοίωση θα υποστρέψει από μόνη της. Άρα είναι επιτακτική η ανάγκη αναγνώρισης σε ποιες γυναίκες μια υπάρχουσα αλλοίωση θα επιδεινωθεί, έτσι ώστε μόνο σε αυτές να εφαρμόζεται η θεραπευτική παρέμβαση. Έτσι θα αποφεύγεται ένας μεγάλος αριθμός άσκοπων επεμβάσεων και των ανεπιθύμητων επιπτώσεων που αυτές μπορεί να προκαλέσουν όπως εξηγήθηκε προηγουμένως” συμπληρώνει ο κος Καθηγητής.

Η ελληνική ακαδημαϊκή ομάδα μελετών στο χώρο της παθολογίας τραχήλου κατάφερε την τελευταία δεκαετία να αναπτύξει έναν αλγόριθμο εξατομίκευσης κίνδυνου, ο οποίος προβλέπει και διακρίνει με εξαιρετική αξιοπιστία τις περιπτώσεις εκείνες που θα επιδεινωθούν και συνεπώς χρήζουν θεραπείας, από εκείνες που θα υφεθούν και συνεπώς δεν χρήζουν επέμβασης αλλά απλής παρακολούθησης έως ότου υπάρξει πλήρης ύφεση και αυτόματη ίαση. Ο αλγόριθμος αυτός που εφαρμόστηκε σε περίπου 20.000 γυναίκες, αξιοποιεί τα ίχνη που αφήνει η HPV λοίμωξη –απαραίτητη προϋπόθεση για τη τραχηλική καρκινογένεση- σε συνδυασμό με την κυτταρολογία και την κολποσκόπηση. Έτσι δημιουργήθηκαν 3 κύριες κατηγορίες κινδύνου –παρόμοιες ενός φωτεινού σηματοδότη: της κόκκινης ομάδας που έχει αυξημένο κίνδυνο επιδείνωσης και συνεπώς πρέπει να θεραπευτεί, της πράσινης ομάδας που δεν έχει κίνδυνο και μπορεί να επιστρέψει στον έλεγχο ρουτίνας και της πορτοκαλή ομάδας που έχει ένα μικρό σχετικά κίνδυνο και πρέπει να παρακολουθείται με μια ενδιάμεση συχνότητα. Τα τελευταία χρονιά έχει προστεθεί στη φαρέτρα των HPV βιοδεικτών και ένα πακέτο χαρακτηριστικών του τρόπου ζωής (αριθμού σεξουαλικών σχέσεων,  καπνίσματος, χρήσης προφυλακτικού, HPV εμβολιασμού κλπ) το λεγόμενο life style cervical pathology risk. Από τον ερευνητικό αυτό άξονα έχει προκύψει πληθώρα δημοσιεύσεων στα καλύτερα ιατρικά περιοδικά, καθώς και σωρεία βραβεύσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

“Τα συγκριτικά αποτελέσματα σε ένα δείγμα 1.000 γυναικών από την Ελληνική εμπειρία, συνάδουν με εκείνα του δείγματος 100.000 γυναικών από την παγκόσμια βιβλιογραφία” σημειώνει ο κος Καρακίτσος.

Όπως εξηγεί ο κος Μπιλιράκης, “η εφαρμογή του mRNA Test σε συνδυασμό με την Κυτταρολογία Υγρής Φάσης είναι ένα πολύ ισχυρό όπλο στα χέρια των γυναικολόγων διότι: α) επιτρέπει την ταυτοποίηση των γυναικών που βρίσκονται σε πραγματικό κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας και β) μειώνει την ψυχολογική επιβάρυνση των γυναικών, στις οποίες ανακοινώνεται ένα παθολογικό εύρημα είτε στο Παπ Τεστ, είτε στον έλεγχο με HPV DNA Test και που στην κολποσκόπηση ή και βιοψία δεν ανιχνεύεται σοβαρού βαθμού βλάβη”. 

“Η εφαρμογή της συγκεκριμένης εξέτασης είναι ζωτικής σημασίας, ιδιαίτερα για την ορθολογιστική αντιμετώπιση νέων γυναικών με προκαρκινικές αλλοιώσεις επειδή επιτρέπει την αποφυγή άσκοπων χειρουργικών επεμβάσεων, που μπορεί να οδηγήσουν σε μαιευτικές επιπλοκές, όπως η προωρότητα” υπογραμμίζει από την πλευρά του ο κος Παρασκευαίδης.

Τα προαναφερόμενα σύγχρονα διαγνωστικά εργαλεία για την εξατομικευμένη διαχείριση του καρκίνου του τραχήλου, δηλαδή το mRNA test και η Κυτταρολογία Υγρής Φάσης, είναι διαθέσιμα στη χώρα μας και το κόστος τους καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ.