Επενδύοντας στην υγεία: για ένα ποιοτικό και αναπτυξιακό άλμα στη δημόσια υγεία

Του Κώστα Μπαργιώτα, Βουλευτή Λάρισας με τη Δημοκρατική Συμπαράταξη
Η ορθή χωροταξική κατανομή των υπηρεσιών είναι κομβικό στοιχείο για την επιτυχή λειτουργία ενός συστήματος υγείας. Η τωρινή κατανομή των νοσοκομείων στο Λεκανοπέδιο Αττικής είναι άκρως προβληματική. Το  60-70%  των κλινών είναι συγκεντρωμένα στον άξονα Βασιλίσσης Σοφίας – Μεσογείων, όπου συνωστίζονται 15 δημόσια ιδρύματα, μια δεκάδα ιδιωτικών και πλήθος διαγνωστικών κέντρων. Παράλληλα, η δυτική Αττική είχε και έχει έλλειμμα, ενώ η ανατολική Αττική  δεν έχει καμία δευτεροβάθμια δημόσια δομή. Σε σχέση με τη δομή, πολλά νοσοκομεία είναι υπερβολικά μεγάλα, ενώ άλλα υπερβολικά μικρά. Σχεδόν κανένα δεν είναι εξειδικευμένο, πλην των μαιευτηρίων και των παιδιατρικών που βρίσκονται στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο. Η δε παλαιότητα των κτηριακών υποδομών επιτείνει το πρόβλημα. Ελάχιστες παρεμβάσεις έχουν γίνει τόσο σε κτήρια όσο και σε εξοπλισμούς που βρίσκονται σε κατάσταση «end of life» (εκτός ωφέλιμου χρόνου ζωής) και «end of service», δηλαδή έχουν τεθεί εκτός παραγωγής και σπανίζουν τα ανταλλακτικά τους στη διεθνή αγορά.
Η ανακαίνιση κτηρίων είναι ακριβή και υπολείπεται σε αποτελεσματικότητα. Εξάλλου, τα περισσότερα από τα υφιστάμενα κτήρια δεν μπορούν να ανακαινισθούν σύμφωνα με τις σύγχρονες προδιαγραφές λειτουργικότητας, πυρασφάλειας και στατικότητας. Είναι, κατά συνέπεια, αναγκαίος ο προγραμματισμός ανέγερσης και λειτουργίας νέων νοσοκομείων στο λεκανοπέδιο, εκτός κέντρου, στις ζώνες όπου υπάρχει ζήτηση (νέες οικιστικές ζώνες) και ευκολία στην πρόσβαση. Τρία ή τέσσερα νέα νοσοκομεία, 350-400 κλινών μπορούν να αποκαταστήσουν τις χωροταξικές ανισορροπίες και να συμβάλουν στην επιβίωση του ΕΣΥ. Η ανάπτυξη τριών μεγάλων νοσοκομείων στον περιφερειακό δακτύλιο της Θεσσαλονίκης είναι καλό παράδειγμα.
Με κουτσουρεμένους προϋπολογισμούς η κυβέρνηση δεν μπορεί να συντηρήσει το ΕΣΥ στο μέγεθος και τον κατακερματισμό το σημερινό. Πολλώ δε μάλλον να δημιουργήσει, όπως διατείνεται, μια αμιγώς κρατική πρωτοβάθμια φροντίδα, απροσδιορίστου κόστους και αριθμού διορισμών. Οι περικοπές στους προϋπολογισμούς για την υγεία και τα αναιμικά ΠΔΕ δημιούργησαν ένα «κενό» το οποίο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες καλύφθηκε τις περισσότερες φορές από ΣΔΙΤ για την κατασκευή έργων υποδομής και την παροχή υπηρεσιών για λογαριασμό του Δημοσίου. Θεσμικό πλαίσιο υπάρχει (ν. 3389/2005 και 3483/2006). Τα τελευταία χρόνια, στον τομέα της υγείας οι συμπράξεις αφορούσαν την παροχή υπηρεσιών (σίτιση, καθαριότητα, διαχείριση απορριμμάτων, φύλαξη κτηρίων) με τη μορφή εξωτερικής ανάθεσης. Το 2007 ξεκίνησε ο προγραμματισμός για την δημιουργία τεσσάρων νοσοκομειακών μονάδων (το νέο Γενικό Νοσοκομείο Πρέβεζας, το νέο Ογκολογικό και το νέο παιδιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και το κέντρο αποκατάστασης και αποθεραπείας Βορείου Ελλάδος) χωρίς τελικά να φτάσουν στο στάδιο του διαγωνισμού.
Η Ευρώπη έχει δείξει ήδη το δρόμο. Στην Αγγλία από το 1998 η Πρωτοβουλία Ιδιωτικής Χρηματοδότησης αποτελεί τον μοναδικό τρόπο χρηματοδότησης νέων επενδύσεων για την κατασκευή νοσοκομείων. Ο ιδιώτης δημιουργεί «εταιρεία ειδικού σκοπού», η οποία αποτελείται από μια κατασκευαστική εταιρεία και μια εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων. Η κοινοπραξία έχει την ευθύνη του σχεδιασμού, της κατασκευής, της χρηματοδότησης και της λειτουργίας  της νέας υποδομής, ενώ το δημόσιο παρέχει τις κλινικές υπηρεσίες (προσλήψεις νοσηλευτικού και ιατρικού προσωπικού) και συμβάλλεται με το consortium για 30 και πλέον έτη, καταβάλλοντας ετήσιες πληρωμές στον ιδιώτη. Το μεγαλύτερης κλίμακας έργο που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο στον τομέα της υγείας είναι το πανεπιστημιακό νοσοκομείο «Norfolk and Norwich».
Στην Ισπανία, κατά το μοντέλο Αλτζίρα, ο ιδιώτης λαμβάνει από την περιφερειακή κυβέρνηση ένα σταθερό, ετήσιο ποσό ανά κάτοικο της ίδιας περιφέρειας για το διάστημα που ορίζει η σύμβαση. Ως αντάλλαγμα, οφείλει να παρέχει δωρεάν υπηρεσίες υγείας στον τοπικό πληθυσμό. Μεταξύ 2009-2010 έγινε έρευνα σε 24 νοσοκομεία της Βαλένθια (19 δημόσια και 5 ΣΔΙΤ) και εξετάστηκαν συγκεκριμένοι δείκτες (κόστος, λίστες, εξοπλισμός, δυναμικότητα κλινών κλπ). Προέκυψε ότι τα δημόσια νοσοκομεία υπερτερούν μόνο σε ένα δείκτη από τους επτά σε σχέση με τα νοσοκομεία που λειτουργούν με τη μορφή συμπράξεων. Μάλιστα, το  νοσοκομείο La Ribera ανακηρύχθηκε ως το «Καλύτερο ισπανικό γενικό νοσοκομείο» για τρία συνεχόμενη έτη. Στη Γαλλία μέχρι το 2012 είχαν υπογραφεί 50 συνολικά συνεργασίες (40 με παραχώρηση δικαιώματος χρήσης) οι 35 από τις οποίες είχαν τεθεί σε λειτουργία μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.
Αν τα παραδείγματα αυτά εντυπωσιάζουν, πρέπει να τονιστεί ότι ούτε είναι όλες οι συμπράξεις στο χώρο της υγείας άκρως επιτυχημένες ούτε είναι εκ των προτέρων επιτυχής η αβασάνιστη «μεταφύτευση» ενός μοντέλου από μια χώρα σε άλλη. Υπάρχουν και μελέτες που αμφισβητούν τις ΣΔΙΤ με διάφορα επιχειρήματα (κόστος μεγαλύτερο, μετακύλιση  βάρους στις επόμενες γενεές, περικοπές προσωπικού με οικονομικά και όχι κλινικά κριτήρια).
Στη χώρα μας ο ιδιωτικός και δημόσιος τομέας υγείας από πλευράς σχεδιασμού συνυπάρχουν, ενώ από πλευράς δραστηριότητας αντιμετωπίζουν αλλήλους ως αντιπάλους. Δεδομένου ότι η υγεία αποτελεί σύστημα, όπου οι δύο τομείς αποτελούν συμπληρωματικά μέρη, οι συμπράξεις δεν απειλούν το δημόσιο χαρακτήρα της υγείας, αντίθετα τον βελτιώνουν. Ειδικά, σε χαλεπούς δημοσιονομικά καιρούς, το ΕΣΥ ενισχύεται οικονομικά, έστω και εν είδει μακροχρόνιου δανεισμού, με στόχο οι πολίτες να απολαμβάνουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Η εμπειρία από την εκτέλεση έργων με το σύστημα παραχώρησης (Ρίο -Αντίρριο, Αττική Οδός, αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος) συνηγορεί στο ότι οι συμπράξεις-επενδύσεις  στην υγεία, πέρα από το οικονομικό όφελος, συμβάλλουν στην αύξηση της απασχόλησης και έχουν ισχυρό αναπτυξιακό αποτύπωμα.