Συχνή αλλά αντιμετωπίσιμη η θρόμβωση στους ασθενείς με καρκίνο

της Ζένιας Σαριδάκη – Ζώρα, MD PhD Παθολόγου – Ογκολόγου, Αντιπροέδρου ΔΣ ΕΟΠΕ, Επιστημονικού Υπεύθυνου Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός», Ηράκλειο Κρήτης

Η συσχέτιση της θρόμβωσης με τον καρκίνο είναι μια πραγματικότητα, η οποία στις μέρες μας, ευτυχώς, λαμβάνεται υπ’ όψιν, από όλο και περισσότερους ογκολόγους, από την πρώτη μέρα της διάγνωσης και της θεραπείας των ασθενών με καρκίνο. Με έναν στους πέντε ογκολογικούς ασθενείς να εμφανίζει θρόμβωση στους τρεις με έξι πρώτους μήνες μετά τη διάγνωση του καρκίνου, και, με τον κίνδυνο φλεβικής θρομβοεμβολής να αυξάνεται από 7 έως και 28 φορές στους καρκινοπαθείς, εύλογα η νοσογόνος αυτή οντότητα, η θρόμβωση, θεωρείται μία σημαντική παράμετρος που πρέπει κάθε ογκολόγος να γνωρίζει, να ψάχνει και να αντιμετωπίζει, προκειμένου να παρέχει την βέλτιστη θεραπευτική φροντίδα στους ασθενείς του.

Τα αίτια που συνδέουν τον καρκίνο με την θρόμβωση, την θρόμβωση με τον καρκίνο, δεν έχουν ταυτοποιηθεί πλήρως. Η κλινική και η εργαστηριακή έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση, είναι ενεργής και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πιστεύουμε ότι στο μέλλον θα δώσει τους αναμενόμενους καρπούς. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα γνωρίζουμε πως η θρομβοεμβολή είναι αντιμετωπίσιμη και πως η συνεργασία ιατρών και ασθενών, με στόχο την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση μπορεί να περιορίσει σημαντικά την θνησιμότητα που σχετίζεται με την, πολλές φορές, σιωπηρή, θα λέγαμε ύπουλη, αυτή επιπλοκή των ασθενών με καρκίνο.

Τι είναι όμως η φλεβική θρομβοεμβολή (ΦΘΕ) και, κυρίως, γιατί είναι τόσο σημαντική η ευαισθητοποίηση των ογκολογικών ασθενών;

Η πάθηση θεωρείται μία από τις πλέον συνηθισμένες επιπλοκές σε άτομα με καρκίνο, δεδομένου ότι οι πάσχοντες πολλές φορές εμφανίζουν υπερπηκτικότητα του αίματος, μια κατάσταση που προδιαθέτει σε δημιουργία θρόμβων. Η προδιάθεση αυτή, συχνά συνοδεύεται από βλάβες στο τοίχωμα των φλεβών, στο ενδοθήλιο, λόγω της χημειοθεραπείας ή χειρουργικών επεμβάσεων. Επίσης, δεδομένου ότι οι ογκολογικοί ασθενείς, συχνά, λόγω της νόσου τους, λόγω αδυναμίας ή/και οστικών ή μυικών αλγών, μπορεί να παραμένουν κλινήρεις για μεγάλα χρονικά διαστήματα, διαταράσσεται η ομαλή κυκλοφορία του αίματος στις φλέβες των κάτω άκρων, κάτι που επίσης μπορεί να οδηγήσει σε θρόμβωση. Με βάση τα παραπάνω, δεν προκαλεί εντύπωση ότι πολύ συχνότερα, συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό, οι ογκολογικοί ασθενείς εμφανίζουν ΦΘΕ.

Η πάθηση σχετίζεται με τη δημιουργία θρόμβων στο εσωτερικό ενός αγγείου, οι οποίοι μπορεί να διαταράξουν τη ροή του αίματος προς την καρδιά. Αν ο θρόμβος σχηματιστεί σε μία φλέβα – συνήθως των κάτω άκρων- ονομάζεται Φλεβική Θρόμβωση, ενώ σε περίπτωση που μετά από τη φυσική διάσπαση ενός θρόμβου στον οργανισμό, κάποιο κομμάτι του (έμβολο) παρασυρθεί από την κυκλοφορία του αίματος προς τους πνεύμονες, τότε προκαλείται Πνευμονική Εμβολή. Αυτές οι δύο καταστάσεις είναι γνωστές ως Φλεβική Θρομβοεμβολή.

Γιατί είναι σημαντικό να την αναγνωρίσουμε;

Διότι είναι μία ιδιαίτερα επικίνδυνη επιπλοκή για τους ογκολογικούς ασθενείς, και όχι μόνο, μια και τα συμπτώματά της συχνά συγχέονται με άλλα “σημάδια” της νόσου ή με μετεγχειρητικές επιπλοκές. Σε αρκετές επίσης περιπτώσεις, οι ογκολογικοί ασθενείς δεν συμμορφώνονται με τις οδηγίες των ογκολόγων τους και διακόπτουν πρόωρα και λανθασμένα την αγωγή τους.

Την ίδια στιγμή, λοιπόν, που η επιστήμη έχει “δώσει” τα απαραίτητα εφόδια για την αντιμετώπιση της πάθησης (τα αντιπηκτικά φάρμακα), δεν βρίσκεται σε εξίσου ικανοποιητικό επίπεδο η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση των ασθενών, με αποτέλεσμα σήμερα η θρόμβωση που σχετίζεται με τον καρκίνο να αποτελεί την δεύτερη πιο θανατηφόρο επιπλοκή για τους ογκολογικούς ασθενείς.

Εκτός από την λήψη αντιπηκτικής αγωγής, μπορεί να χρειάζεται ο ογκολογικός ασθενής να ακολουθήσει κάποιες απλές, καθημερινές συμβουλές που θα μπορούσαν να απομακρύνουν τον κίνδυνο της θρόμβωσης. Μεταξύ αυτών είναι η άρση των ποδιών όταν βρίσκεται κάποιος σε καθιστή θέση, ένας γρήγορος περίπατος 10 λεπτών κάθε μέρα, η αποφυγή, κατά την διάρκεια της ημέρας, της κατακεκλιμένης και της όρθιας θέσης για πολλή ώρα, η σωστή και υγιεινή διατροφή και η χρήση ειδικών υποστηρικτικών καλτσών και καλσόν.

Ένας ογκολογικός ασθενής, αλλά και η οικογένειά του ή/και οι φροντιστές του, καλό είναι να μπορούν να αναγνωρίσουν τα σημάδια της ΦΘΕ. Και αυτά είναι: πόνος, ερυθρότητα, ευαισθησία, οίδημα γύρω από την περιοχή που έχει σχηματιστεί ο θρόμβος. Αντίστοιχα, στην περίπτωση της πνευμονικής εμβολής μπορεί να έχουμε δυνατό πόνο στο στήθο, δυσκολία στην αναπνοή, βήχα, ζαλάδα, ακανόνιστο καρδιακό παλμό, ή/και αιμόπτυση.

Αν και σαφώς δυνητικά επικίνδυνη, η ΦΘΕ, όπως προαναφέραμε, είναι αντιμετωπίσιμη. Γι’ αυτό και με την αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων θα πρέπει κάποιος να απευθύνεται στον θεράποντα ογκολόγο του, ώστε με τη βοήθεια των απαραίτητων διαγνωστικών εξετάσεων να αξιολογηθεί η κατάσταση της υγείας του, και αν επιβεβαιωθεί η ΦΘΕ, να λάβει άμεσα το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα με χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνη.

Η ΦΘΕ άλλωστε θεωρείται πλέον ως μία χρόνια ασθένεια σε ασθενείς με καρκίνο, διότι,  αφενός, ο κίνδυνος υποτροπής διαρκεί για πολλά χρόνια μετά την αρχική διάγνωση, και, αφετέρου, το ποσοστό των επαναλαμβανόμενων επεισοδίων είναι έως και 3 φορές υψηλότερο στους ογκολογικούς ασθενείς συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό.

Η Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ), αναγνωρίζοντας εγκαίρως το πρόβλημα έχει ήδη προχωρήσει σε ενέργειες καταγραφής της ΦΘΕ και της θεραπευτικής της αντιμετώπισης στον Ελληνικό πληθυσμό, καθώς και της προληπτικής χρήσης αντιπηκτικών στους ογκολογικούς ασθενείς. Επίσης, δίνει μεγάλη έμφαση στην ορθή εκπαίδευση των Ελλήνων ογκολόγων, αλλά και στην ορθή ενημέρωση των ογκολογικών ασθενών σχετικά με αυτό το πολύ σημαντικό πρόβλημα.