Αγάπη χωρίς όρια και όρια με αγάπη

Γράφει: Νάντια Νιώτη, Ψυχολόγος, Πτ. ΑΠΘ. Msc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Συστημική Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία.

Να μεγαλώσω το παιδί μου βάζοντας του όρια ή με απεριόριστη αγάπη και άνευ όρων αποδοχή;
Συχνά οι γονείς έρχονται για συμβουλευτική με αυτό το δίλημμα. Αναρωτιούνται αν είναι πιο αποτελεσματικό να θέσουν στο παιδί τους όρια ή να το μεγαλώσουν με απεριόριστη αγάπη και άνευ όρων αποδοχή.

Επίσης, συχνά έχουν δοκιμάσει τα πάντα και νιώθουν ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο και χωρίς διαθέσιμες λύσεις: “Μα έχω προσπαθήσει να του βάλω όρια πολλές φορές χωρίς αποτέλεσμα. Ωραία τα λέτε θεωρητικά, αλλά αν ήσασταν στο σπίτι θα καταλαβαίνατε.”, “Τον αφήνω συνέχεια να κάνει ό, τι θέλει, αλλά παρόλα αυτά έχει συχνά ξεσπάσματα θυμού. ”

Γιατί άραγε οι γονείς δεν είναι ικανοποιημένοι από καμία από τις θέσεις του παραπάνω ερωτήματος;

Συχνά αυτό που γίνεται είναι ότι οι γονείς αντιλαμβάνονται το όριο σαν τιμωρία και την άνευ όρων αποδοχή και την αγάπη σαν μία κατάσταση στην οποία δε χωράει καμία αρνητική συμπεριφορά και κανένα δύσκολο συναίσθημα.

Έτσι, τις περισσότερες φορές οι γονείς απαντούν στο δίλημμα αυτό με το να τοποθετούνται σε δύο πόλους. Από τη μία πλευρά στέκονται εκείνοι οι οποίοι είναι φανατικοί υποστηρικτές των ορίων και από την άλλη πλευρά στέκονται γονείς, οι οποίοι αδυνατούν να θέσουν οποιοδήποτε όριο και επιτρέπουν τα πάντα.

Στην πραγματικότητα, οι γονείς και των δύο πόλων, αντιλαμβάνονται το όριο σαν τιμωρία και επομένως είτε το θέτουν στο παιδί τους με έναν τέτοιο τρόπο είτε γι’ αυτό το λόγο αποφασίζουν να μην το θέσουν καθόλου.

Ας δούμε ένα παράδειγμα: Ο τρίχρονος Βασίλης στην παιδική χαρά σπρώχνει τη Μαρία επειδή του πήρε τη σειρά του στην τσουλήθρα.

Σενάριο 1ο: Οι γονείς που θέτουν όρια:

Η μαμά του αμέσως τον αρπάζει από το χέρι και του λέει φωνάζοντας πως δεν επιτρέπεται να σπρώχνει τα άλλα παιδιά. Ο Βασίλης τινάζεται προσπαθώντας να ξανασπρώξει τη Μαρία και τότε η μαμά του τον απομακρύνει λέγοντάς του ότι είναι κακό παιδί και ότι θα τον βάλει τιμωρία επειδή έσπρωξε τη Μαρία. Ο Βασίλης γίνεται έξω φρενών και φεύγουν. Στο σπίτι η μητέρα του ενημερώνει τον μπαμπά για ό, τι έγινε και οι δυο μαζί ανακοινώνουν στο Βασίλη ότι δε θα φάει παγωτό επειδή έσπρωξε τη Μαρία στην παιδική χαρά.

Οι  γονείς του σεναρίου έκαναν αυτό που νόμιζαν καλύτερο. Προσπάθησαν να βάλουν στο Βασίλη ένα όριο σε σχέση με τη βία. Όμως, το έκαναν με έναν τιμωρητικό τρόπο και χωρίς καμία σύνδεση με τα συναισθήματα του Βασίλη και των άλλων. Στο τέλος της ημέρας εκείνοι είναι πολύ πιθανό να νιώθουν εξουθενωμένοι και αποσυνδεδεμένοι από το παιδί τους και ο Βασίλης να νιώθει αδικημένος και ότι δεν τον καταλαβαίνουν. Επίσης, στο μέλλον, μην μπορώντας να διαχειριστεί το θυμό του,  είναι πολύ πιθανό να ξανασπρώξει ένα άλλο παιδάκι όταν τον ενοχλήσει κάτι.

Σενάριο 2ο: Οι γονείς που αγαπούν χωρίς όρια:

Η μαμά του Βασίλη προσπαθεί να τον σταματήσει από το να σπρώχνει. Σκύβει προς το μέρος του και προσπαθεί να του ζητάει με γλυκιά φωνή να μην ξανασπρώξει τη Μαρία. Εκείνος μοιάζει σαν να μην την ακούει καθόλου και προσπαθεί να την ξανασπρώξει φωνάζοντας. Τελικά τον σπρώχνει και η Μαρία και ο Βασίλης βάζει τα κλάματα. Η μητέρα της Μαρίας την παίρνει και φεύγουν και η μητέρα του Βααίλη τον αγκαλιάζει, του λέει πως δε θα ξανααφήσει άλλο παιδί να του πάρει τη σειρά. Στο σπίτι ο Βασίλης διηγείται στον μπαμπά τι έγινε και εκείνος τον αγκαλιάζει το Βασίλη και του λέει πως ό, τι κι αν συνέβη τον αγαπάει πολύ.

Κι εδώ, οι γονείς του σεναρίου έκαναν αυτό που νόμιζαν καλύτερο. Ήταν τρυφεροί με το παιδί τους, το αγκάλιασαν, του έδειξαν την αγάπη τους και το διαβεβαίωσαν πως τον αποδέχονται ό, τι κι αν κάνει.

Όμως, δεν έβαλαν κανένα σαφές όριο σε σχέση με τη βία και δεν προσεφεραν στο παιδί τους καμία νοηματοδότηση γι’ αυτό που έγινε.

Στο τέλος της ημέρας είναι πιθανό να νιώθουν κουρασμένοι και μη αποτελεσματικοί και ο Βασίλης να νιώθει μπερδεμένος σε σχέση με το τι επιτρέπεται να κάνει και τι όχι. Την επόμενη φορά που θα γίνει κάτι τέτοιο είναι πολύ πιθανό να ξανασπρώξει ένα άλλο παιδάκι.

Όμως τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά;

Ας ξαναγυρίσουμε στο παράδειγμά μας.

Η Μαρία λοιπόν παίρνει τη σειρά του Βασίλη στην τσουλήθρα και εκείνος τη σπρώχνει.

Σενάριο 3ο: Αγάπη χωρίς όρια και όρια με αγάπη:

Εδώ, είναι πολύ βοηθητικό η μαμά να προσπαθήσει να μπει στη θέση του παιδιού της και να καταλάβει πώς εκείνο μπορεί να νιώθει. Είναι πολύ πιθανό πως ο Βασίλης νιώθει αδικημένος και θυμωμένος που του πήραν την σειρά. Όμως, η ηλικία του δεν του επιτρέπει να έχει εύκολη πρόσβαση σε αυτά τα συναισθήματα. Έτσι, μην μπορώντας να ονομάσει και να διαχειριστεί το θυμό του, σπρώχνει τη Μαρία.

Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό η μαμά, μαζί  με την οριοθέτηση που θα κάνει σε σχέση με τη βία, να λειτουργήσει ως συναισθηματικός καθρέφτης, να αναγνωρίσει και να νομιμοποιήσει τα συναισθήματα του Βασίλη. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κρατώντας το Βασίλη από το χέρι να πει σταθερά και ήρεμα:

“Ξέρω ότι θύμωσες που σου πηρε τη σειρά, αλλά δεν επιτρέπεται να χτυπάμε τους άλλους. Η Μαρία φοβήθηκε, πόνεσε”.

Με την ίδια σταθερότητα, μπορεί να χρειαστεί να απομακρύνει το Βασίλη αν συνεχίσει να σπρώχνει το κοριτσάκι. Και αργότερα στο σπίτι, σε κάποια ήρεμη στιγμή, θα μπορούσαν μαζί με τον μπαμπά να εξηγήσουν στο Βασίλη γιατί δεν επιτρέπεται να χτυπάμε τους άλλους και πώς μπορεί να ένιωσε το κοριτσάκι με τη συμπεριφορά του. Επίσης, θα ήταν πολύ βοηθητικό να του αναγνωρίσουν ότι θύμωσε και ένιωσε αδικημένος και να προσπαθήσουν να σκεφτούν μια εναλλακτική για το τι μπορεί να κάνει σε τέτοιες περιπτώσεις (πχ να πει στη Μαρία ότι είναι η σειρά του οταν τη βλέπει να πλησιάζει την τσουλήθρα ή ακόμα και να της πει ότι θύμωσε μαζί της και ότι δε θα ήθελε να ξαναγίνει αυτό).

Στο τέλος της μέρας οι γονείς του σεναρίου αυτού θα είναι κι αυτοί κουρασμένοι, αλλά είναι πιο πιθανό να νιώθουν συνδεδεμένοι με το παιδί τους. Ο Βασίλης μάλλον θα νιώθει πως οι γονείς του τον αγαπούν και τον καταλαβαίνουν. Επίσης, θα ξέρει ότι έσπρωξε τη Μαρία επειδή θύμωσε και θα έχει κατανοήσει πως επιτρέπεται να θυμώνει, αλλά δεν επιτρέπεται να σπρώχνει τους άλλους.

Τελικά χρειάζονται ή όχι τα όρια;

Η ύπαρξη ορίων σε κάποια βασικά θέματα είναι απαραίτητη ώστε ένα παιδί να μπορέσει να νιώσει ασφάλεια. Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να κατανοήσει ότι δεν επιτρέπεται να χτυπάει τους άλλους, να τους πονάει, να τους κάνει κακό και ότι αντίστοιχα κανείς δεν επιτρέπεται να το χτυπάει, να το πονάει. Επίσης, χρειάζεται να ξέρει ότι η συμπεριφορά του έχει συγκεκριμένη επίδραση στους άλλους ανθρώπους.

Είναι όμως εξίσου σημαντικό τα όρια μπαίνουν εκεί όπου πραγματικά υπάρχει νόημα και να τίθενται με φροντίδα και με γνώμονα την ομαλή συνύπαρξη του παιδιού με τους άλλους και όχι ως τιμωρία ή άσκηση ελέγχου. Επίσης, είναι σημαντικό να μπαίνουν στο πλαίσιο της σχέσης μας με το παιδί και όχι ανεξάρτητα και έξω από αυτήν.

Χρειάζεται, δηλαδή, όταν βάζουμε όρια να διατηρούμε τη σύνδεσή μας με το παιδί μας και να μην το κάνουμε με τρόπο που θέτει υπό αμφισβήτηση τη σχέση και δίνει το μήνυμα της απόρριψης.

Ακόμα, είναι ιδιαίτερα βοηθητικό να πλαισιώνουμε την όποια οριοθέτηση λειτουργώντας ως συναισθηματικός καθρέφτης των παιδιών μας και βοηθώντας τα να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα τα οποία τα κάνουν να έχουν δύσκολες συμπεριφορές.

Ας απαντήσουμε λοιπόν στο δίπολο “αγάπη ή όρια” με μια σύζευξη: “Αγάπη χωρίς όρια και όρια με αγάπη”.

Πηγή: e-psychology.gr