Κενό γράμμα παραμένουν σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες στον τομέα των ναρκωτικών, όπως καταγράφεται στην ετήσια έκθεση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.
Έχουμε και λέμε:
- η φαρμακευτική χρήση της κάνναβης νομοθετήθηκε, αλλά τα σχετικά σκευάσματα δεν είναι ακόμα διαθέσιμα στους ασθενείς.
- Οι Χώροι Ελεγχόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) θεσμοθετήθηκαν, αλλά δεν υπάρχει ακόμα ούτε ένας.
- Τα άτομα που κατηγορούνται αποκλειστικά για χρήση και τα εξαρτημένα άτομα δεν έχουν θέση στη φυλακή σύμφωνα με τον Ν.4139/13, αλλά αρκετά από τα άτομα αυτά βρίσκονται εκεί.
Η δημοσιοποίηση της έκθεσης έγινε με σημαντική καθυστέρηση λόγω της πανδημίας, η οποία προκάλεσε διάφορες δυσκολίες στη συγκέντρωση και επεξεργασία των στοιχείων. Η πανδημία επηρέασε διεθνώς και την παράνομη αγορά των ναρκωτικών, όπως τεκμηριώνεται από τις Εκθέσεις της Ευρωπόλ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου.
Η έκθεση για την Ελλάδα καταγράφει κενό και όσον αφορά τις προδιαγραφές ποιότητας για τα προγράμματα μείωσης της ζήτησης (Πρόληψη, Θεραπεία, Μείωση της Βλάβης). Οι ελάχιστες προδιαγραφές εκδόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2011. Στη χώρα μας προσαρμόστηκαν και περιλήφθηκαν στην Υπουργική Απόφαση Δ2α/οικ.46350, ΦΕΚ 2463 τον Ιούνιο του 2019.
Όμως, όπως σημειώνεται στην έκθεση, οι προγραδιαγραφές δεν εφαρμόζονται ακόμη. Το 2020, τα προγράμματα Πρόληψης ξεκίνησαν να συζητούν και να εκπαιδεύονται στο κομμάτι που τα αφορά, ενώ οι τομείς της Θεραπείας και της Μείωσης της Βλάβης έχουν μείνει πίσω.
Η έκθεση σημειώνει ότι το κρίσιμο αυτό θέμα πρέπει να ενταχθεί κάποια στιγμή στη συζήτηση για την πολιτική στα ναρκωτικά στην Ελλάδα. Ο πλέον πρόσφορος τρόπος να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση είναι η Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά, το προσχέδιο της οποίας είναι ήδη έτοιμο από το καλοκαίρι του 2020.
Η έκθεση δείχνει ότι η χρήση οπιοειδών μειώνεται, οι σχετική με αυτήν θάνατοι, όμως, όχι! Οι ειδικοί τονίζουν ότι τα προγράμματα μείωσης της βλάβης πρέπει να επεκταθούν στις περιφέρειες εκτός Αττικής, με στοχευμένες δράσεις. Παράλληλα, χρειάζεται να νομοθετηθεί η αυτό-χορηγούμενη ναλοξόνη.
“Αν και η εκπόνηση της φετινής Έκθεσης επηρεάστηκε από την πανδημία, τα στοιχεία αφορούν το 2018 και η κατάσταση που περιγράφεται δεν έχει σχέση με τον κορονοϊό. Εν τέλει, αποτυπώθηκε για άλλη μια χρονιά η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών και των οινοπνευματωδών στη χώρα και καταδεικνύει και πάλι τα χρονίζοντα προβλήματα του χώρου των ουσιοεξαρτήσεων. Ελπίζουμε η επισήμανση των προβλημάτων να οδηγήσει και στην αντιμετώπισή τους”, σημειώνει η κα Μανίνα Τερζίδου, Επιστημονικά Υπεύθυνη του ΕΚΤΕΠΝ.
Στα κεφάλαια της Έκθεσης περιλαμβάνονται αναλυτικά επιδημιολογικά στοιχεία για την εξέλιξη στη χώρα της χρήσης ουσιών, για τα χαρακτηριστικά των χρηστών, για την ανταπόκριση της πολιτείας στις ανάγκες θεραπείας και πρόληψης καθώς και μια σειρά από άλλες πληροφορίες, καλύπτοντας όλες τις όψεις της προσφοράς και της ζήτησης του πολύπλευρου προβλήματος της χρήσης του αλκοόλ και των παράνομων ουσιών.
“Στην Έκθεση επισημαίνονται επίσης οι ελλείψεις και οι ανεπάρκειες στο χώρο της πρόληψης, της θεραπείας, της έρευνας. Αρκετές από αυτές έχουν επισημανθεί και σε προηγούμενες Εκθέσεις χωρίς δυστυχώς να έχουν γίνει έως σήμερα τα κατάλληλα βήματα, ώστε να καλυφθούν τα κενά”, σημειώνει η ομότιμη καθηγήτρια Άννα Κοκκέβη, που είχε την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης.
Βασικά ευρήματα
- Τα στοιχεία από δύο διαφορετικές πανελλήνιες έρευνες στο σχολικό πληθυσμό δείχνουν αύξηση στον επιπολασμό της χρήσης κάνναβης στους μαθητές ηλικίας 16 ετών στη χώρα μας το 2019, σε σύγκριση ωστόσο μόνο με μία 15ετία πριν (δεν υπάρχουν σημαντικές μεταβολές στο ενδιάμεσο).
- Το ΕΚΤΕΠΝ επισημαίνει την ανάγκη άμεσης επαναληπτικής υλοποίησης της πανελλήνιας έρευνας για τη χρήση ουσιών σε αντιπροσωπευτικό, πιθανοτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού με την εφαρμογή του ερωτηματολογίου που προτείνεται από Ευρωπαϊκό Κέντρο, ιδανικά σε συνθήκες συνέντευξης πρόσωπο-με-πρόσωπο. Στην χώρα μας, έρευνα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά υλοποιήθηκε για τελευταία φορά από το ΕΠΙΨΥ το 2004!
- Το σύνολο των ατόμων που έλαβαν υπηρεσίες θεραπείας κατά το 2018 ανέρχεται στους 12.311, εκ των οποίων 8.975 (73%) βρίσκονταν σε θεραπεία υποκατάστασης, 2.420 (20%) σε «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα, 647 (5%) δέχτηκαν παρεμβάσεις στο πλαίσιο του σωφρονιστικού συστήματος, ενώ 269 άτομα (2%) παρακολούθησαν το πρόγραμμα σωματικής αποτοξίνωσης.
- Τουλάχιστον 3.698 άτομα με προβλήματα από τη χρήση ουσιών εισήλθαν στα αναγνωρισμένα προγράμματα θεραπείας της χώρας το 2018, αριθμός μειωμένος σε σύγκριση με το 2017 και κατά 24% χαμηλότερος σε σύγκριση με πριν από μία 5εατία.
- Οριακή αλλά σταθερή μείωση παρατηρείται την τελευταία 8ετία και στον ετήσιο αριθμό των εισόδων που αναφέρουν ‘πρώτη θεραπεία’—ενδεικτικό είτε μείωσης της εμφάνισης νέων περιπτώσεων συστηματικής ή ‘προβληματικής’ χρήσης είτε δυσκολίας πρόσβασης της κατηγορίας αυτής των χρηστών υψηλού κινδύνου στις υπηρεσίες.
- Το 72% των ατόμων που εισέρχονται σε θεραπεία αναφέρουν χρήση πολλαπλών ουσιών. Αν και το ποσοστό της πολλαπλής χρήσης παραμένει σχετικά σταθερό τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό των χρηστών που αναφέρουν χρήση τριών ή και περισσοτέρων ουσιών παρουσιάζει αυξητική τάση την τελευταία 2ετία (2016-2018)—ενδεικτικό της παρουσίας μιας μικρής υπο-ομάδας χρηστών οι οποίοι καταφεύγουν σε ποικιλία ουσιών για να ικανοποιήσουν της ανάγκες που συνδέονται με τη εξάρτησή τους.
- Μειώνεται από έτος σε έτος ο αριθμός των ατόμων που εισέρχονται στη θεραπεία για προβλήματα από οπιοειδή (κύρια ουσία), αλλά αυξάνεται ο αριθμός των εισαγωγών για προβλήματα από τη χρήση κοκαΐνης ή άλλων διεγερτικών—ενδεικτικό αφενός μεταβαλλόμενων προτύπων στην αγορά και τη χρήση των ουσιών στην κοινότητα των χρηστών, αφετέρου ανάγκης για προσαρμογή του θεραπευτικού συστήματος στις μεταβολές αυτές.
- Είναι ωστόσο αξιοσημείωτο ότι η ενέσιμη χρήση (ως ο συνήθης τρόπος χρήσης) αλλά και η πολύ πρόσφατη ενέσιμη χρήση (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) εμφανίζονται ως τάσεις σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και σε όλες μαζί τις λοιπές περιοχές της χώρας, συγκριτικά με την Αττική—ενδεικτικό της προτεραιότητας η οποία θα πρέπει άμεσα να δοθεί στην ανάπτυξη προγραμμάτων μείωσης της βλάβης σε περιοχές εκτός Αττικής.
- Ο αριθμός των εισόδων σε θεραπεία εμφανίζει σχετικά σταθερή μείωση τα τελευταία χρόνια, καθώς και ο αριθμός των ατόμων που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά. Ο αριθμός των εισαγωγών με ιστορικό προηγούμενης θεραπείας έχει υπερβεί τον αριθμό των ατόμων πρώτης θεραπείας από το 2006 και αυξάνεται σταθερά. Έτσι λοιπόν, η πλειονότητα των θεραπευομένων είναι υπότροποι. Το ΕΚΤΕΠΝ είχε και πέρσι θέσει αυτό το ζήτημα επισημαίνοντας την ανάγκη για διερεύνηση των παραγόντων που συντείνουν σε αυτό το υψηλό αριθμό υποτροπών.
