Η ορμονική αντισύλληψη αποτελεί βασικό εργαλείο για τον οικογενειακό προγραμματισμό και τη γυναικεία υγεία. Ωστόσο, η πιθανή συσχέτισή της με τον καρκίνο του μαστού συνεχίζει να προκαλεί ανησυχία και να αποτελεί αντικείμενο ενδελεχούς επιστημονικής διερεύνησης.

Νέα δεδομένα διασφαλίστηκαν  από σουηδική μελέτη μεγάλης κλίμακας, μια από τις μεγαλύτερες επιδημιολογικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό JAMA. Η καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (Βιολόγος), παραθέτουν τα κυριότερα σημεία της μελέτης.

Ειδικότερα, η μελέτη ανέλυσε στοιχεία από περισσότερες από δύο εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια ηλικίας 13–49 ετών στη Σουηδία, καλύπτοντας περίοδο 13 ετών. Χάρη στα εθνικά μητρώα υγείας και φαρμακευτικής χρήσης, οι ερευνητές κατέγραψαν με ακρίβεια τη χρήση διαφορετικών τύπων αντισυλληπτικών, τις εναλλαγές μεταξύ τους και τη διάρκεια λήψης.

Συνολικά καταγράφηκαν 16.385 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού. Η χρήση οποιουδήποτε τύπου ορμονικής αντισύλληψης συσχετίστηκε με μέτρια αύξηση του σχετικού κινδύνου, που μεταφράζεται σε περίπου 13 επιπλέον περιστατικά ανά 100.000 γυναίκες ετησίως. Αν και η αύξηση είναι στατιστικά σημαντική, η απόλυτη διαφορά παραμένει μικρή, γεγονός που απαιτεί προσεκτική ερμηνεία.

Διαφορές ανάλογα με τον τύπο προγεσταγόνου

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα της μελέτης είναι ότι ο κίνδυνος δεν είναι ίδιος για όλα τα σκευάσματα. Τα αντισυλληπτικά που περιέχουν δεσογεστρέλη ή ετονογεστρέλη εμφάνισαν υψηλότερο σχετικό κίνδυνο, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται σε μορφή εμφυτευμάτων ή μονοφασικών χαπιών. Αντίθετα, σκευάσματα με λεβονοργεστρέλη ή δροσπιρενόνη δεν παρουσίασαν στατιστικά σημαντική αύξηση κινδύνου. Ο κολπικός δακτύλιος με ετονογεστρέλη επίσης δεν συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο, παρά την ευρεία χρήση του.

Η διάρκεια χρήσης επηρεάζει τον κίνδυνο

Η μελέτη έδειξε ότι η διάρκεια χρήσης παίζει καθοριστικό ρόλο. Η χρήση κάτω του ενός έτους δεν συνδέθηκε με σημαντική αύξηση κινδύνου, ενώ η μακροχρόνια χρήση –ιδίως πέραν της πενταετίας– σχετίστηκε με προοδευτική αύξηση. Η δεσογεστρέλη, ειδικά σε μακροχρόνια χρήση, εμφάνισε τους υψηλότερους σχετικούς κινδύνους.

Ο ρόλος του οιστρογόνου στις συνδυασμένες φόρμουλες

Ένα ακόμη κρίσιμο εύρημα αφορά τις συνδυασμένες φόρμουλες οιστρογόνου–προγεσταγόνου. Αυτές φαίνεται να παρουσιάζουν χαμηλότερο κίνδυνο σε σύγκριση με τα σκευάσματα που περιέχουν μόνο προγεσταγόνο, ακόμη και όταν περιέχουν τον ίδιο τύπο προγεσταγόνου. Το οιστρογόνο ενδέχεται να έχει τροποποιητική δράση στον μαστικό ιστό, μειώνοντας τις επιδράσεις του προγεσταγόνου. Ενδεικτικά, σκευάσματα με χαμηλή δόση οιστρογόνου και δεσογεστρέλη εμφάνισαν υψηλότερο κίνδυνο από εκείνα με υψηλότερη δόση οιστρογόνου.

Περιορισμοί και ερμηνεία των ευρημάτων

Όπως σε κάθε επιδημιολογική μελέτη, υπάρχουν περιορισμοί. Η συμμόρφωση των γυναικών με τη λήψη των σκευασμάτων δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί πλήρως, ενώ δεν υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα για παράγοντες όπως το οικογενειακό ιστορικό ή η ηλικία εμμηναρχής. Ωστόσο, οι αναλύσεις ευαισθησίας έδειξαν ότι τα ευρήματα παραμένουν αξιόπιστα. Η ποιότητα και η έκταση των σουηδικών μητρώων προσδίδουν στη μελέτη ιδιαίτερη βαρύτητα.

Προς μια πιο εξατομικευμένη αντισύλληψη

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η ορμονική αντισύλληψη δεν αποτελεί ενιαία κατηγορία. Οι διαφορές μεταξύ των σκευασμάτων είναι ουσιαστικές και μπορούν να καθοδηγήσουν πιο εξατομικευμένες επιλογές. Γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού ενδέχεται να ωφεληθούν από την αποφυγή συγκεκριμένων τύπων προγεσταγόνου, ενώ άλλες μπορούν να συνεχίσουν με ασφάλεια τη χρήση σκευασμάτων με χαμηλότερο προφίλ κινδύνου. Η μελέτη προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων, ενισχύοντας τον διάλογο ανάμεσα σε γυναίκες και επαγγελματίες υγείας.