Αυτοκτονία, τρίτη αιτία θανάτου στους εφήβους

Η αυτοκτονία κατατάσσεται σήμερα ως τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως στους εφήβους 15-19 ετών, παρουσιάζοντας μια αύξηση μέχρι και 300% τα τελευταία 40 χρόνια. Η Ελλάδα κατέχει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες στην Ευρώπη και στον κόσμο (1,12/100.000) και κανέναν καταγεγραμμένο θάνατο στα στατιστικά της αρχεία για τα μικρότερα παιδιά (5-11 ετών).

Την ικανοποίησή της εκφράζει η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος – Ένωση Ψυχιάτρων Παιδιών και Εφήβων για το γεγονός ότι η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, 10 Οκτωβρίου, είναι αφιερωμένη στην «Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας και την Πρόληψη της Αυτοκτονικότητας».

Την πεποίθηση ότι οι στατιστικές δεν αποκαλύπτουν το μέγεθος του προβλήματος εκφράζει η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος – Ένωση Ψυχιάτρων Παιδιών και Εφήβων. «Στην πραγματικότητα οι θάνατοι λόγω αυτοκτονίας είναι περισσότεροι από αυτούς που καταχωρούνται στα επίσημα αρχεία, για πολλούς λόγους, με σημαντικότερο όλων το πρόβλημα της αξιόπιστης καταγραφής» αναφέρεται στην ανακοίνωσή της.

Επισημαίνεται ότι προβλήματα υφίστανται στην καταμέτρηση, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, μόνο 80 από τα 194 κράτη-μέλη έχουν σχετικά καλής ποιότητας δεδομένα καταγραφής, που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση του δείκτη αυτοκτονικότητας.

Ανάλογες δυσχέρειες σημειώνονται στον προσδιορισμό του αριθμού των μη θανατηφόρων αποπειρών, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών.

Ειδικότερα, υπολογίζεται ότι τα ¾ των θανάτων από αυτοκτονία στις προαναφερόμενες ηλικίες  είναι δυνατόν να προληφθούν. Ωστόσο, η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος – Ένωση Ψυχιάτρων Παιδιών και Εφήβων επισημαίνει την έλλειψη ενός μοναδικού και ευρέως αποδεκτού οδηγού πρόληψης, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα σύνθετο/πολύπλοκο φαινόμενο.

Παρεμβάσεις

Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες προσεγγίσεις πρόληψης αφορούν στην αναγνώριση και θεραπεία ατόμων που είναι ήδη σε κρίση ή με συμπτώματα και διαταραχές που συνδέονται με αυτοκτονία.  Συγκεκριμένα, εντοπίζονται μέσω ανίχνευσης σε σχολεία, πρωτοβάθμια φροντίδα, τμήματα επειγόντων, δικαστήρια ανηλίκων, παιδική πρόνοια, και άλλα κοινοτικά πλαίσια.

Σε τέτοιες περιπτώσεις προσφέρονται γραμμές βοήθειας (hotlines), άλλες προσπάθειες περιλαμβάνουν τον περιορισμό της πληροφόρησης γύρω από τις μεθόδους αυτοκτονίας (π.χ. αναφορές στα ΜΜΕ) καθώς επίσης, την αποφυγή πρόσβασης σε μεθόδους αυτοκτονίας (π.χ. όπλα, φάρμακα).

Οι περισσότερες παρεμβάσεις έχουν κυρίως χαρακτήρα εκπαίδευσης /ευαισθητοποίησης ή και καθοδήγησης ατόμων που βρίσκονται στα σημεία «εισόδου» των παιδιών και των εφήβων στα διάφορα κοινοτικά πλαίσια (εκπαιδευτικοί, προπονητές, παιδίατροι, ομαδάρχες, προσωπικό συμβουλευτικών κέντρων, προσωπικό δικαστηρίων ανηλίκων κλπ ).

Στην πρωτογενή πρόληψη έχει δώσει προτεραιότητα ο ΠΟΥ με το «Mental Health Action Plan 2013–2020», τροποποιώντας τον χαρακτήρα των παρεμβάσεων και προτείνοντας ένα συμμετοχικό μοντέλο. Εστιάζοντας στις κοινότητες των πολιτών, τις προσκαλεί να προσφέρουν στα άτομα την αίσθηση του «ανήκειν» και τη δημιουργία σχέσεων δεσμού μέσω της συμμετοχικότητας στην κοινότητα.