Covid-19: Το εμβόλιο καλύπτει το νέο στέλεχος JN.1

Με δεδομένη την ευρεία εξάπλωση του νέου στελέχους JN.1 και ότι οι ειδικοί συνιστούν στα άτομα με συμπτώματα στο αναπνευστικό ότι θα πρέπει να θεωρούν ότι έχουν μολυνθεί, ακόμα και εάν τα τεστ βγαίνουν αρνητικά τις πρώτες ημέρες, συζητάται εάν το επικαιροποιημένο εμβόλιο καλύπτει το νέο στέλεχος.

Το στέλεχος  JN.1 είναι γόνος του BA.2.86, που εντάχθηκε στην οικογένεια SARS-CoV-2 Omicron το περασμένο καλοκαίρι,  φάνηκε ότι ήταν διαφορετική από την πρόγονό του, τη BA.2. Σε σύγκριση με τη BA.2, η πρωτεΐνη ακίδας της BA.2.86 φέρει περισσότερες από 30 μεταλλάξεις, υποδηλώνοντας ότι μπορεί να εξαπλωθεί πιο εύκολα. Αλλά ακόμη και οπλισμένη με αυτές τις νέες μεταλλάξεις, η BA.2.86 απέτυχε να κυριαρχήσει. Μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους, η BA.2.86 δεν ξεπέρασε το 3% μεταξύ των υπόλοιπων υποπαραλλαγών SARS-CoV-2 στις ΗΠΑ, σύμφωνα με εκτιμήσεις από τα CDC. Στις αρχές Ιανουαρίου, το ποσοστό κυκλοφορίας της JN.1 μεταξύ των υποπαραλλαγών στις ΗΠΑ είχε εκτιναχθεί στο 61,6%, από μόλις 38,8%  2 εβδομάδες πριν, σύμφωνα με την εκτίμηση του CDC. Το δε πιο πρόσφατο εμβόλιο  στοχεύει την XBB.1.5, μια υποπαραλλαγή της Omicron της οποίας ο επιπολασμός στις ΗΠΑ είναι λιγότερος από 3%, με την έλευση των επικαιροποιημένων εμβολίων τον Σεπτέμβριο 2023. Τα στοιχεία προέρχονται από το άρθρο του JAMA που δημοσιεύτηκε μόλις στις 12 Ιανουαρίου 2024. Τα στοιχεία πααρουσιάζουν περιληπτικά η παθολόγος καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η βιολόγος Παναγιώτα Ζαχαράκη, της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Τι γνωρίζουμε για το εμβόλιο;

Τα συστατικά του εμβολίου για τον COVID πρέπει να καθοριστούν τουλάχιστον μερικούς μήνες νωρίτερα, ώστε να δοθεί χρόνος για την κατασκευή και τη διανομή, επομένως δεν προκαλεί έκπληξη ότι δεν ταιριάζουν ακριβώς με τις τρέχουσες παραλλαγές που κυκλοφορούν. Στην περίοδο των 2 εβδομάδων που έληξαν στις 6 Ιανουαρίου, η XBB.1.5 — η οποία προέκυψε από διαφορετικό παρακλάδι του οικογενειακού δέντρου Omicron από τις BA.2.86 και JN.1 — φαινόταν να μην κυκλοφορεί στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το CDC. Ευτυχώς, η εργαστηριακή έρευνα και τα ποσοστά νοσηλειών και θανάτων από Covid-19 υποδηλώνουν ότι το εμβόλιο XBB.1.5 εξακολουθεί να προστατεύει από σοβαρές ασθένειες στην εποχή της JN.1.

Η JN.1 φαίνεται να είναι μία από τις υποπαραλλαγές SARS-CoV-2 που διαφεύγουν του ανοσολογικού μέχρι σήμερα (ανοσοδιαφυγή). Δεδομένης της τρέχουσας εξέλιξης του SARS-CoV-2 και του εύρους των ανοσολογικών αποκρίσεων έναντι των κυκλοφορούντων παραλλαγών από τα μονοσθενή εμβόλια XBB.1.5, η τεχνική συμβουλευτική ομάδα του ΠΟΥ για τη σύνθεση εμβολίων COVID-19 συνέστησε τη διατήρηση της τρέχουσας σύνθεσης εμβολίου τον Δεκέμβριο. Αν και το επικαιροποιημένο εμβόλιο που τώρα κυκλοφορεί παγκοσμίως μπορεί να μην αποτρέπει σταθερά λοιμώξεις που προκαλούνται από την JN.1 ή από άλλες κυκλοφορούσσες υποπαραλλαγές του Omicron, εξακολουθεί να μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα της νόσου σε όσους αρρωσταίνουν. Ωστόσο, η πρόσληψη της τελευταίας δόσης  παρατηρείται ότι ήταν χαμηλή και στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες η JN.1 θα κορυφωθεί άμεσα, εάν δεν το έχει ήδη κάνι, καθώς την αντικαθιστούν νεότερες, «πιο έξυπνες» παραλλαγές SARS-CoV-2. Καθώς τους επόμενους μήνες, πολλοί άνθρωποι θα μολυνθούν από την JN.1, το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη θα έχει εμβολιαστεί ή θα έχει μολυνθεί ή και τα δύο. Αποκτώντας ο ανθρώπινος πληθυσμός ανοσία κατά της JN.1, ο SARS-CoV-2 θα εξελιχθεί για να την αποφεύγει, διότι ο ιός βρίσκεται υπό πίεση στο να συνεχίσει να μεταλλάσσεται, για να μπορεί να αποφύγει την ανοσία και να μολύνει καλύτερα τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα πιθανά από το φθινόπωρο του 2024 να χρειάζεται ένα άλλο νέο επικαιροποιημένο εμβόλιο.