Το τελευταίο κεφάλαιο σε μια ντροπιαστική για τη χώρα πολυετή ιστορία εκπτώσεων και υποβάθμισης των παρεχόμενων ψυχιατρικών υπηρεσιών ήταν η φωτιά που κόστισε τη ζωή σε 3 νοσηλευόμενους του ΨΝΑ στο Δαφνί.

Αν και οι πληροφορίες που ήθελαν τους άτυχους ασθενείς να είναι καθηλωμένοι στα κρεβάτια τους την ώρα της πυρκαγιάς διερευνώνται από τις αρμόδιες αρχές, τα ερωτηματικά για τους λόγους που οδήγησαν στο θάνατο τους και κατ’ επέκταση για την ορθότητα της χρήσης της μεθόδου της καθήλωσης με ιμάντες, πολλαπλασιάζονται.

Ειδικά, αν αναλογιστούμε πως στο ίδιο τμήμα του ΨΝΑ στο οποίο εκδηλώθηκε η φωτιά που κόστισε το θάνατο στους 3 ασθενείς, πριν από μερικά χρόνια είχε διαπιστωθεί πως η πλειονότητα των ασθενών καθηλώνονταν για 12 ώρες κάθε βράδυ, προληπτικά. Ακόμη πιο τραγικό είναι το γεγονός πως έχουν υπάρχουν άλλες δύο περιπτώσεις φωτιάς σε καθηλωμένους ασθενείς, σε Δρομοκαΐτειο και Τρίπολη, το 2007 και το 2013 αντίστοιχα.

Όπως υπενθυμίζει η ιστοσελίδα Patratora, η -διορισμένη από το Υπουργείο Υγείας- Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές είχε στείλει οδηγίες για την καθήλωση στα νοσοκομεία ήδη από το 2008.

Βάσει αυτών, η καθήλωση είναι το έσχατο μέσο και δεν μπορεί να έχει μακρά διάρκεια. Επιπλέον, πρέπει να εποπτεύεται στενά. Νοσηλευτής πρέπει να επισκέπτεται και να ελέγχει τον ασθενή ανά 15λεπτο και ο ψυχίατρος να επανεκτιμά ανά ώρα τη σκοπιμότητα της παράτασης ή μη της καθήλωσης.

Άραγε τι από όλα αυτά εφαρμόστηκε στους 3 άτυχους άνδρες;

Η στελέχωση των ψυχιατρικών νοσοκομείων και των δομών πάσχει εδώ και χρόνια. Ελάχιστοι νοσηλευτές φροντίζουν δεκάδες ασθενείς, με αυξημένες ανάγκες, γιατροί τρέχουν από τον ένα ασθενή στον άλλο, σε εξαντλητικές εφημερίες.

Σε πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής, στα τέλη Ιουνίου, με αφορμή το βίαιο θάνατο ασθενή, καθηλωμένου, από άλλο πάσχοντα που νοσηλεύονταν στον ίδιο θάλαμο, υπογραμμίζεται ότι το εν λόγω τμήμα με 27 κλίνες είχε στη συγκεκριμένη νυκτερινή βάρδια δύο νοσηλευτές.

Βέβαια, υπάρχουν και άλλες πτυχές στο θέμα της καθήλωσης. Μια εξ αυτών έχει έρθει στη δημοσιότητα με την περίπτωση του 19χρονου Χρήστου, ενός αυτιστικού παιδιού, που αντί να φιλοξενείται σε μια ειδική δομή, κατάλληλη για την περίπτωση του, αντιμετωπίζεται σαν ψυχιατρικός ασθενής και, όπως καταγγέλλεται παραμένει καθηλωμένος στο κρεβάτι του στο ΨΝΑ, με ιμάντες, εδώ και 14 μήνες!

Στην Ελλάδα του 2015, ένα αυτιστικό παιδί «πετιέται» σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο και δένεται με ιμάντες, κατά παράβαση των ενδεδειγμένων θεραπευτικών μεθόδων, γιατί είναι δύσκολη η διαχείριση των ξεσπασμάτων του!

Αλλά και πάλι, υπάρχει και ακόμη μια παράμετρος. Βάσει των οδηγιών της Επιτροπής, κάθε μεταβολή στην καθήλωση ενός ασθενούς πρέπει να καταγράφεται σε ειδικό τετράδιο. Σπάνια ακολουθείται η οδηγία.

Ήταν αυτή η πρακτική που κατέγραψε η Επιτροπή κατά τον έλεγχο της στο 7^ο Τμήμα Χρονίων Περιστατικών στο ΨΝΑ, τον Ιούνιο του 2012.

Όπως διαπίστωσαν τα μέλη της Επιτροπής, «προφανώς μετά από αντιρρήσεις των ειδικευόμενων ιατρών να ενημερώνουν το τετράδιο» οι 10 από τους 17 νοσηλευόμενους καθηλώνονταν προληπτικά με ιμάντες κάθε βράδυ, από τις 21.00 έως τις 09.00.

Θλιβερή διαπίστωση της Επιτροπής στο πόρισμα του φετινού Ιουνίου, μετά το βίαιο θάνατο ασθενούς από επίθεση άλλου ασθενούς το Μάιο (εδώ), είναι πως δεν είναι η πρώτη φορά που χάνεται ανθρώπινη ζωή σε συνθήκες ψυχιατρικής νοσηλείας.

«(α) Καθηλωμένος επί κλίνης ασθενής κάηκε (Ψ.Ν.Α. ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟ, 03-06-2007) (β) καθηλωμένος επί κλίνης ασθενής βρέθηκε απανθρακωμένος (Ψυχιατρικός Τομέας του ΓΠΝ Τρίπολης, 15-02-2013) (γ) νοσηλευόμενη ασθενής αυτοκτόνησε χρησιμοποιώντας το δικό της φουλάρι (ΨΝΑ, 19-06-2014).»

Μάλιστα, οι δύο από τις τρεις περιπτώσεις αφορούν φωτιά και ασθενείς καθηλωμένους….

Αν και τότε δεν είχε διαπιστωθεί υποστελέχωση της νοσηλευτικής βάρδιας, η Επιτροπή είχε επισημάνει πως με η καθήλωση ασθενών σε κοινή θέα, συνασθενών και επισκεπτών, «διακυβεύεται το πρώτιστο δικαίωμα του ασθενούς που είναι η ζωή του, αλλά συνάμα θίγεται η αξιοπρέπεια του και επιβαρύνεται η ψυχική υγεία των υπολοίπων νοσηλευομένων».

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν, σαφώς, την απόσταση που έχει η Ψυχική Υγεία στη χώρα μας, όχι μόνο από τη βέλτιστη πρακτική και από ότι ισχύει σε άλλες ανεπτυγμένες κοινωνίες, αλλά και από συνθήκες ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Σας παραθέτουμε τις συστάσεις της Ειδική Επιτροπή, μια σημαντική προσθήκη στο διάλογο για τη Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, εφόσον ποτέ ωριμάσει και στην Ελλάδα:

• Σε όλα τα Τμήματα Οξέων των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων , αλλά και στα Ψυχιατρικά Τμήματα των Γενικών Νοσοκομείων (τα οποία δέχονται ακούσιες νοσηλείες με εισαγγελική εντολή) απαιτείται η διασκευή πτέρυγας αυξημένης φροντίδας. Πρόκειται για μονόκλινο ή δίκλινο θάλαμο, ευρισκόμενο κατά το δυνατόν εγγύτερα στο γραφείο νοσηλευτών, και ο οποίος έχει ειδικές προδιαγραφές: η πόρτα ανοίγει από έξω και προς τα έξω, από τους νοσηλευτές και μόνον. Απουσιάζουν αντικείμενα ή εξοπλισμός που συνεπάγονται επικινδυνότητα (π.χ. μεταλλικά σκεύη, καθρέπτης στον τοίχο, κομοδίνο, πριζοδιακόπτες). Το στρώμα και το δάπεδο είναι άκαυστα. Υπάρχει κλιματισμός (τοποθετημένος στην οροφή) καθώς και πυρανίχνευση – πυρασφάλεια. Επαρκής αερισμός και φωτισμός. Ο νοσηλευόμενος έχει ορατότητα προς τα έξω, δεν είναι όμως κατ΄ανάγκη ορατός από τους έξω (τοποθέτηση ειδικών υαλοπινάκων). Αυστηρός έλεγχος επισκεπτηρίου από το νοσηλευτικό προσωπικό. Επιτήρηση του θαλάμου από το γραφείο νοσηλευτών με κάμερα τοποθετημένη σε αυτόν και μόνο σε αυτόν.
• Στον θάλαμο αυτόν είναι δυνατόν να ενεργοποιηθούν , με ασφάλεια για την ζωή και την ακεραιότητα του νοσηλευόμενου, τα προστατευτικά περιοριστικά μέτρα (κλινοστατισμός ή μηχανική καθήλωση). Επισημαίνεται ότι τα μέτρα αυτά είναι έκτακτα και λαμβάνονται μόνον όταν αποτύχουν οι τεχνικές αποκλιμάκωσης στις οποίες είναι υποχρεωτικό να έχει εκπαιδευτεί όλο το νοσηλευτικό προσωπικό των μονάδων ψυχιατρικής νοσηλείας. Την απόφαση για περιοριστικά μέτρα λαμβάνει μόνον ο υπεύθυνος ψυχίατρος. Διαρκούν όσο το δυνατόν λιγότερο, εποπτεύονται συστηματικά και οι παρατηρήσεις του εποπτεύοντος προσωπικού καταγράφονται σε ειδικό τετράδιο. Κωδικοποιημένες οδηγίες για τους όρους και τους κανόνες εφαρμογής περιοριστικών μέτρων κατά την ψυχιατρική νοσηλεία έχει από 30-01-2008 αποστείλει η Ειδική Επιτροπή προς όλες τις μονάδες ψυχιατρικής νοσηλείας.

Τέλος σε περιπτώσεις αυξημένης επικινδυνότητας θα πρέπει να εκτιμάται κατά πόσο είναι ενδεδειγμένη η χρήση των παραδοσιακών ιμάντων αντί της τεχνολογίας των ιμάντων με μαγνήτη.