Η διαχρονική προσφορά των εμβολίων

Ο εμβολιασμός αποτελεί μία από τις πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές παρεμβάσεις δημόσιας υγείας, καθώς προλαμβάνει ετησίως περίπου 2-3 εκατομμύρια θανάτους. Από τη βρεφική ηλικία ώς και την ενήλικη ζωή, ο εμβολιασμός προστατεύει από νοσήματα όπως διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ανεμευλογιά, μηνιγγιτιδοκοκκικές και πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, πολιομυελίτιδα, γαστρεντερίτιδα από ροταϊό, ηπατίτιδα Α και Β, λοιμώξεις από HPV και γρίπη.

Χωρίς εμβόλια, η παγκόσμια εξάλειψη της ευλογιάς, της πολιομυελίτιδας και της ιλαράς από πολλές περιοχές του κόσμου θα ήταν αδύνατη. Μάλιστα, πριν από την εφαρμογή του υποχρεωτικού παιδικού εμβολιασμού, τα μεταδιδόμενα νοσήματα αποτελούσαν την κύρια αιτία θανάτου κατά την παιδική ηλικία σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ σήμερα νέα, βελτιωμένα εμβόλια είναι διαθέσιμα για να προστατεύσουν εκτός από τα παιδιά, τους εφήβους και τους ενήλικες.

Η εφαρμογή στρατηγικών εμβολιασμού τα προηγούμενα 30 έτη οδήγησε σε σημαντικά επιτεύγματα: Η ευρωπαϊκή ήπειρος ανακηρύχθηκε το 2002 «ελεύθερη πολιομυελίτιδας».

Στη χώρα μας, δεν έχει εμφανιστεί κρούσμα πολιομυελίτιδας οφειλόμενο σε άγριο ιό από το 1997, ενώ από το 2002 η Ελλάδα ανακηρύχθηκε «ελεύθερη πολιομυελίτιδας» μαζί με την ευρωπαϊκή ζώνη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Αυτό οφείλεται στην εφαρμογή ενισχυμένης επιδημιολογικής και περιβαλλοντικής επιτήρησης της πολιομυελίτιδας (μέσω της επιτήρησης της οξείας χαλαρής παράλυσης), καθώς και στην ευρεία εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού.

Ένας άλλος στόχος για την ευρωπαϊκή ήπειρο ήταν η εξάλειψη της ιλαράς και της ερυθράς ώς το 2015. Για να επιτευχθεί αυτό ήταν απαραίτητο η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού να φθάσει στο 95%.

Την περασμένη δεκαετία, τα κρούσματα ιλαράς μειώθηκαν πάνω από 90%, γεγονός που δείχνει πόσο αποτελεσματικές μπορεί να είναι οι στρατηγικές εμβολιασμού. Εντούτοις, το 2010 και το 2011 καταγράφηκε αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς στην Ευρώπη, με περισσότερα από 30.000 κρούσματα ανά έτος. Το 2012, τα κρούσματα μειώθηκαν σε 8.000, ενώ το 2013 τα κρούσματα ιλαράς στην Ευρώπη άγγιξαν τις 31.685, καταγράφοντας αύξηση 348% από το 2007!

Στη χώρα μας, η τελευταία επιδημία ιλαράς καταγράφηκε το 2010 και το 2011, ενώ ελάχιστα σποραδικά κρούσματα δηλώθηκαν στο ΚΕΕΛΠΝΟ το 2012.

Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών 2015

Το κόστος των επιδημιών που εμφανίστηκαν πρόσφατα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε οικονομικούς πόρους, είναι εξαιρετικά υψηλό, αναδεικνύοντας την ευθύνη που έχουν όλες οι χώρες να ελέγξουν τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Θέλοντας να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα σχετικά με τη σπουδαιότητα του εμβολιασμού ως μίας από τις αποτελεσματικότερες προληπτικές παρεμβάσεις της ιατρικής επιστήμης, για την προστασία των ανθρώπων όλων των ηλικιών, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κάθε χρόνο αφιερώνει την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου στα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό.

Πέρυσι, η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών, συνέπεσε με την Παγκόσμια Εκστρατεία Εμβολιασμών (World Immunization Week) που πραγματοποίησε ο ΠΟΥ με κύριο σύνθημα «Ας μειώσουμε το εμβολιαστικό κενό-Εμβολιασμός για όλους», εστιάζοντας στην ανάγκη ανανέωσης της δέσμευσης σε πολιτικό, επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο έναντι των εμβολιασμών. Στόχος της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Εμβολιασμού ήταν η ενημέρωση του κόσμου για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής στην εξάλειψη της ιλαράς και της ερυθράς, η διατήρηση της ευρωπαϊκής ηπείρου «ελεύθερης από πολιομυελίτιδα», καθώς και η ανάληψη των απαιτούμενων άμεσων δράσεων για την αντιμετώπιση των βασικών παραγόντων που επηρεάζουν τις αποφάσεις για τον εμβολιασμό, όπως ο εφησυχασμός, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η δυσχερής πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, οι πολίτες ενθαρρύνθηκαν να συμβουλευθούν τον γιατρό τους σχετικά με τα διαθέσιμα εμβόλια, να ελέγξουν την εμβολιαστική κατάσταση στη χώρα τους, αλλά και πριν ταξιδέψουν, σύμφωνα πάντα με τις συστάσεις των αρμόδιων φορέων και των ειδικών, να εμβολιαστούν με τα απαιτούμενα εμβόλια.

Προώθηση και υποστήριξη του εμβολιαστικού προγράμματος

Δυστυχώς, στη χώρα μας, υπάρχει έλλειμμα πληροφόρησης από τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας για την αναγκαιότητα, την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τις παρενέργειες των εμβολίων προς το γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει ιστοσελίδα ή σελίδα στο Facebook, κανάλι στο YouTube, σποτ στην τηλεόραση, στον Τύπο κ.λπ. του Υπουργείου Υγείας που να στηρίζει τη σημασία των εμβολίων, να λειτουργεί υπενθυμιστικά και να πληροφορεί για τους εμβολιασμούς και τα εμβόλια. Με τον τρόπο αυτό, «φουντώνει» η παραπληροφόρηση και μειώνεται η εμβολιαστική κάλυψη.

Φυσικά, απέχουμε πολύ από τους πραγματικά σύγχρονους τρόπους καταγραφής και ενημέρωσης για τους εμβολιασμούς που εφαρμόζουν άλλες ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες έχουν κατασκευάσει ηλεκτρονικές βάσεις καταγραφής των εμβολίων. Αξιοποιώντας τις πληροφορίες που αντλούν από αυτές, όχι μόνο παρέχουν ενημέρωση και δίνουν πληροφορίες για την ασφάλεια και τις παρενέργειες των εμβολίων, αλλά παράλληλα υπενθυμίζουν στους πολίτες (παιδιά και ενήλικες) τους απαραίτητους εμβολιασμούς μέσω ειδικών εφαρμογών απευθείας στο κινητό, στο tablet, στο PC.

Την ανάγκη δημιουργίας ηλεκτρονικής βάσης καταγραφής των εμβολίων έχει θέσει σε όλους τους υπουργούς Υγείας η Ένωση Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής, αλλά χωρίς να πάρει μέχρι σήμερα απάντηση.

Το ίδιο συνέβη και τον Ιούλιο του 2015 όταν πρότεινε στον ΕΟΦ να υιοθετηθεί και στη χώρα μας –κατά την πρακτική άλλων χωρών– κίτρινη κάρτα παρενεργειών μόνο για τα εμβόλια. Την κάρτα αυτή θα την έδιναν στους γονείς να τη συμπληρώσουν στην περίπτωση που παρατηρούσαν κάποια παρενέργεια μετά από τον εμβολιασμό, και στη συνέχεια οι παιδίατροι θα την έστελναν πίσω στον ΕΟΦ.

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών

Την τελευταία πενταετία, υπήρξε έγκριση και ευρεία διάθεση νέων, πολυδύναμων εμβολίων, τα οποία παρέχουν ταυτοχρόνως προστασία έναντι πολλών νοσημάτων (π.χ. διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα, αιμόφιλο ινφλουέντσας και ηπατίτιδα Β ή ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά και ανεμευλογιά). Τα εμβόλια αυτά έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα παλαιότερα σχήματα και ανάλογες ανεπιθύμητες ενέργειες. Στόχος τους είναι να βελτιωθεί η συμμόρφωση στα εθνικά πρόγραμμα εμβολιασμού.

Μια άλλη, σημαντική εξέλιξη είναι η νέα γενιά συζευγμένων εμβολίων, με κύριους εκπροσώπους το 4δύναμο μηνιγγιτιδοκοκκικό και το 13δύναμο του πνευμονιόκοκκου, ενώ τα εμβόλια για τον HPV και τον ροταϊό (είναι ένας ιός που προκαλεί οξεία γαστρεντερίτιδα) αποτελούν προϊόντα γενετικού