Εγκύκλιος για την μικροβιακή αντοχή

Καμπανάκι απο τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας καθώς η Ελλάδα κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά. Επιπλέον, η χώρα μας ανήκει μεταξυ εκείνων με την υψηλότερη κατανάλωση αντιβιοτικών τόσο στην κοινότητα όσο και στο νοσοκομειακό χώρο.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο, ήδη οι θεραπευτικές επιλογές για ασθενείς με σοβαρές λοιμώξεις από πολυανθεκτικά παθογόνα είναι πολύ περιορισμένες και δυστυχώς, συνεχώς θα περιορίζονται λόγω της εκτεταμένης και μη ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών.

Συγκεκριμένα, προτείνεται ο έλεγχος της διασποράς των ανθεκτικών μικροβίων καθώς και η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών. Στόχος είναι τα αντιβιοτικά να φέρνουν αποτελέσματα στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων από πολυανθεκτικά στελέχη. Έρευνες έχουν καταδείξει ότι η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών είναι πιθανόν να επιφέρουν την αναστροφή της μικροβιακής αντοχής.

Το ίδιο ισχύει για τα παγκόσμια δεδομένα για την προστασία πολύτιμων αντιμικροβιακών παραγόντων με στόχο τη θεραπεία σοβαρών λοιμώξεων από πολυανθεκτικά – πανανθεκτικά βακτήρια, όσο και των νέων φαρμάκων που εισάγονται ή θα εισαχθούν στην κλινική πρακτική. Στην Ελλάδα λόγω ενδημικότητας συγκεκριμένων παθογόνων, οι θεραπείες συρρικνώνονται, «επομένως η προστασία των νέων φαρμάκων είναι κρίσιμης σημασίας μέτρο για την ασφάλεια και επιβίωση των ασθενών μας» τονίζεται στην ανακοίνωση.

Τα μέτρα

Ενδεικτικό είναι ότι η ορθολογική διαχείριση των αντιμικροβιακών παραγόντων αποτελεί βασικό κομμάτι του Εσωτερικού Κανονισμού όλων των νοσοκομείων, σύμφωνα και με το θεσμικό πλαίσιο για την πρόληψη των λοιμώξεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ΦΕΚ τ. 388 Β’/2014, σχετ. 1 ).

Σε αντικατάσταση της εγκυκλίου του 2007 της Διεύθυνση Δημόσιας Υγιεινής του Υπουργείου Υγείας, είναι σε ισχύ η συγκρότηση και η λειτουργία της Ομάδας Επιτήρησης Κατανάλωσης και Ορθής Χρήσης των Αντιβιοτικών (ΟΕΚΟΧΑ).

Σε κάθε νοσοκομείο συγκροτείται και λειτουργεί η ΟΕΚΟΧΑ βάσει του ΦΕΚ τ. 388 Β’/2014 (άρθρο 8) (σχετ. 1), στο οποίο αναλύονται το έργο, οι αρμοδιότητες και ο ιδιαίτερος θεσμικός ρόλος της ομάδας αυτής.

Στο πλαίσιο αυτό, ο  ορισμένος από την ΟΕΚΟΧΑ λοιμωξιολόγος ή κλινικός ιατρός θα πρέπει να επικεντρώνει στο ζήτημα αυτό για 15 ημέρες το μήνα κάθε δύο μήνες. Μάλιστα προβλέπεται στο ΦΕΚ τ. 388 Β’/2014 η διευκόλυνσή του, προκειμένου να είναι σε θέση να επιτελεί το έργο του στην ΟΕΚΟΧΑ αποτελεσματικά.

Ακόμη προβλέπεται η παροχή λοιμωξιολόγου ή κλινικού ιατρού σε νοσοκομεία που δεν διαθέτουν, εφόσον υπάρχει δέυτερος. Μάλιστα , ο εν λόγω ιατρός θα αποκόπτεται από τα καθήκοντά του για δύο εβδομάδες, ώστε να εκτελεί το έργο του σε άλλα νοσοκομεία που τον έχουν ανάγκη. Τη συνεργασία των νοσοκομείων θα καθορίσει και θα συντονίσει η κάθε ΔΥΠΕ για τα νοσοκομεία αρμοδιότητάς της.

Σε ότι αφορά την εφαρμογή Προγραμμάτων Επιτήρησης Αντιμικροβιακών Παραγόντων στα νοσοκομεία,  κάθε ΟΕΚΟΧΑ οφείλει να διαμορφώνει και να εφαρμόζει σχετικό πρόγραμμα ΠΕΑ ακολουθώντας τις προτεινόμενες τεχνικές. Σαφείς υποδείξεις αναφέρονται στην Εγκύκλιο της Υπηρεσίας μας «Οδηγίες για τη σύνταξη του εσωτερικού κανονισμού πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας».

Επισημαίνεται ότι κάθε πρόγραμμα ΠΕΑ θα πρέπει να διαθέτει στόχους και να συμπεριλαμβάνεται στο Ετήσιο Σχέδιο Δράσης που κατατίθεται στην αρμόδια ΔΥΠΕ.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επιτηρείται η ποιοτική και η ποσοτική της συνταγογράφησης και κατανάλωσης των αντιβιοτικών στο νοσοκομείο, δηλαδή ο δείκτης κατανάλωσης αντιβιοτικών, η χρήση και κατανάλωση των προωθημένων αντιμικροβιακών παραγόντων καθώς και της Χειρουργικής Αντιμικροβιακής Προφύλαξης (ΧΑΠ) στις χειρουργικές επεμβάσεις σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες 4 κατευθυντήριες οδηγίες του ΚΕΕΛΠΝΟ αλλά και τα σχετικά θεραπευτικά πρωτόκολλα του ΚΕΣΥ.

Χειρουργική Αντιμικροβιακή Προφύλαξη

Υπό τον έλεγχο θα πρέπει να βρίσκονται ο περιορισμός της χειρουργικής προφύλαξης μόνο στο 1ο 24ωρο από την έναρξη της χειρουργικής επέμβασης.

Επίσης είναι υποχρεωτική η ηλεκτρονική χρέωση της ΧΑΠ με ειδική σήμανση στο φαρμακείο του νοσοκομείου από την προϊσταμένη του χειρουργείου με ευθύνη του υπεύθυνου αναισθησιολόγου για κάθε ασθενή που ενδείκνυται να τη λάβει. Ακόμη θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για τη συνέχιση της ΧΑΠ  πέρα του 24ωρου.

Τα δεδομένα της επιτήρησης της ΧΑΠ θα αποδίδονται στο δείκτη κατανάλωσης αντιβιοτικών ξεχωριστά από την υπόλοιπη κατανάλωση των χειρουργικών τμημάτων. Αρμοδιότητα της ΟΕΚΟΧΑ αποτελεί η συστηματική ή έστω και αναδρομική επιτήρηση της συμμόρφωσης στις παραπάνω οδηγίες.

Υπεύθυνη χρήση των προωθημένων (προστατευόμενων) αντιμικροβιακών παραγόντων

Συγκεκριμένα, προβλέπεται η τροποποίηση του δελτίου συνταγογράφησης των υπό περιορισμό προωθημένων ευρέως φάσματος αντιβιοτικών καθώς και της διαδικασίας χορήγησής τους από το φαρμακείο του νοσοκομείου.

Επί της διαδικασίας το νέο δελτίο συνταγογράφησης προωθημένων αντιβιοτικών συμπληρώνεται από το θεράποντα ιατρό και αποστέλλεται στο φαρμακείο, όπου και εγκρίνεται από τον φαρμακοποιό και τον κλινικό ιατρό της ΟΕΚΟΧΑ.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο μπορεί να τροποποιηθεί η λίστα των προωθημένων – προστατευόμενων αντιβιοτικών, τα οποία όμως θα πρέπει να περιοριστούν. Ακόμη προβλέπεται ότι στην εν λόγω λίστα, εντάσσονται αυτομάτως και όσα τυχόν νεότερα αντιβιοτικά κυκλοφορήσουν στο μέλλον και ανήκουν στις ίδιες ή παραπλήσιες ομάδες αντιμικροβιακών ουσιών με τις ανωτέρω, για τη θεραπεία των πολυανθεκτικών μικροοργανισμών.

Καταλήγοντας σχετικά με την εκπαίδευση των συνδέσμων και των μελών των ΟΕΚΟΧΑ , προτείνεται η συνεχής και επαναλαμβανόμενη εκπαίδευση των μελών των ΟΕΚΟΧΑ, καθώς και των κλινικών συνδέσμων, οι οποίοι με τη σειρά τους θα αναλάβουν και θα προωθήσουν την εκπαίδευση των νοσοκομειακών ιατρών του νοσοκομείου τους με βάση σχετικά προγράμματα του ΚΕΕΛΠΝΟ.