EMENO 2015: Η Κατάσταση της Υγείας στην Ελλάδα – Κρίση, κατάθλιψη και καρδιαγγειακά

Στρεσαρισμένοι, καπνιστές, υπέρβαροι, με τα καρδιαγγειακά νοσήματα να τους «χτυπούν την πόρτα» και τα ποσοστά κατάθλιψης να αυξάνονται, ήταν οι Έλληνες το 2015, σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα της Εθνικής Μελέτης Νοσηρότητας και Παραγόντων Κινδύνου (ΕΜΕΝΟ), που διεξήχθη με την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ με τη συμμετοχή όλων των Ιατρικών Σχολών της χώρας.

Στην επιδείνωση της εικόνας της Υγείας των κατοίκων αυτής της χώρας συνέβαλε, αναμφίβολα η κρίση.

Σύμφωνα με την ΕΜΕΝΟ, που πραγματοποιήθηκε με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και εθνικούς πόρους, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία του μόνιμου ενήλικου πληθυσμού της Ελλάδας είναι εμφανείς και με τάση επιδείνωσης διαχρονικά.

Παράλληλα, διαπιστώνεται εξαιρετικά υψηλή συχνότητα ισχυρών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, παραγόντων όμως μπορούν να τροποποιηθούν προς όφελος της υγείας των πολιτών. Μεταξύ αυτών υπέρταση, διαβήτης, κάπνισμα και χοληστερίνη, που προφανώς συνδέονται με την εξαιρετικά υψηλή συχνότητα αυξημένου σωματικού βάρους, αλλά και με άλλους παράγοντες όπως η καθιστική ζωή και η κακή διατροφή.

Οι ειδικοί προειδοποιούν πως η παρουσία αυτών των επικίνδυνων για την υγεία παραγόντων, σε συνδυασμό με άλλες παραμέτρους αναμένεται να οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση της συχνότητας των καρδιαγγειακών νοσημάτων τα επόμενα χρόνια.

Δυστυχώς, δύο από τα χαρακτηριστικά που περιγράφουν τους Έλληνες του 2015, όμως, είναι το άγχος και η κατάθλιψη.

Συγκεκριμένα, τα συμπτώματα άγχους καταγράφηκαν ανήλθαν στο 23,6% και κατάθλιψης στο 16,1%. Τα εν λόγω ποσοστά διαρκώς αυξάνονται και είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη. «Η ανεργία σαφώς συνδέεται», ανέφερε επιστήμονες του ΕΚΠΑ σε συνέντευξη τύπου κατά την οποία παρουσιάστηκε η πρώτη επεξεργασία τη ΕΜΕΝΟ.

«Η οικονομική κρίση από μόνη της, ανεξάρτητα, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων», υπογράμμισαν οι ειδικοί.

Σχεδόν το 1/3 (28,5%) αυτοαξιολογεί την κατάσταση υγείας του ως μέτρια ή κακή.

Συνολικά το 40% του δείγματος των σχεδόν 5000 ατόμων, που έχουν επεξεργαστεί οι ερευνητές του ΕΚΠΑ, ήταν απασχολούμενοι, εκ των οποίων 12% με μερική απασχόληση. Το ποσοστό ανεργίας στο σύνολο των οικονομικά ενεργών εκτιμάται σε 28.5%, ήταν υψηλότερο σε γυναίκες (34% προς 24%), σε νεώτερους (18-29 ετών: 36,4%, ≥30 ετών περίπου 27%) και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Πάνω από 1 στους 4 (25,5%) έχει μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα <700 ευρώ ενώ μέτρια ή σοβαρή διατροφική ανασφάλεια αντιμετωπίζει το 4%. Περίπου το 10% είναι ανασφάλιστοι ενώ ένα επιπλέον 3% δεν έχει βιβλιάριο υγείας σε ισχύ.

«Επιβεβαιώνεται και στην ΕΜΕΝΟ η συσχέτιση του άγχους και της κατάθλιψης με την ανεργία», αναφέρουν οι ερευνητές, που υπογραμμίζουν πως παρατηρείται αυξημένη προσέλευση στις υπηρεσίας υγείας του δημόσιου τομέα αλλά ταυτόχρονα και μικρή ικανοποίηση από τους χρήστες των υπηρεσιών, με το 42% να δηλώνει μέτρια/κακή/πολύ κακή ικανοποίηση.

Σημαντικό ποσοστό (22%) δήλωσε ότι είχε πρόβλημα στην πρόσβαση στο δημόσιο σύστημα παροχής υγείας με κύριο αναφερόμενο φραγμό το οικονομικό κόστος.

Η πρόβλεψη είναι δυσμενής. Αν οι παράγοντες κινδύνου δεν αντιμετωπιστούν και η συχνότητα τους μειωθεί, με δεδομένη τη γήρανση του πληθυσμού, εκτιμάται αύξηση της συχνότητας της στεφανιαίας νόσου και των εγκεφαλικών επεισοδίων μέχρι το 2030 κατά 18,6% και 15,4% αντίστοιχα, με σημαντικές επιπτώσεις στο σύστημα υγείας.

Βασικοί Τομείς ΕΜΕΝΟ

Προσυμπτωματικός έλεγχος

Όσον αφορά στον καρκίνο του μαστού, μαστογραφία έχει κάνει κάποια στιγμή το 68% των γυναικών, ενώ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, 8 στις 10 γυναίκες έχουν κάνει Pap-test. Για την πρόληψη καρκίνου του παχέος εντέρου, μόλις το 20% του πληθυσμού άνω των 50 ετών έχει κάνει κολονοσκόπηση. Από διάφορες επιμέρους αναλύσεις γίνεται φανερό ότι υπάρχει σύγχυση στον πληθυσμό, και ίσως και στους επαγγελματίες υγείας, σχετικά με τις αρχές του προσυμπτωματικού ελέγχου καθώς μία από τις βασικές αιτίες που οι συμμετέχοντες δεν έκαναν τις σχετικές εξετάσεις ήταν η έλλειψη συμπτωμάτων.

Καρδιαγγειακά νοσήματα και παράγοντες κινδύνου

Καρδιαγγειακά:

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα (κυρίως έμφραγμα της καρδιάς και εγκεφαλικό επεισόδιο) ευθύνονται για περίπου το 40% των θανάτων στην Ευρώπη. Η Ελλάδα θεωρείται χώρα μέσου κινδύνου, με μεγαλύτερη συχνότητα από την Ιταλία, Πορτογαλία και Γαλλία. Η οικονομική κρίση και η ανεργία σχετίζονται με αύξηση των εμφραγμάτων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ΕΜΕΝΟ η συχνότητα της στεφανιαίας νόσου ήταν 4,6% και των εγκεφαλικών 1,9%. Η στεφανιαία νόσος ήταν 2 φορές συχνότερη στους άνδρες (6,3%) απ’ ότι στις γυναίκες (3,1%).

Παράγοντες Κινδύνου:

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα οφείλονται σε γονιδιακούς (κληρονομικούς) παράγοντες, αλλά και σε τροποποιήσιμους παράγοντες όπως υπέρταση, διαβήτης, χοληστερίνη, κάπνισμα και παχυσαρκία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ΕΜΕΝΟ, ποσοστό 45% των ανδρών και 30% των γυναικών ήταν υπέρβαροι και 31% των ανδρών και 34% των γυναικών παχύσαρκοι. Στην ηλικιακή ομάδα 18-29 ετών, 51% των ανδρών και 31% των γυναικών ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Ποσοστό 39% των ανδρών και 33% των γυναικών είχαν υπέρταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι 40% των υπερτασικών ήταν αδιάγνωστοι, 15% είχαν διαγνωσθεί αλλά δεν έπαιρναν θεραπεία, 27% έπαιρναν θεραπεία αλλά ήταν αρρύθμιστοι και μόνο 18% ήταν ρυθμισμένοι υπό θεραπεία. Το 12,5% των ανδρών και το 10% των γυναικών είχαν διαβήτη (11% στο σύνολο). Από τους διαβητικούς, 14% ήταν αδιάγνωστοι, 4% είχαν διαγνωσθεί αλλά δεν έπαιρναν θεραπεία, 41% έπαιρνε θεραπεία αλλά ήταν αρρύθμιστοι και 41% ήταν ρυθμισμένοι υπό θεραπεία. Το 37% των ανδρών και το 34% των γυναικών είχαν αυξημένη χοληστερίνη (35% συνολικά) ενώ πάνω από τα 2/3 ατόμων ηλικίας κάτω από 50 ετών με αυξημένη χοληστερίνη είναι αδιάγνωστοι.

Κάπνισμα:

Το 38% του γενικού ενήλικου πληθυσμού της Ελλάδας είναι ενεργοί καπνιστές και 16% πρώην καπνιστές. Η μέση ηλικία έναρξης καπνίσματος είναι τα 18,9 έτη. Σημαντική διαφορά παρατηρείται μεταξύ των ηλικιακών ομάδων με τους νεότερους να αρχίζουν το κάπνισμα σε μικρότερες ηλικίες. Οι άνδρες, τα άτομα ηλικίας μικρότερης των 50 ετών, άτομα μη πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, όσοι καταναλώνουν αλκοόλ και οι άνεργοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι καπνιστές.

Σκοπός

Η ΕΜΕΝΟ στοχεύει (α) στην καταγραφή της νοσηρότητας και των κύριων παραγόντων κινδύνου χρόνιων νοσημάτων εστιάζοντας κυρίως σε καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, (β) στην αξιολόγηση του βαθμού εφαρμογής των συνιστώμενων μέτρων πρόληψης και των πιθανών φραγμών στην πρόσβαση στο σύστημα υγείας και (γ) στη διερεύνηση των κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία και τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης.

Αποτελέσματα

Στην ΕΜΕΝΟ συμμετείχαν 5.000 άτομα που επιλέχθηκαν τυχαία από τον μόνιμο ενήλικο (≥ 18 ετών) πληθυσμό της Ελλάδας με βάση την απογραφή του 2011. Σε κάθε συμμετέχοντα πραγματοποιήθηκε ατομική συνέντευξη, έγιναν μετρήσεις βάρους, ύψους, περιφέρειας μέσης και βραχίονα, αρτηριακής πίεσης και σπιρομέτρηση ενώ, κατόπιν συγκατάθεσης, ελήφθη δείγμα αίματος για μέτρηση χοληστερίνης, γλυκόζης και, σε συνεργασία με την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (δείκτης για διαβήτη).

 Συμπεράσματα

 Με την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της ΕΜΕΝΟ, αναδεικνύεται η ανάγκη για ενημέρωση και παρότρυνση του πληθυσμού και των επαγγελματιών υγείας για την αξία και την χρησιμότητα του προσυμπτωματικού ελέγχου με στόχο τον σχεδιασμό πολιτικών υγείας με έμφαση στην πρόληψη.

Παράλληλα, επιβάλλεται η άμεση εφαρμογή στοχευμένων στρατηγικών δημόσιας υγείας με στόχο την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση των τροποποιήσιμων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου με βάση τα ευρήματα της ΕΜΕΝΟ, και επομένως και την αναχαίτιση της αναμενόμενης επιδημίας καρδιαγγειακής νόσου.