Εμβόλια: Πέντε ζητήματα για τις αναμνηστικές δόσεις

Την επιστημονική κοινότητα απασχολεί η χορήγηση αναμνηστικών δόσεων των εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2 . Εξαιτίας  και της μετάδοσης του στελέχους δέλτα του SARS-CoV-2 ακόμα και χώρες με υψηλό επίπεδο εμβολιαστικής κάλυψης ετοιμάζουν προγράμματα εμβολιασμού με επιπλέον αναμνηστικές δόσεις.

Χώρες όπως το Ισραήλ, η Γερμανία, η Γαλλία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Κίνα και η Ρωσία έχουν ήδη  αρχίσει ή θα  αρχίσουν τη χορήγηση τρίτης αναμνηστικής δόσης κυρίως σε πληθυσμιακές ομάδες με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Την χορήγηση σε αυτή την ομάδα ενέκρινε και ο FDA. Όμως  επιστήμονες  σημειώνουν ότι δεν υπάρχουν αρκετά προς το παρόν στοιχεία  και οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να αναμένουν περαιτέρω δεδομένα να συλλεχθούν πριν λάβουν αποφάσεις.

Οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν σχετική πρόσφατη δημοσίευση στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature 596, 178-180 (2021). Σε αυτό το πνεύμα εξετάζονται  πέντε σημαντικά ερωτήματα για τη χορήγηση αναμνηστικών δόσεων του εμβολίου έναντι του SARS-CoV-2:

1. Ποιο είναι το όφελος από τη χορήγηση επιπλέον αναμνηστικής δόσης εμβολίου έναντι του SARS-CoV-2?

Σύμφωνα με τα πρώτα δημοσιευμένα στοιχεία από μελέτες, η χορήγηση μιας τρίτης δόσης σε ήδη εμβολιασμένους μπορεί να οδηγήσει σε ταχύτερη και ισχυρότερη ανοσιακή απάντηση έναντι του SARS-CoV-2. Τρίτες δόσεις εμβολίων που αναπτύχθηκαν από τις εταιρείες Moderna, Pfizer – BioNTech, Oxford – AstraZeneca και Sinovac οδήγησαν σε αύξηση στα επίπεδα των «εξουδετερωτικών» αντισωμάτων που καταπολεμούν τον SARS-CoV-2, όταν χορηγήθηκαν αρκετούς μήνες μετά τη δεύτερη δόση. Κλινική δοκιμή που είναι σε εξέλιξη στο Ηνωμένο Βασίλειο  επιχειρεί διάφορους συνδυασμούς αναμνηστικών δόσεων εμβολίων, και διαφορετικού τύπου εμβολίων. Από τις προκαταρκτικές μελέτες της προσέγγισης του ετερόλογου εμβολιασμού προκύπτει πως εκλύονται ισχυρές ανοσολογικές αποκρίσεις,  εξασφαλίζοντας υψηλά επίπεδα αντισωμάτων και Τ λεμφοκυττάρων, τα οποία έχουν ισχυρή αντι-ιική δράση.

2. Φθίνει η ανοσία από τα εμβόλια?

Οι τίτλοι ή αλλιώς τα επίπεδα αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό, συνήθως αυξάνονται μαζί με την αύξηση των Β λεμφοκυττάρων και στη συνέχεια μειώνονται καθώς τα κύτταρα αυτά έχουν μικρό χρόνο ημίσειας ζωής και μειώνονται. Τα Β λεμφοκύτταρα μνήμης και τα πλασματοκύτταρα του μυελού των οστών συνεχίζουν να δημιουργούν αντισώματα για δεκαετίες αλλά σε μειωμένα επίπεδα. Μέχρι τώρα γνωρίζουμε ότι τα επίπεδα αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό μειώνονται με την πάροδο του χρόνου.

     3.Προλαμβάνει ο εμβολιασμός τη λοίμωξη COVID-19 ακόμα μετά την πάροδο αρκετών μηνών?

Από τα δεδομένα του Ισραήλ, μια χώρα με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης παγκοσμίως, τα αδρά δεδομένα δείχνουν μια πτώση ως προς την προστασία που παρέχει το εμβόλιο από άνω του 90% στις αρχές του εμβολιαστικού προγράμματος σε κάτω του 50% στα τέλη Ιουνίου. Αυτό μπορεί να οφείλεται τόσο στην επικράτηση του στελέχους δέλτα όσο και στην άρση των περιοριστικών μέτρων αποτροπής της μετάδοσης του SARS-CoV-2.

Σύμφωνα με άλλη ανάλυση στο Ισραήλ όσοι είχαν εμβολιαστεί τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο 2021 είχαν κατά 51% μεγαλύτερη πιθανότητα να μολυνθούν από τον SARS-CoV-2 συγκριτικά με όσους είχαν εμβολιαστεί τον Μάρτιο και τον Απρίλιο 2021. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι αυτά τα στοιχεία έχουν περιορισμούς ως προς την επίδραση διαφόρων συγχυτικών παραγόντων.

Κατά τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου των Pfizer/BioNTech έχει μειωθεί από το 96% στο 84% μετά από 6 μήνες. Αντίστοιχα δεδομένα για το εμβόλιο της Moderna δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έχει μειωθεί σε «άνω του 90%» από το αρχικό «άνω του 94%».

   4.Προστατεύουν τα εμβόλια από σοβαρή λοίμωξη COVID-19?

Η  προστασία από σοβαρή νόσο COVID-19 παραμένει υψηλή  όπως προκύπτει από τα κλινικά δεδομένα. Τα εμβόλια mRNA των Pfizer – BioNTech και Moderna δείχνουν εμμένουσα αποτελεσματικότητα ως προς τη σοβαρή λοίμωξη COVID-19 σε επίπεδα άνω του 90% στους 6 μήνες μετά την ολοκλήρωση του εμβολιασμού με δύο δόσεις. Στο Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο  διαπιστώθηκε ότι οι εμβολιασμένοι που νοσούν με COVID-19 παραμένουν εκτός νοσοκομείου, ακόμα και έχουν μολυνθεί από το στέλεχος δέλτα του SARS-CoV-2.

  5.Ποιοι άλλοι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την απόφαση για χορήγηση αναμνηστικών δόσεων εμβολίων COVID-19?

Το κλοιό του σφίγγει γύρω από τα συστήματα υγείας το στέλεχος δέλτα σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Σε χώρες  που έχουν εμβολιάσει τον πληθυσμό με εμβόλια που στηρίζονται σε αδρανοποιημένο ιό, τα οποία φαίνεται να είναι λιγότερο αποτελεσματικά, θα είναι από τις πρώτες που πρόκειται να εφαρμόσουν αναμνηστικές δόσεις. Επίσης, χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σχεδιάζουν να χορηγήσουν αναμνηστική δόση με το εμβόλιο mRNA των Pfizer/BioNTech σε όσους έχουν προηγουμένως εμβολιαστεί με το εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού της Sinopharm. Η  δε Κίνα σχεδιάζει να παράγει εμβόλια mRNA και άλλα που βασίζονται σε πρωτεΐνες για να χορηγηθούν ως αναμνηστικές δόσεις.  Ωστόσο, δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία που να δείχνουν ότι οι χώρες που έχουν εμβολιάσει τον πληθυσμό τους με εμβόλια που περιέχουν αδρανοποιημένο ιό παρουσιάζουν χειρότερα επιδημιολογικά δεδομένα κατά το τρέχον κύμα της πανδημίας.