Ενημέρωση, η βασική γραμμή άμυνας κατά του καρκίνου του παγκρέατος

Σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος, μια δύσκολη μορφή κακοήθειας που έχει χαμηλό προσδόκιμο επιβίωσης. Βασικό εμπόδιο στη «μάχη» κατά του παγκρεατικού καρκίνου, ωστόσο, αποτελεί η καθυστερημένη διάγνωση της νόσου.

Βάσει διεθνών δεδομένων, την ίδια στιγμή που ο ρυθμός εμφάνισής του αυξάνεται, με περισσότερους από 1.000 ασθενείς να διαγιγνώσκονται κάθε μέρα σε όλο τον κόσμο, υπάρχει σημαντική έλλειψη ενημέρωσης για τα συμπτώματα και τους παράγοντες κινδύνου.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μια από τις πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμες μορφές καρκίνου και συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο απειλητικών, κυρίως λόγω της καθυστερημένης διάγνωσής του που δυσχεραίνει τη θεραπευτική του αντιμετώπιση. Όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, η έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση, σε συνδυασμό με την επιστημονική πρόοδο που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια, μπορούν να ανατρέψουν τα αρνητικά προγνωστικά και να συμβάλουν στη θετική έκβαση της νόσου.

Καρκίνος του Παγκρέατος

Ο καρκίνος του παγκρέατος συχνά δεν δίνει κάποιο σημάδι ή προκαλεί κάποιο σύμπτωμα στα πρώιμα στάδιά του, γεγονός που μπορεί να καταστήσει πολύ δύσκολη την έγκαιρη διάγνωσή του. Τα συμπτώματα μπορούν επίσης να είναι ασαφή, να εμφανίζονται, να υποχωρούν και να επανεμφανίζονται, ενώ και η βαρύτητά τους μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ο ασθενής μπορεί να μην εμφανίσει κάποια από αυτά ή και όλα τα συμπτώματα.
Τα συμπτώματα μπορεί να προκληθούν από πιο συνηθισμένες καταστάσεις. Μπορούν επίσης να προκληθούν από παθήσεις όπως η παγκρεατίτιδα (φλεγμονή του παγκρέατος), η χολολιθίαση, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή η ηπατίτιδα (φλεγμονή του ήπατος).

• Πόνος στην κοιλιακή χώρα και τη μέση της πλάτης: Ο πόνος στη μέση της πλάτης και την άνω κοιλιακή χώρα θα μπορούσε να προκαλείται από έναν όγκο στο πάγκρεας που πιέζει ή έχει διηθήσει τα νεύρα ή τα όργανα που βρίσκονται κοντά στο πάγκρεας.
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους: Η ανεξήγητη απώλεια βάρους μπορεί να είναι ένα πρώιμο σύμπτωμα και μπορεί να προκύψει χωρίς να συνοδεύεται από πόνο ή από εμφανή μεταβολή στην πέψη.
• Ίκτερος – κιτρίνισμα του δέρματος ή των ματιών: Κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών (ίκτερος) που προκαλείται από την υπερβολική παρουσία χολερυθρίνης (ένα συστατικό της χολής) στο αίμα. Ο ίκτερος μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κνησμό του δέρματος, αφύσικα σκουρόχρωμα ούρα, καθώς και ανοιχτόχρωμα κόπρανα ή κόπρανα στο χρώμα του πηλού.
• Αλλαγές στις εντερικές συνήθειες: Πολλοί ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος εμφανίζουν διάρροια, δυσκοιλιότητα ή και τα δύο. Διάρροια που συνίσταται σε χαλαρά, υδαρή, λιπαρά ή δύσοσμα κόπρανα μπορεί να προκληθεί από ανεπαρκείς ποσότητες παγκρεατικών ενζύμων στο έντερο.
• Έναρξη διαβήτη: Νεοεμφανιζόμενος διαβήτης σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών και αιφνίδια μεταβολή των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα σε διαβητικά άτομα που είχαν κατά το παρελθόν καλά ελεγχόμενο διαβήτη.
• Προβλήματα πέψης: Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ανορεξία, ναυτία, δυσπεψία και έμετο.

Παράγοντες Κινδύνου

Η αιτία των περισσότερων περιστατικών καρκίνου του παγκρέατος είναι άγνωστη, αλλά ερευνητικές μελέτες έχουν ταυτοποιήσει τους ακόλουθους παράγοντες κινδύνου που μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος καρκίνο του παγκρέατος.

• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παγκρέατος
• Οικογενειακό ιστορικό άλλων τύπων καρκίνου
• Διαβήτης
• Παγκρεατίτιδα (χρόνια και κληρονομική)
• Κάπνισμα
• Παχυσαρκία
• Εθνοτική Καταγωγή: Οι Αφροαμερικανοί και οι Εβραίοι Ασκενάζι έχουν υψηλότερη επίπτωση καρκίνου του παγκρέατος σε σύγκριση με άτομα ασιατικής, ισπανόφωνης ή καυκάσιας προέλευσης.
• Ηλικία: Οι πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος αυξάνονται με την αύξηση της ηλικίας. Τα περισσότερα άτομα που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του παγκρέατος είναι ηλικίας άνω των 60 ετών.
• Διατροφή: Αν και απαιτείται περαιτέρω έρευνα, μία διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος. Μία διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε φρούτα και λαχανικά μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο.

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος

Η θεραπεία για τον καρκίνο του παγκρέατος εξαρτάται από το πόσο προχωρημένος είναι ο καρκίνος και από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς. Εάν είναι εφικτό, οι χειρουργοί αφαιρούν τον καρκίνο. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη επέμβαση είναι η διαδικασία Whipple (χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση ολόκληρου ή μέρους του παγκρέατος και άλλων οργάνων). Η χειρουργική επέμβαση συνήθως ακολουθείται από συμπληρωματική χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία.

Για τον μεταστατικό καρκίνο του παγκρέατος (ο οποίος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος), η αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει χημειοθεραπεία και ορισμένες φορές και ακτινοθεραπεία. Σε έναν ασθενή μπορεί επίσης να προσφερθεί θεραπεία για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, καθώς και η δυνατότητα ένταξής του σε μία κλινική δοκιμή.

Αυτό, βέβαια, που επισημαίνεται είναι η απουσία επαρκούς παρηγορητικής φροντίδας αλλά και η έλλειψη οργανωμένων κέντρων αναφοράς. «Διεθνείς μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος που νοσηλεύονται σε οργανωμένα κέντρα αναφοράς, έχουν καλύτερη επιβίωση», δήλωσε χαρακτηριστικά η Ζωή Γραμματόγλου, εκ μέρους της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου – ΕΛΛ.Ο.Κ. και του Συλλόγου «Κ.Ε.Φ.Ι.».

Σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας επισημάνθηκε και το κενό στην αποζημίωση των βιοδεικτών.

«Λαμβάνουμε φάρμακα χωρίς να γνωρίζουμε αν θα βοηθήσουν ή όχι», υπογράμμισε η κ. Γραμματόγλου, ενώ , ο Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων-Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ) και Διευθυντής Παθολογικής – Ογκολογικής Κλινικής του νοσοκομείου “Άγιος Σάββας”, Αλέξανδρος Αρδαβάνης σημείωσε πως είναι σε εξέλιξη η συζήτηση για την ένταξη στην αποζημίωση και την εξέταση περισσότερων βιοδεικτών.

«Τα πρώιμα συμπτώματα του καρκίνου του παγκρέατος δεν είναι πάντα έντονα και σαφή και δεν υπάρχει κάποια εύκολη μέθοδος ανίχνευσης σε πρώιμο στάδιο, αν και διεξάγονται σχετικές έρευνες. Το γεγονός αυτό, συνδυαστικά με την έλλειψη ενημέρωσης για τα σημάδια που μπορεί να δώσει ο οργανισμός και ενδεχομένως συνδέονται με τη συγκεκριμένη νόσο, έχουν ως αποτέλεσμα οι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς να διαγιγνώσκονται αφού έχει γίνει μετάσταση. Αν καταφέρουμε να πετύχουμε πιο έγκαιρη διάγνωση, μέσα από την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων, θα κάνουμε ένα μεγάλο βήμα προόδου για την καλύτερη αντιμετώπιση του παγκρεατικού καρκίνου», δήλωσε ο Δρ. Αρδαβάνης, Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων-Παθολόγων Ελλάδος-ΕΟΠΕ και Διευθυντής Παθολογικής – Ογκολογικής Κλινικής του νοσοκομείου “Άγιος Σάββας”.

Σχετικά με τις θεραπευτικές εξελίξεις που έχουν συντελεστεί, ο Δρ. Χρήστος Χριστοδούλου, εκπρόσωπος της Εταιρείας Μελέτης του Καρκίνου του Πεπτικού Συστήματος -ΕΜ-ΚΑΠΕΣ, Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής του νοσοκομείου “Metropolitan”, ξεκαθαρίζει πως  «η θεραπευτική αντιμετώπιση του προχωρημένου καρκίνου του παγκρέατος αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για γιατρούς και ερευνητές. Παρά τη σχετική στασιμότητα που υπήρξε επί δεκαετίες στη θεραπευτική φαρέτρα των ογκολόγων, την τελευταία πενταετία, η χημειοθεραπεία με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας, καθώς και νέες θεραπείες 2^ης γραμμής, η ανοσο-ογκολογία για μια μικρή είναι η αλήθεια ομάδα ασθενών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά,  έχουν αλλάξει συνολικά το θεραπευτικό τοπίο και μας παρέχουν λύσεις ικανές να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και την επιβίωση. Σημαντικές είναι επίσης οι εξελίξεις στο κομμάτι της  περιεγχειρητικής χημειοθεραπείας όπου η χορήγηση κάποιων κυτταροτοξικών συνδυασμών μετά ή και πριν το χειρουργείο μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση της επιβίωσης». Σε ό,τι αφορά τη χειρουργική αντιμετώπιση ο χειρουργός Δρ. Χρήστος Αγαλιανός, Επιμελητής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, συμπληρώνει πως «η πρώιμη διάγνωση είναι από τις βασικότερες προϋποθέσεις για τη χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να γνωρίζουν πως πρόοδος έχει σημειωθεί και στη χειρουργική αντιμετώπιση του παγκρεατικού καρκίνου αλλά και στην περιεγχειρητική-συμπληρωματική χημειοθεραπεία, με αποτέλεσμα σήμερα η μετεγχειρητική εξέλιξη των ασθενών μας να είναι σημαντικά καλύτερη από ότι στο παρελθόν».

Δράσεις ευαισθητοποίησης

Η έγκαιρη διάγνωση του παγκρεατικού καρκίνου, μέσα από την ενημέρωση για τα συμπτώματά του, είναι και ο βασικός στόχος των δράσεων που πραγματοποιεί η ελληνική «συμμαχία» φορέων της ογκολογικής επιστημονικής κοινότητας και των ασθενών, με αφορμή την 15^η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για τον καρκίνο του παγκρέατος. H «συμμαχία» αποτελεί μια σύμπραξη που μετρά πέντε χρόνια συνεργασίας και δράσης για τον παγκρεατικό καρκίνο και διευρύνεται κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα να συμμετέχουν πλέον, εκτός από τον Σύλλογο Ασθενών «Κ.Ε.Φ.Ι.» και την Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου-ΕΛΛ.Ο.Κ., οι περισσότεροι φορείς της επιστημονικής ογκολογικής κοινότητας: Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), Ελληνική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, Εταιρεία Μελέτης Καρκίνου Πεπτικού Συστήματος (ΕΜ-ΚΑΠΕΣ) και οι Γυναίκες στην Ογκολογία.

Εκτός από τις ενημερωτικές εκδηλώσεις κοινού, που αποτελούν θεσμό, και φέτος πραγματοποιήθηκαν στο Ηράκλειο Κρήτης και την Αθήνα, η «συμμαχία» δημιούργησε ενημερωτικό τηλεοπτικό σποτ για τα συμπτώματα που μπορεί να υποδηλώνουν την εμφάνιση της νόσου, με κεντρικό μήνυμα «Πρόλαβέ το. Η έγκαιρη διάγνωση μετράει! Η ζωή σου μετράει!».

Επιπλέον, δημιουργήθηκε η πρώτη ελληνική ηλεκτρονική πλατφόρμα ενημέρωσης αποκλειστικά για τον καρκίνο του παγκρέατος που περιλαμβάνει την ιστοσελίδα www.pancare.gr και την εφαρμογή Pancare, διαθέσιμη δωρεάν για λειτουργικό android μέσω του play.google.com. Η πλατφόρμα παρέχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση για τον καρκίνο του παγκρέατος και τη διαχείρισή του, πρόσβαση σε άρθρα ειδικών, πλήρη καταγραφή των ογκολογικών κέντρων, δομών και φορέων υποστήριξης ασθενών σε όλη την Ελλάδα, ενημέρωση για τα δικαιώματα των ασθενών, ενώ δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας προσωπικού ημερολογίου ασθενούς και διαθέτει διαδραστικές υπηρεσίες όπως επικοινωνία με επαγγελματίες υγείας και υποβολή αιτημάτων υποστήριξης. Την πλατφόρμα διαμόρφωσε και διαχειρίζεται ο Σύλλογος Ασθενών Κ.Ε.Φ.Ι. με την αιγίδα των φορέων ΕΟΠΕ, ΕΜ-ΚΑΠΕΣ και ΕΛΛ.ΟΚ και την ευγενική υποστήριξη της διεθνούς φαρμακευτικής εταιρείας Celgene.

Παράλληλα, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών στηρίζει ενεργά την προσπάθεια για τον καρκίνο του παγκρέατος, και φωτίζεται συμβολικά στο μωβ χρώμα της Παγκόσμιας Ημέρας, την Πέμπτη 15 Νοεμβρίου.

Οι δράσεις ευαισθητοποίησης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου του Παγκρέατος υλοποιήθηκαν με την ευγενική υποστήριξη της GENESIS Pharma.