ESMO 2016: Αtezolizumab, το νέο “όπλο” στη μάχη κατά του καρκίνου του πνεύμονα

Τους επιστημονικούς «προβολείς» τράβηξαν στο ESMO τα μονοκλωνικά αντισώματα, ειδικά για τη χρήση τους στη θεραπεία κατά του καρκίνου του πνεύμονα. Μεταξύ αυτών ο αναστολέας του PD-L1 atezolizumab, η μελέτη του οποίου είχε και ελληνικό «άρωμα».  Το Virus βρέθηκε στην Κοπεγχάγη και είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με έναν εκ των κύριων ερευνητών της μελέτης OAK το Dr. F. Barlesi.

Ο πρωτοπαθής καρκίνος του πνεύμονα είναι μια συχνή κακοήθεια, η πρώτη σε θανάτους παγκοσμίως. Ο Μη Μικροκυτταρικός Καρκίνος του Πνεύμονα αντιστοιχεί στο 85-90% όλων των περιπτώσεων καρκίνου πνεύμονα.

Στις μελέτες που παρουσιάστηκαν στο ESMO 2016, τα μονοκλωνικά αντισώματα, που στοχεύουν στον υποδοχέα PD-1 αλλά και στην ουσία που παράγεται από τον καρκίνο και ονομάζεται προσδέτης του PD-1 (PD-L1), έδειξαν ότι μπορούν να αποδώσουν ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα. Εξαιρετικής σημασίας χαρακτηρίστηκαν και τα αποτελέσματα της μελέτης OAK που συνέκρινε θεραπεία με atezolizumab έναντι χημειοθεραπείας με docetaxel σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα.

Τα βασικά σημεία της μελέτης περιέγραψε στο Virus ο Dr. Fabrice Barlesi, επικεφαλής του Τμήματος Διεπιστημονικής Ογκολογίας και Θεραπευτικών Καινοτομιών του Πανεπιστημίου του Aix-Marseille και του Δημόσιου Νοσοκομείου της Μασσαλίας.

«Η μελέτη ΟΑΚ είναι η πρώτη τυχαιοποιημένη μελέτη που εξέτασε τους PD-L1 αναστολείς. Είναι επίσης και η μεγαλύτερη μελέτη σε αυτό το πεδίο, στη θεραπεία δεύτερης γραμμής για τον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώσαμε:

• Αύξηση συνολικής επιβίωσης με τη χορήγηση του atezolizumab  συγκριτικά με τη συνήθη χημειοθεραπεία με docetaxel. Μάλιστα, υπάρχει όφελος στη συνολική επιβίωση ανεξάρτητα από την έκφραση του PD-L1 και το όφελος αυτό είναι σταθερό τόσο στον πληθυσμό με πρόθεση θεραπείας όσο και σε όλες τις PD-L1 υποομάδες. Βέβαια, οι υποομάδες ασθενών με τη μεγαλύτερη έκφραση είναι εκείνες όπου η αναλογία κινδύνου είναι σημαντικότερη.
• Το όφελος συνολικής επιβίωσης είναι ανεξάρτητο από τα κλινικά χαρακτηριστικά: το φύλο, την κατά ECOG κατάσταση ικανότητας, την ηλικία, τον αριθμό προηγούμενων γραμμών θεραπείας. Η μόνη εξαίρεση αφορά στους ασθενείς με όγκους που παρουσιάζουν ενεργοποιητικές μεταλλάξεις του EGFR, αλλά αυτό είναι κάτι που ήδη γνωρίζαμε από άλλες μελέτες με  PD-L1 αναστολείς. Η διάρκεια της ανταπόκρισης σε αυτούς τους ασθενείς είναι αρκετά μακρά. 16 μήνες μέσης διάρκειας ανταπόκριση για το σκέλος που χορηγήθηκε atezolizumab, συγκριτικά με 6 μήνες για σκέλος που χορηγήθηκε docetaxel. Αυτή η διάρκεια ανταπόκρισης, μάλιστα, παρατηρήθηκε ανεξάρτητα από την έκφραση του PD-L1.

Είναι ένα φάρμακο ιδιαιτέρως ανεκτό, με πολύ λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες και λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες βαθμού 3-4, συγκριτικά με το docetaxel. Δεν έχουν αναφερθεί θάνατοι που να συνδέονται με atezolizumab και έχει λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που οδηγούν σε απόσυρση ή αναβολή ή διακοπή της θεραπείας. Είναι ένα πραγματικά εύκολο στη χρήση φάρμακο και καλά ανεκτό από τους ασθενείς.

Το επόμενο βήμα με το atezolizumab, δεδομένου ότι έχουμε έναν ισχυρό «παίχτη» στο πεδίο της ανοσοθεραπείας, είναι να περιμένουμε τα αποτελέσματα των εν εξελίξει μελετών στην πρώτη γραμμή θεραπείας και σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και θα δούμε πως συγκρίνεται με τα άλλα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο του ESMO. Πιστεύω ότι το άλλο πεδίο με ταχεία εξέλιξη αφορά στον τρόπο με τον οποίο θα χρησιμοποιήσουμε αυτούς τους ανοσοθεραπευτικούς παράγοντες στην πρώτη γραμμή ως μονοθεραπεία, πιθανόν σε έναν επιλεγμένο πληθυσμό».

Αποκωδικοποιώντας τη θεραπεία

Στη μελέτη OAK συμμετείχε, συνεισφέροντας ασθενείς, το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών. Ο Καθηγητής Παθολογίας – Ογκολογίας, Διευθυντής του Ογκολογικού Τμήματος της Παθολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου, Δρ. Χαράλαμπος Καλόφωνος μίλησε σε Έλληνες δημοσιογράφους στο περιθώριο του ESMO εξηγώντας τη σημασία της θεραπείας με atezolizumab .
Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι ανοσοθεραπείες στοχεύουν στην ενεργοποίηση της άμυνας του οργανισμού, ώστε να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τη νόσο. Το μονοκλωνικό αντίσωμα atezolizumab δρα στοχεύοντας στην ουσία PD-L1, προσδέτη του υποδοχέα PD-1. Ο PD-L1 εκφράζεται στα καρκινικά, αλλά και σε πολλά κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος, και συνδέεται με τον PD-1, στην επιφάνεια του Τ λεμφοκυττάρου, καθιστώντας το ανίκανο να εξουδετερώσει τα καρκινικά κύτταρα . Το  atezolizumab δεσμεύει τον προσδέτη, εμποδίζοντας τη σύνδεση με τον υποδοχέα, με αποτέλεσμα την «αποκατάσταση» της αντικαρκινικής δράσης των λεμφοκυττάρων.

Στην τυχαιοποιημένη, προοπτική μελέτη OAK διαπιστώθηκε ανταπόκριση της νόσου, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, αλλά και στατιστικά αξιοσημείωτη αύξηση της επιβίωσης.

Εκ των εντυπωσιακών αποτελεσμάτων της μελέτης ήταν πως «όλοι οι ασθενείς που συμπεριλήφθηκαν, όλοι οι ιστολογικοί τύποι του καρκίνου, δηλαδή και τα πλακώδη και τα μη πλακώδη καρκινώματα, παρουσίασαν βελτίωση της συνολικής επιβίωσης» ανέφερε ο Δρ. Καλόφωνος. Ο καθηγητής εξήγησε ότι «όλοι αυτοί οι ασθενείς ήταν προθεραπευμένοι, είχαν υποβληθεί σε πρώτης ή και δεύτερης γραμμής θεραπεία. Ήταν, δηλαδή, ομάδα ασθενών που δεν είχε ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση».

Σύμφωνα με τον κ. Καλόφωνο «και οι ασθενείς που είχαν υψηλά επίπεδα έκφρασης PD-L1 παρουσίασαν αύξηση επιβίωσης κατά 11,5 μήνες, σε έναν καρκίνο, με τη διάγνωση του οποίου και τις διαθέσιμες εγκεκριμένες μέχρι τώρα θεραπευτικές επιλογές οι ασθενείς επιβιώνουν περίπου ένα έτος. Διπλασιάστηκε δηλαδή η μέση επιβίωση τους».

«Ένα άλλο σημείο που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι το προφίλ ασφάλειας της νέας αυτής θεραπείας», αναφέρει ο καθηγητής και συμπληρώνει πως «όλες οι θεραπείες και όλα τα φάρμακα έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, όμως η θεραπεία με atezolizumab σχετίζεται λιγότερο συχνά με λευκοπενία, αναιμία και ναυτία, παρενέργειες συχνές μετά την χορήγηση της χημειοθεραπείας. Επιπροσθέτως, με το atezolizumab δεν εμφανίζεται αλωπεκία, παράμετρος εξαιρετικά σημαντική για την ψυχολογία των ασθενών. Από τα δεδομένα των μελετών διαφαίνεται ότι το προφίλ ασφάλειας της νέας αυτής θεραπευτικής προσέγγισης είναι πολύ καλά ανεκτό από τους ασθενείς, και καλύτερα διαχειρίσιμο από τον θεράποντα Oγκολόγο συγκριτικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες των χημειοθεραπευτικών παραγόντων».

«Στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη, από τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης συνάγεται πως όταν έχουμε έναν ασθενή με καρκίνο του πνεύμονα, που έχει υποβληθεί σε χημειοθεραπεία πρώτης γραμμής και εμφανίσει υποτροπή της νόσου – που πρακτικά όλοι οι ασθενείς θα παρουσιάσουν υποτροπή της νόσου- θα τους χορηγήσουμε atezolizumab», κατέληξε.