Ευάλωτα σε κακοήθειες τα άτομα με HIV

Του Ιωάννη Μπίνα,
Παθολόγος Ογκολόγος,

Επιμελητής
Β’ Ογκολογική Κλινική
Θεραπευτήριο Metropolitan

Το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome- AIDS) είναι μία νόσος που προκαλείται από την επίθεση του ιού ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας ( Human Immunodeficiency Virus-HIV). Ο ιός HIV, μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο συνηθέστερα μέσω του αίματος ή των σωματικών υγρών, (π.χ. σπέρμα).

Ο οροθετικός ασθενής είναι σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό επιρρεπής σε απειλητικές για τη ζωή του καταστάσεις, λόγω του ότι ο συγκεκριμένος ιός εξασθενεί σε σημαντικό βαθμό το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Κατά συνέπεια αυτού ο ασθενής γίνεται πιο ευάλωτος σε λοιμώξεις, αφού η “άμυνα” του οργανισμού έχει ελαττωθεί.

Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιώντας την υψηλής δραστικότητας αντιρετροϊική θεραπεία (HAART) και επιτυγχάνοντας τη δραστική μείωση του ιικού φορτίου, τεκμηριώνεται η ελάττωση κατά 80% της θνητότητας των ασθενών με πλήρως ανεπτυγμένο σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS), αλλά και η ανάπτυξη διαγνωστικών του AIDS καταστάσεων (AIDS-defining conditions) κατά 75%.

Όμως, όπως έχει παρατηρηθεί και τεκμηριωθεί από μελέτες ανά τον κόσμο, ο ασθενής αυτός, εκτός από λοιμώξεις, διατρέχει σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης κάποιας κακοήθειας, σε σύγκριση με ασθενείς που δεν έχουν προσβληθεί από τον ιό αυτόν. Πιο συγκεκριμένα, σε μελέτη που διενεργήθηκε στις ΗΠΑ η οποία συμπεριέλαβε περίπου 90.000 ασθενείς με HIV και 200.000 ασθενείς χωρίς τον ιό, διαπιστώθηκε ότι η συχνότητα ήταν ιδιαίτερα μεγαλύτερη στην πρώτη ομάδα, για την εμφάνιση σαρκώματος Kaposi 500 φορές, για το μη Hodgkin λέμφωμα 12 φορές και για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας περίπου 3 φορές.

Σάρκωμα Kaposi

Ειδικότερα, το σάρκωμα Kaposi θεωρείτο μία σπάνια νόσος που προσέβαλλε κυρίως ηλικιωμένους άνδρες καταγωγής από τη Μεσόγειο και την ανατολική Ευρώπη. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες σχετίστηκε με τον ιό HIV. Το σάρκωμα αυτό σχετίζεται με μια δεύτερη λοίμωξη από τον ιό    HHV-8 (Human Herpes Virus 8),ο οποίος μεταδίδεται με το σίελο.

Η λοίμωξη με τον ιό αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη του σαρκώματος Kaposi, αλλά όχι και ικανή καθώς περίπου το 2-10% του υγιούς πληθυσμού των ΗΠΑ έχουν αντισώματα για τον ιό χωρίς ενδείξεις κλινικής νόσου. Το σάρκωμα Kaposi εκδηλώνεται συνήθως ως νόσος του δέρματος με οζώδεις/ακανόνιστες υπερχρωματικές βλάβες που συχνά έχουν συμμετρική κατανομή ή εντοπίζεται στη στοματική κοιλότητα επισημαίνοντας ότι στο 50% των περιπτώσεων αυτών συνυπάρχουν εστίες και σε άλλα τμήματα της γαστρεντερικής οδού.

Λέμφωμα

Το λέμφωμα που σχετίζεται με το AIDS εμφανίζεται στο 4-10% των ασθενών με HIV και περιλαμβάνει το πρωτοπαθές λέμφωμα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) και το συστηματικό λέμφωμα υψηλής ή ενδιάμεσης κακοήθειας. Τα περισσότερα λεμφώματα σχετιζόμενα με το AIDS είναι β-κυτταρικής προελεύσεως. Στο 70% των ασθενών ανιχνεύεται λέμφωμα υψηλής κακοήθειας, όπως το ανοσοβλαστικό λέμφωμα (αύξηση κινδύνου κατά 600 φορές)ή λέμφωμα από μικρά κύτταρα χωρίς εντομή, τόσο  Burkitt (αύξηση του κινδύνου κατά 200 φορές) όσο και μη-Burkitt υποτύπου.

Το λέμφωμα αποτελεί όψιμη επιπλοκή της λοίμωξης από HIV. Ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται σημαντικά όσο τα CD4 λεμφοκύτταρα μειώνονται και το ανοσοποιητικό σύστημα αποδυναμώνεται συστηματικά.Το πρωτοπαθές λέμφωμα ΚΝΣ έχουν σημαντικά χειρότερη πρόγνωση, με διάμεση επιβίωση μόλις λίγων μηνών, πιθανώς λόγω του προχωρημένου σταδίου της HIV λοίμωξης. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια , η χρήση της HAART έχει ως αποτέλεσμα τη θεαματική μείωση της συχνότητας του λεμφώματος.

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Η τρίτη πιο συχνή μορφή κακοήθειας σχετιζόμενη με τον ιό HIV είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Στις ΗΠΑ οι γυναίκες αποτελούν την ομάδα νέων περιστατικών με AIDS με την ταχύτερη αύξηση. Συνηθέστερη οδός μετάδοσης είναι η ετεροφυλοφιλική σεξουαλική επαφή  συνήθως από σύντροφο που δε γνωρίζει ότι ήταν φορέας του ιού. Ο καρκίνος του τραχήλου σχετίζεται άμεσα με την εμπλοκή ενός δεύτερου ιού (όπως και στο σάρκωμα Kaposi).

Ο ιός αυτός είναι ο HPV (ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων- Human Papilloma Virus) με διάφορους ορότυπους (16,18,31,33,35). Φαίνεται ότι η ταυτόχρονη λοίμωξη από περισσότερους του ενός ορότυπους μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκινώματος του τραχήλου. Επιπλέον τα χαμηλότερα επίπεδα των CD4 κυττάρων έχουν συσχετιστεί με αύξηση του επιπολασμού της λοίμωξης από HPVσε γυναίκες φορείς του HIV.

Άλλες μη διαγνωστικές του AIDS καταστάσεις μπορούν να χαρακτηριστούν ο καρκίνος του πρωκτού ο οποίος είναι πιο συχνός στους ομοφυλόφιλους άνδρες ανεξάρτητα από την παρουσία HIV λοίμωξης, καθώς επίσης και το μελάνωμα, ο καρκίνος στοματικής κοιλότητας , ο καρκίνος του ήπατος αλλά και ο καρκίνος του πνεύμονα.