Φοβού το γήρας. Ου γαρ έρχεται μόνον

Μαρία Πλεύρη, Ψυχολόγος, MSc Κλινικής Νευροψυχολογίας της Ιατρικής Σχολής ΑΘηνών σε συνεργασία με το Montreal Neurological Institute (MNI), Mc Gill University & Τετραετης Εξειδίκευση στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

Παρά τις αλματώδεις εξελίξεις της επιστήμης και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, το γήρας πολύ συχνά συνοδεύεται από σωματικά και ψυχικά προβλήματα. Όλο και πιο συχνά κάνουν την εμφάνιση τους νευροεκφυλιστικές διαταραχές (Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον, Μετωποκροταφική κτλ) που οδηγούν στην εκδήλωση της άνοιας.

Πέρα από τις διαταραχές αυτές, εκτιμάται ότι περίπου ένα 40% των ατόμων άνω των 65 ετών εμφανίζουν εξασθένηση της μνήμης χωρίς εμφανή αλλαγή σε επίπεδο λειτουργικότητας και χωρίς την ύπαρξη κάποιου υποκείμενου νοσήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις κάνουμε λόγο για Ήπια Γνωστική Έκπτωση. Ένα ποσοστό των ατόμων που θα παρουσιάσουν αυτή την ήπια γνωστική έκπτωση θα εμφανίσουν στην πορεία της ζωής τους κάποια μορφής άνοιας. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι η Ήπια Γνωστική Έκπτωση αποτελεί ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ φυσιολογικού και παθολογικού γήρατος στο οποίο παρουσιάζεται κλιμακωμένη έκπτωση στις νοητικές λειτουργίες. Παρόλα αυτά, ένα ποσοστό των ατόμων που πληροί τα κριτήρια της Ήπιας Γνωστικής Έκπτωσης δε θα γίνουν ποτέ ανοϊκά.

Παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση της άνοιας

Βέβαια, πριν φτάσουμε στο σημείο να μιλήσουμε για άνοια, μεσολαβεί το χρονικό πλαίσιο της πρόληψης. Δυστυχώς, στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Κρήτη, η έννοια της πρόληψης σε επίπεδο νοητικό και ψυχικό είναι πολύ πίσω. Η εκδήλωση της άνοιας ή της ήπιας γνωστικής έκπτωσης είναι αποτέλεσμα ενός συνόλου παραγόντων που σαφέστατα περιλαμβάνουν το γενετικό παράγοντα. Πέραν αυτού, όμως, όπως έχουν δείξει πολλές έρευνες, ο περιβαλλοντικός παράγοντας (διατροφή, άσκηση, ψυχική υγεία κτλ) παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στην χρονική εκδήλωση της νόσου. Υπολογίζεται πως αν καταφέρναμε να καθυστερήσουμε την εμφάνιση της άνοιας για 5 χρόνια, ο αριθμός των ατόμων που θα εμφάνιζαν άνοια θα μειωνόταν κατά 50%. Μάλιστα, για ένα ποσοστό των ατόμων <65 ετών η Ήπια Γνωστική Έκπτωση που θα εμφανίσουν είναι αναστρέψιμη, καθώς μπορεί να οφείλεται σε κατάθλιψη ή άλλα οργανικά, δευτερογενή αίτια.

Διαφορά φυσιολογικού και παθολογικού γήρατος

Η διάκριση, λοιπόν, του φυσιολογικού γήρατος από το παθολογικό επιβάλλεται για τον απλούστατο λόγο ότι αν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι αναστρέψιμο. Επιβάλλεται, ωστόσο, και στις υπόλοιπες περιπτώσεις πχ. όταν η Ήπια Γνωστική Έκπτωση αφορά τον προθάλαμο της άνοιας, διότι προσφέρει τη δυνατότητα της διάγνωσης (τι είδους άνοια), της εκτίμησης της πορείας της νόσου (πόσο γρήγορα ή αργά), της δημιουργίας θεραπευτικού πλάνου και αξιολόγησης του. Επιπλέον, προσφέρει το χρόνο στο άτομο να αποδεχτεί και να προετοιμαστεί ψυχολογικά τόσο το ίδιο όσο και η οικογένεια του και να μεριμνήσει για τις αλλαγές που θα ακολουθήσουν.

Σημάδια που χρήζουν προσοχής και κινητοποίησης

Μιλώντας, λοιπόν, για πρόληψη, αν και αυτονόητο, εννοούμε τον προληπτικό, νευρολογικό και νευροψυχολογικό έλεγχο πριν την εμφάνιση οποιασδήποτε δυσκολίας ή προβλήματος, μιας και με αυτό τον τρόπο θα γνωρίζουμε, αν και εφόσον εμφανιστούν δυσκολίες, το ατομικό φυσιολογικό σκορ σε κάθε νευροψυχολογική δοκιμασία. Ανεξαρτήτως πρόληψης, οι παρακάτω αλλαγές ή δυσκολίες που θα εμφανιστούν, οφείλουν να μας υποψιάσουν και να μας κινητοποιήσουν στην αναζήτηση βοήθειας από τους ειδικούς:

• Αλλαγές στη συμπεριφορά ή την προσωπικότητα (π.χ. άρση αναστολών, επιθετικότητα, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, εμμονές)
• Αλλαγές ή δυσκολίες στο λόγο
• Δυσκολία στο χρονικό ή χωρικό προσανατολισμό
• Προβλήματα/εξασθένηση μνήμης (π.χ. να μπερδεύω τα ραντεβού, να δυσκολεύομαι να συγκρατώ καινούργιες πληροφορίες ή ονόματα κτλ)
• Διαταραχές ύπνου
• Δυσκολία σε πρακτικές εργασίες ή στην οδήγηση.
• Αλλαγές στην καθημερινές υποχρεώσεις ή στο επίπεδο ανεξαρτησίας (διαχείριση οικονομικών, μετακίνηση με μέσα μεταφοράς κτλ)

Τέλος, μπορεί να ακούγεται πομπώδες ή τρομακτικό, αλλά ο νευροψυχολογικός έλεγχος δεν είναι παρά μια συνάντηση με τον ειδικό. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης ή συναντήσεων, αν χρειαστεί, μέσω μιας σειράς ερωτήσεων για το ιστορικό του ατόμου και κάποιων δοκιμασιών για τη μνήμη, το λόγο, την προσοχή, τη συγκέντρωση κτλ θα κατανοήσει αν η επίδοση/συμπεριφορά του ατόμου είναι στα πλαίσια της φυσιολογικής επίδοσης με βάση την ηλικία ή χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση και παραπομπή σε νευρολόγο για κλινική και εργαστηριακή εκτίμηση. Να θυμάστε, αν το αποφασίσετε να έχετε μαζί τα γυαλιά σας!

Πηγή: e-psychology