Το ζοφερό τοπίο στο τομέα της Υγείας την περίοδο των μνημονίων περιγράφει συνοπτικά η τριλογία του καθηγητή του ΕΚΠΑ Γιάννη Τούντα με τον γενικό τίτλο «Στα χρόνια των μνημονίων». Πρόκειται για απόπειρα αξιολόγησης των επιπτώσεων της κρίσης στην υγεία των πολιτών, στις υπηρεσίες υγείας και στον χώρο του φαρμάκου.
Έλληνες και ξένοι καθηγητές καταγράφουν τα δεδομένα, όπως αποτυπώθηκαν από εγχώριους και διεθνείς οργανισμούς με αναφορά στην εξέλιξη των δεικτών υγείας και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Στη τριλογία έχουν ενταχθεί και τα αποτελέσματα των πανελλαδικών ερευνών υγείας Hellas Health, που πραγματοποιούμε στο Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ) από το 2006. Επίσης περιλαμβάνονται κείμενά του Ομ. Καθηγητή Προληπτικής και Κοινωνικής Ιατρικής ΕΚΠΑ Γιάννη Τούντα, δημοσιευμένα στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο.
Την περίοδο των μνημονίων σημειώθηκαν στην χώρα μας απώλειες της τάξεως του 25% του εθνικού και του οικογενειακού εισοδήματος. Επίσης οι δείκτες, κυρίως της ψυχικής, επιδεινώθηκαν. Ωστόσο, το προσδόκιμο ζωής δεν μειώθηκε. Αξιοσημείωτοι είναι όμως οι θάνατοι εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, η εμφάνιση περισσότερων ψυχικών διαταραχών, λοιμωδών νοσημάτων και χρόνιων νοημάτων.
Ακόμη, παρατηρήθηκε αποδυνάμωση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας του πληθυσμού, κυρίως στα λιγότερα μορφωμένα στρώματα, καθώς και στα χαμηλότερα εισοδήματα. Άξιο λόγου είναι ότι διαπιστώθηκε μεγαλύτερη απόκλιση από τα πρότυπα της Μεσογειακής διατροφής, μείωση της φυσικής άσκησης και αύξηση του σωματικού βάρους, ιδιαίτερα στα παιδιά.
Το «τσουνάμι» της κρίσης επιβάρυνε την ήδη προβληματική του κατάσταση του ΕΣΥ. Στην επιφάνεια αναδύθηκαν λόγω των περικοπών δαπανών ζητήματα της διαχρονικής υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης, καθώς και της αναχρονιστικής οργάνωσης και κακοδιοίκησης. Συνέπεια ήταν η αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης για την υγεία. Επίσης καταγράφηκαν χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης των πολιτών στα οποία συνέβαλαν όμως και με τους περιορισμούς στην πρόσβαση, τη χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών, καθώς και στη γραφειοκρατία που συνδέεται με την άσκηση του ασφαλιστικού δικαιώματος.
Τομέας του φαρμάκου
Μετά την εκρηκτική άνοδο της δημόσιας δαπάνης για φάρμακα καθ’ όλη τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, και ιδιαίτερα κατά την πενταετία 2004-2009, τα μνημονιακά μέτρα επέβαλαν την περιστολή της δαπάνης και δευτερευόντως τον εξορθολογισμό της αγοράς των φαρμάκων. Από το 2009 έως το 2016 πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 180 παρεμβάσεις (νόμοι και υπουργικές αποφάσεις) στην αγορά του φαρμάκου. Τα σημαντικότερα μνημονιακά μέτρα αφορούσαν :
- τη μείωση των τιμών,
- την εφαρμογή κλειστών προϋπολογισμών για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη και για τη φαρμακευτική δαπάνη των νοσοκομείων,
- την επανεισαγωγή του καταλόγου αποζημιούμενων φαρμάκων (Θετική Λίστα) και μη αποζημιούμενων φαρμάκων (Αρνητική Λίστα),
- την αναπροσαρμογή των περιθωρίων κέρδους των φαρμακείων και φαρμακαποθηκών,
- την εφαρμογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και των θεραπευτικών πρωτοκόλλων,
- την υποχρεωτική συνταγογράφηση της δραστικής ουσίας,
- την επιβολή υποχρεωτικών εκπτώσεων (rebate) και επιστροφών (clawback),
- την καθιέρωση διαγωνιστικών διαδικασιών για τα νοσοκομειακά φάρμακα με βάση τη δραστική ουσία, την αύξηση της ιδίας συμμετοχής των ασθενών στην αγορά των φαρμάκων,
- τη θέσπιση μέτρων και κινήτρων για την αύξηση του μεριδίου αγοράς των γενόσημων φαρμάκων (ελάχιστα όρια στη συνταγογράφηση γενοσήμων, όρια στη φαρμακευτική δαπάνη κάθε γιατρού, προστασία τιμών των πολύ φθηνών φαρμάκων, υποχρέωση των φαρμακοποιών να ενημερώνουν για τη δυνατότητα επιλογής των πιο φθηνών φαρμάκων).
