Γεμάτη σκάνδαλα η αγορά φαρμάκων και εξοπλισμού

Η υπόθεση της Novartis είναι η κορυφή του παγόβουνου. Τα τελευταία χρόνια, πολλές φαρμακοβιομηχανίες έχουν κατηγορηθεί διεθνώς ότι ακολούθησαν αθέμιτες πρακτικές, δωροδοκίες γιατρών ή και κρατικών αξιωματούχων. Σε αντίθεση, πάντως, με την Ελλάδα, έξω έχουν πέσει τσουχτερά πρόστιμα…

Αξίζει να σημειωθεί ότι, από νομικής πλευράς, για την καταπολέμηση της διαφθοράς στο χώρο της υγείας είναι κομβικοί δύο νόμοι, που πέρασαν σε ΗΠΑ και Βρετανία. Ονομάζονται US Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) και UK Bribery Act αντίστοιχα.

Γιατι είναι τόσο σημαντικοί; Διότι με απλά λόγια, καθιστούν υπόλογες τις πολυεθνικές επιχειρήσεις ενώπιον της αμερικανικής ή βρετανικής δικαιοσύνης για αθέμιτες πρακτικές, ακόμη και αν αυτές γίνουν στο εξωτερικό. Ακόμη και αν γίνουν από κάποιον συνεργάτη, τοπικό αντιπρόσωπο…

Τα τελευταία χρόνια, έχουν έλθει στο φως αρκετές υποθέσεις, χάρη κυρίως σε ανώνυμους πληροφοριοδότες, οι οποίοι ειδικά στις ΗΠΑ έχουν και οικονομικά κίνητρα, αφού λαμβάνουν ποσοστό επί των επιδικαζόμενων προστίμων! Η ίδια η Novartis έχει κατηγορηθεί για αθέμιτες πρακτικές σε Κορέα, Πολωνία και Τουρκία.

Το ίδιο συνέβη και πρόσφατα στη χώρα μας με τη Novartis. Στα τέλη του 2016, αποκαλύφθηκε ότι δύο πληροφοριοδότες είχαν καταθέσει στοιχεία σε βάρος της εταιρείας στις αμερικανικές αρχές. Κάτι αντίστοιχο έγινε και με την υπόθεση της βρετανικής DePuy (εταιρεία ορθοπεδικών υλικών), η οποία αποκαλύφθηκε ότι έδινε μίζες σε γιατρούς στη χώρα μας. Βέβαια, στην περίπτωση αυτή, η αλήθεια ήρθε στο φως από την ίδια την εταιρεία J&J, η οποία εξαγόρασε την DePuy.

Το μεγαλύτερο σκάνδαλο

Διεθνώς, το μεγαλύτερο σκάνδαλο των τελευταίων ετών ξέσπασε το 2013 στην Κίνα και αφορά την GSK. Η βρετανική εταιρεία κατηγορήθηκε ότι έδινε μίζες σε γιατρούς και νοσοκομεία για να αυξήσει τις πωλήσεις των φαρμάκων της. Συνολικά, συνελήφθησαν 18 άτομα και τελικά, η εταιρεία υποχρεώθηκε να πληρώσει πρόστιμο 489 εκατ. δολάρια. Ακόμη, η υπόθεση είχε ως αποτέλεσμα να θεσπιστούν νέες διαδικασίες προώθησης από την GSK σε όλο τον κόσμο.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 2011, η GSK ήρθε σε συμφωνία με την αμερικανική κυβέρνηση να πληρώσει πρόστιμο μαμούθ 3 δις δολαρίων! Ο βρετανικός κολοσσός τέθηκε στο μικροσκόπιο των αρχών για τρεις υποθέσεις εξαπάτησης του αμερικανικού Δημοσίου (υπερτιμολογήσεις στο πρόγραμμα Medicare).

Την ίδια χρονιά επίσης η αμερικανική Eli Lilly δέχθηκε να πληρώσει 1,4 δις δολάρια γιατί παρανόμως προώθησε το αντιψυχωτικό φάρμακο Zyprexa σε ηλικιωμένους ως θεραπεία για την άνοια. Το 2009, η επίσης αμερικανική Pfizer δέχθηκε να καταβάλει πρόστιμο 2,3 δις δολαρίων κλείνοντας μία σειρά από υποθέσεις, που αφορούσαν την παράνομη προώθηση φαρμάκων, όπως τα Bextra, Zyvox, Geodon και Lyrica.

Το 2014, η Pfizer δέχθηκε να πληρώσει πρόστιμο ύψους πάνω από 400 εκατ. δολάρια για μία υπόθεση που αφορούσε την εκτός ενδείξεων προώθηση του φαρμάκου Rapamune. Υπόθεση την οποία κληρονόμησε από την εξαγορά της Wyeth το 2009.

Πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2018, η ισραηλινή εταιρεία Teva Pharmaceuticals, ήλθε σε συμφωνία με τις αρχές του Ισραήλ και υποχρεώθηκε να καταβάλει 22 εκατομμύρια δολάρια. Νωρίτερα όμως είχε υποχρεωθεί να πληρώσει μισό δις δολάρια σε αμερικανικές κυρώσεις για δωροδοκία ξένων γιατρών!

Τον περασμένο Οκτώβριο, στις ΗΠΑ, απαγγέλθηκαν κατηγορίες στον John N. Kapoor, ιδρυτή της Insys Therapeutics ότι οργάνωσε συνωμοσία για να δωροδοκήσει τους γιατρούς και τους φαρμακοποιούς ώστε να συνταγογραφούν ευρέως ένα φάρμακο για τον πόνο από καρκίνο, σε χιλιάδες άτομα, που είχαν καρκίνο! Αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση 1 εκατ. δολάρια.

Κατά καιρούς, έχουν αποκαλυφθεί ανάλογες υποθέσεις και για άλλες φαρμακοβιομηχανίες, όπως AstraZeneca, Bristol-Myers Squibb, Eli Lilly, καθώς και εταιρείες ιατρικού εξοπλισμού. Όλες τους τιμωρήθηκαν με τσουχτερά πρόστιμα. Χρήσιμες πληροφορίες μπορούν να αντληθούν σε ένα μοναδικό blog: http://www.fcpablog.com.

Ιατρικός εξοπλισμός

Το 2011 η μεγαλύτερη βιοϊατρική εταιρεία, η αμερικανική Medtronic συμφώνησε να καταβάλει 23,5 εκατομμύρια δολάρια για να διευθετήσει τις κατηγορίες ότι πλήρωσε γιατρούς 1-2.000 δολάρια ανά ασθενή για να εμφυτεύσουν τους βηματοδότες και τους απινιδωτές της!

Στα τέλη του 2016, η ίδια εταιρεία κλήθηκε να πληρώσει πρόστιμο ύψους 4% των ετήσιων εσόδων της (17,2 εκατ. δολάρια) στην Κίνα. Οι αρχές της χώρας (National Development and Reform Commission) επέβαλλαν το πρόστιμο, επισημαίνοντας ότι η Medtronic είχε μονοπωλιακή συμπεριφορά.

Από την άλλη, η γαλλική Sanofi φαίνεται να τη γλυτώνει. Την περασμένη εβδομάδα, στην ετήσια έκθεσή της αναφέρει ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ ενημέρωσε ότι αποφάσισε να κλείσει την έρευνά του σχετικά με ισχυρισμούς περί δωροδοκιών. To 2014, η Sanofi αναγνώρισε ότι οι αρχές των ΗΠΑ διερευνούν ισχυρισμούς από έναν ανώνυμο καταγγέλλοντα σχετικά με δωροδοκίες από το 2007 έως το 2012 στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Η Sanofi κατηγορήθηκε ότι έδινε δώρα και προνόμια σε γιατρούς στην Κένυα και σε άλλες αφρικανικές χώρες για να τους πείσει να συνταγογραφήσουν τα φάρμακά της. Πάντως, η εταιρεία βρίσκεται ακόμα σε συζητήσεις με την Security and Exchange Commission των ΗΠΑ.

Πάντως, οι Γάλλοι δεν είχαν την ίδια τύχη σε παρόμοια υπόθεση, που αποκαλύφθηκε το 2013 στη Γερμανία. Δύο στελέχη της καταδικάστηκαν και η ίδια η εταιρεία κλήθηκε να πληρώσει πρόστιμο ύψους 28 εκατ. ευρώ.

Σοκαριστική υπόθεση

Κλείνω με μια ξεχωριστή υπόθεση: Τον Οκτώβριο του 2017, οι οικογένειες δεκάδων Αμερικανών στρατιωτών που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ υπέβαλαν αγωγή εναντίον πολλών αμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών φαρμακευτικών και ιατρικών ειδών, ισχυριζόμενοι ότι οι εταιρείες χρηματοδότησαν την αντι-αμερικανική παραστρατιωτική οργάνωση Mahdi Army με πληρωμές σε υπαλλήλους του Υπουργείου Υγείας του Ιράκ μέσω των τοπικών αντιπροσώπων τους.

Ανάμεσα τους είναι εταιρείες, όπως GE Healthcare, Johnson & Johnson, Pfizer, AstraZeneca και Roche. Οι καταγγέλοντες ισχυρίζονται ότι οι δυτικές εταιρείες που επιθυμούσαν να εισέλθουν στην αγορά του Ιράκ έπρεπε να πληρώσουν χρεώσεις ως «προμήθειες» το 20% της αξίας μιας σύμβασης σε αξιωματούχους του υπουργείου! Χρήματα που κατέληγαν στην οργάνωση Mahdi Army…

Παγκοσμίως, οι πωλήσεις φαρμάκων εκτιμάται ότι ξεπερνούν πλέον το 1,2 τρις δολάρια και εκείνες του ιατρικού εξοπλισμού αγγίζουν τα 390 δις. Συνολικά, δηλαδή, η αγορά υγείας ξεπερνά το 1,6 τρις δολάρια, ήτοι 9 φορές το ΑΕΠ της Ελλάδας. «Είναι πολλά τα λεφτά πατριώτη»…

Ελλάδα

Όπως είδαμε, στο εξωτερικό υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις, στις οποίες μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες και εταιρείες ιατρικών ειδών κατηγορήθηκαν για αθέμιτες πρακτικές. Και υποχρεώθηκαν να πληρώσουν τσουχτερά πρόστιμα και σε αρκετές περιπτώσεις να αλλάξουν μεθόδους προώθησης των προϊόντων τους.

Αν εξετάσουμε τις δύο μεγάλες περιπτώσεις μιζών και διαφθοράς στην Ελλάδα (Siemens, DePuy), αυτές προέκυψαν από καταγγελίες που έγιναν στο εξωτερικό. Καμία δεν αναδείχθηκε από έρευνες των ελληνικών αρχών. Και δυστυχώς, ούτε υπήρξε παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων…

Η υπόθεση της Novartis λοιπόν είναι μία μοναδική ευκαιρία. Δεν αναφέρομαι στο πολιτικο-δικαστικό της σκέλος, το οποίο άλλωστε θα πάρει χρόνο να ξεκαθαρίσει.

Είναι μοναδική ευκαιρία ως χώρα να θεσπίσουμε διαφανείς κανόνες για την τιμολόγηση, την αποζημίωση και την προώθηση των φαρμάκων. Και φυσικά για τις σχέσεις των φαρμακοβιομηχανιών με τους γιατρούς.

Διότι προφανώς το πάρτι στην Υγεία την περίοδο 2000-2009 δεν έγινε μόνο από τη Novartis. Συμμετείχαν λίγο ως πολύ όλες οι εταιρείες, μικρές και μεγάλες, ελληνικές και ξένες. Χωρίς καμία εξαίρεση…

Συμμετείχαν επίσης και πολλοί γιατροί, ιδίως οι ονομαστοί. Είτε άμεσα με αμοιβές κάτω ή πάνω από το τραπέζι, είτε έμμεσα με την κάλυψη εξόδων για τη συμμετοχή σε συνέδρια ή άλλου είδους εκδηλώσεις.

Το θέμα όμως είναι τι κάνουμε από εδώ και πέρα. Πολιτεία, ιατρικοί φορείς και επιχειρήσεις οφείλουν να καθίσουν και να φτιάξουν νέους κανόνες. Όμως, δείχνουν ανώριμοι και κατώτεροι των περιστάσεων. Και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα της χώρας…