Γιατί οι μεταλλάξεις του νέου στελέχους προκαλούν προβληματισμό

Συναγερμό σήμανε ο εντοπισμός  του νέου στέλεχους Β.1.1.529 «Όμικρον»  όπως ονομάστηκε από τον ΠΟΥ και χαρακτηρίστηκε «στέλεχος ανησυχίας». Τους επιστήμονες ανησυχεί το προφίλ του με 32 μεταλλάξεις στα γονίδια της πρωτεΐνης – ακίδας S που χρησιμοποιεί ο ιός προκειμένου να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα.

Οι επιστήμονες επιχειρούν να διερευνήσουν το δυναμικό μετάδοσης, το ενδεχόμενο επαναλοίμωξης καθώς και διαφυγής της προστασίας που προσφέρουν τα εμβόλια.  Το γεγονός της εμφάνισης του νοτιοαφρικανικού στελέχους με τις πολλαπλές μεταλλάξεις επισημαίνει την αναγκαιότητα εμβολιασμών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, η πλειονότητά των επιστημόνων εκτιμά ότι ακόμα και στην πιθανότητα επιβεβαίωσης των πλέον δυσμενών σεναρίων, δεν θα επιστρέψουμε στην αρχική κατάσταση της πανδημίας.

Το ιστορικό

Όπως έχει γίνει γνωστό τα πρώτα δείγματα ασθενών συλλέχθηκαν στις 11 Νοεμβρίου 2021 στη Μποτσουάνα. Ακόμη ταυτοποιήθηκε κρούσμα στη Νότια Αφρική  φορέας ήταν και εμβολιασμένος ταξιδιώτη που είχε επιστρέψει στο Χονγκ Κονγκ μετά από ταξίδι στη Νότια Αφρική. Με το στέλεχος Β.1.1.529  βρέθηκε και άλλο ένα άτομο στο ξενοδοχείο όπου διέμενε σε καραντίνα ο ταξιδιώτης με τον οποίο ήρθε σε επαφή.  Επίσης, κρούσματα με το νέο στέλεχος καταγράφηκαν στο Ισραήλ και στο Βέλγιο.

Όσο για το κρούσμα που εντοπίστηκε στο Βέλγιο  ήταν μια ανεμβολίαστη  ταξιδιώτισσα  από την Αίγυπτο και την Τουρκία, η οποία εμφάνισε συμπτώματα 11 ημέρες μετά το ταξίδι στην Αίγυπτο μέσω Τουρκίας στις αρχές του Νοεμβρίου 2021. Επίσης, κρούσματα COVID-19 που οφείλονται στο νέο στέλεχος έχουν επίσης καταγραφεί σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία και Ιταλία. Ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι η λοίμωξη με το νέο στέλεχος οδηγεί σε πιο σοβαρή συμπτωματολογία. Τα στοιχεία αναλύουν οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα.

Μεταλλάξεις

Ο ιολόγος Tom Peacock από το Imperial College London σημειώνει ότι «είναι το πρώτο στέλεχος του SARS-CoV-2 με δύο μεταλλαγές που κωδικοποιούν για τη θέση διάσπασης της φουρίνης στην πρωτεΐνη S, τις P681H και N679K. Αυτές οι μεταλλαγές, μαζί με τη H655Υ, σχετίζονται με βελτιωμένη ικανότητα του ιού να εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα και αυξημένο δυναμικό μετάδοσης, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η μετάλλαξη P681H ανιχνεύεται και στο στέλεχος Δέλτα.

Επιπλέον, η διαγραφή nsp6 (Δ105-107) μπορεί να σχετίζεται με διαφυγή της φυσικής ανοσίας του ανθρώπου, καθώς οδηγεί σε ανταγωνισμό της δράσης των ιντερφερονών που έχουν αντι-ιική δράση, και επιπλέον μπορεί να σχετίζεται και με αυξημένη μεταδοτικότητα. Η συγκεκριμένη μετάλλαξη έχει ανιχνευτεί επίσης και στα στελέχη Άλφα, Βήτα, Γάμμα και Λάμδα. Πέρα από τις μεταλλαγές που αφορούν την πρωτεΐνη S, υπάρχουν και άλλες ανησυχητικές μεταλλαγές στο στέλεχος Όμικρον όπως οι R203K και G204R που αφορούν το νουκλεοκαψίδιο, που σχετίζονται με αυξημένη λοιμογονικότητα και έχουν επίσης ανιχνευτεί στα στελέχη Άλφα, Γάμμα και Λάμδα».

Κίνδυνος  επαναλοίμωξης,

Την πιθανότητα οι μεταλλάξεις του νέου στελέχους να αυξάνουν το ενδεχόμενο διαφυγής της προστασίας που προσφέρει ο εμβολιασμός καθώς και της μειωμένης αποτελεσματικότητας των θεραπειών με μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2. Ωστόσο, περαιτέρω έρευνα είναι αναγκαία για να καθοριστεί το ακριβές επίπεδο κινδύνου.

Τι μαρτυρούν τα δεδομένα αλληλούχισης του γονιδιώματος

Στα  κρούσματα της Νότιας Αφρικής φαίνεται ότι το νέο στέλεχος Β.1.1.529 επικρατεί του στελέχους δέλτα. Πρόσφατες συρροές κρουσμάτων COVID-19 σε περιοχές της Νότιας Αφρικής αποδίδονται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στο νέο στέλεχος Όμικρον. Λαμβάνοντας όλα τα ανωτέρω υπόψη, επιδημιολογικά μοντέλα εκτίμησης κινδύνου προβλέπουν ότι το στέλεχος Όμικρον έχει σαφές πλεονέκτημα ταχείας επικράτησης έναντι του στελέχους Δέλτα.

Διάγνωση

Είναι δυνατή η ταχεία ανίχνευση χάρη στην υπάρχουσα τεχνολογία αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) και το S-gene dropout test πριν ακολουθήσει η επιβεβαίωση με την αλληλούχιση του γονιδιώματος του ιού που απαιτεί περισσότερο χρόνο. Πρώιμα δεδομένα με βάση τις δοκιμασίες PCR S-gene dropout σε δείγματα από νέα κρούσματα COVID-19 σε διαφορετικές επαρχίες της Νότιας Αφρικής υποδηλώνουν ότι το νέο στέλεχος Όμικρον πιθανότατα έχει ήδη διασπαρεί σε ολόκληρη τη χώρα.

Ταξιδιωτικοί περιορισμοί

Σε Ευρώπη, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ 600 ταξιδιώτες που επέστρεψαν στην Ολλανδία από τη Νότια Αφρική βρίσκονται σε καραντίνα και εξετάζονται για πιθανή ανίχνευση του νέου στελέχους καθώς τουλάχιστον 61 από αυτούς έχουν επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19.

Εμβόλια

Οι εταιρείες Pfizer, Moderna και Novavax έχουν ήδη ανακοινώσει ότι εργάζονται ταχύτατα ώστε να εξακριβώσουν αφενός την αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους έναντι στο νέο στέλεχος Όμικρον και αφετέρου να τα προσαρμόσουν κατάλληλα ώστε να προσφέρουν ισχυρή προστασία έναντι του νέου στελέχους.