Η ανάγκη για σύνδεση είναι πιθανόν η πιο βαθιά ανθρώπινη ανάγκη

Οι άνθρωποι αποκόπτονται και απομονώνονται όταν δεν αισθάνονται πραγματικά ορατοί και κατανοητοί από τους άλλους, όταν δεν εισπράττουν εκτίμηση γι’ αυτό που είναι, όταν δεν αισθάνονται ασφάλεια και δεν απολαμβάνουν την αγάπη και την αποδοχή.

Με τι αισθάνεστε να συνδέεστε; Ποια στοιχεία της ζωής σας νιώθετε ότι σας τρέφουν και σας συντηρούν;

Σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του ανθρώπινου είδους, οι άνθρωποι ζούσαν πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι ζούμε σήμερα. Οι περισσότεροι άνθρωποι συνήθιζαν να ζουν ενταγμένοι σε μια κοινωνία ενώ ήταν σχετικά ασυνήθιστο να ζει κάποιος μόνος. Κυνηγούσαν, αναζητούσαν ή καλλιεργούσαν την τροφή τους, γεγονός που τους βοήθησε να κατανοήσουν τους φυσικούς κύκλους: τις σχέσεις μεταξύ του αέρα και του νερού, του αέρα και του ήλιου, του εδάφους και της γης, όλες συνιστούν μέρος του εαυτού μας. Οι άνθρωποι εμπορεύονταν τη σοδειά τους με τους γείτονες τους ή με τις κοντινές κοινότητες, έτσι ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες όλων.

Αυτές οι στενότερες μεταξύ τους σχέσεις δεν ήταν τέλειες και δε χρειάζεται να τις ωραιοποιούμε. Πολλές κοινωνίες του παρελθόντος προσέφεραν λιγότερες επιλογές ενώ ήταν ιδιαιτέρως απαιτητικές οι συνθήκες για να ενταχθεί κάποιος σε αυτές. Οι διακρίσεις θα μπορούσαν να έχουν καταστρεπτικές συνέπειες: ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η ομοφοβία ήταν συχνά δεδομένα και δυστυχώς αποδείχθηκαν μοιραία για πολλούς. Από την άλλη μεριά, oι άνθρωποι δεν υπέφεραν σε τόσο μεγάλο βαθμό από μια ανικανοποίητη ανάγκη για σύνδεση. Τα ποσοστά του καρκίνου και των αυτοάνοσων νοσημάτων ήταν πολύ χαμηλότερα. Πολλοί άνθρωποι είχαν την αίσθηση της αλληλεξάρτησης, της κοινότητας καθώς και την αίσθηση “ανήκειν”.

Δυστυχώς, οι άνθρωποι τείνουν να προοδεύουν χωρίς να αναρωτιούνται αν η πρόοδος αυτή είναι βιώσιμη ή ωφέλιμη γι’ αυτούς. Σήμερα, απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για να καλύψουμε την ανάγκη μας για σύνδεση. Πολλοί άνθρωποι, στην προσπάθεια τους αυτή καταφεύγουν στην ψυχοθεραπεία. Πολλοί ζουν μόνοι τους. Κάποιοι δε γνωρίζονται ούτε με τους γείτονες τους, ιδιαίτερα σε μεγάλες πόλεις.

Οι βασικές μας τροφές προέρχονται από απομακρυσμένες φάρμες, μηχανήματα και εργοστάσια που ποτέ δε θα επισκεφθούμε ενώ θα συλλεχθούν και θα μεταφερθούν από εργαζόμενους που ποτέ δε θα συναντήσουμε. Δεν παίρνουμε την τροφή μας απευθείας από το έδαφος. Αντιθέτως, περιέχεται μέσα σε χάρτινα κουτιά και κουτιά από αλουμίνιο και πλαστικό, που πωλούνται σε οπωροπωλεία και φαστφουντάδικα τα οποία διαθέτουν τεχνητό φωτισμό.

Τα φωτεινά χρώματα στα περιτυλίγματα έχουν σχεδιαστεί για να διεγείρουν κέντρα του εγκεφάλου μας που προορίζονται να “μαγνητίζονται” ενστικτωδώς από τα έντονα και όμορφα χρώματα των υγιεινών τροφών. Σε σύγκριση με τα φυτά, τα περιτυλίγματα αυτά αποτελούν κακό υποκατάστατο. Ακόμα και τα φυτά ή τα ζώα με τα οποία τρεφόμαστε εκτίθενται σε τεχνητό φωτισμό, μεγαλώνουν σε περιορισμένους χώρους ενώ τους χορηγούνται ορμόνες και χημικά.

Το χειρότερο όλων είναι ότι αυτά τα συστήματα παραγωγής τείνουν να είναι γραμμικά, όχι κυκλικά. Επικεντρώνονται στη δημιουργία ενός προϊόντος σε μια ανταγωνιστική αγορά, της οποίας απώτερο στόχο αποτελεί το χρήμα, ενώ παρατηρείται τεράστια σπατάλη κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.

Δύο παραδείγματα αποτελούν οι “λιμνοθάλασσες κοπριάς”, δλδ. οι τεράστιες λίμνες ζωικών αποβλήτων που δημιουργεί η βιομηχανική κτηνοτροφία οι οποίες καταπνίγουν τα πάντα γύρω τους, καθώς επίσης και οι γιγαντιαίες ποσότητες πλαστικού που συσσωρεύονται στον ωκεανό, σκοτώνοντας και δηλητηριάζοντας την άγρια ζωή. Μεγάλος είναι ο αριθμός των βιομηχανικών χημικών που καταλήγουν στο σώμα μας, όχι μόνο μέσω της τροφής αλλά και από το νερό, τον αέρα και τα καλλυντικά προϊόντα. Τα φυσικά συστήματα δεν παράγουν απόβλητα και σκουπίδια: τα πάντα ανακυκλώνονται, κάθε συστατικό οργανικής και ανόργανης ύλης, ακόμη και τα σώματα που κατοικούμε.

Οι άνθρωποι έχουν μια βαθιά ανάγκη για σύνδεση, τόσο μεταξύ τους όσο και με τους φυσικούς κύκλους και τα συστήματα που δημιουργούν και υποστηρίζουν το σώμα μας. Αν νιώσουμε αποκομμένοι, υποφέρουμε. Η απομόνωση σκοτώνει. Καταστρέφει τη σωματική και ψυχική μας υγεία. Μπορεί να αισθάνεστε αποκομμένοι ακόμη κι όταν περιτριγυρίζεστε από άλλους. Αυτό ονομάζεται συναισθηματική απομόνωση. Όπως αποδεικνύεται, η ποιότητα των σχέσεων και όχι η ποσότητα τους είναι αυτή που μας συντηρεί.

Μπορείτε να αποκοπείτε από τους φυσικούς κύκλους του περιβάλλοντος χάρη στους οποίους επιβιώνει το ανθρώπινο είδος για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Είναι όμως αφύσικο να παραμένουμε για πολλά χρόνια ή δεκαετίες αποκομμένοι από τη φύση και τα διαφορετικά της πρόσωπα: τις τεράστιες εκτάσεις δέντρων που καλύπτουν τις πλαγιές, τα γρανιτένια όρη που ορθώνονται μεγαλοπρεπή, τους κυματισμούς της λίμνης που λαμπυρίζουν στο φως του ήλιου σαν διαμάντια, τις εκτάσεις από λιβάδια σπαρμένα με αγριολούλουδα.

Οι θεραπευτές ονομάζουν αυτή την έλλειψη σύνδεσης ως “διαταραχή λόγω ελλειμματικής επαφής με τη φύση” (ή “σύνδρομο έλλειψης της φύσης”). Πιστεύω πως αυτή η αποσύνδεση από τη φύση τροφοδοτεί την εκτεταμένη καταστροφή του περιβάλλοντος μας. Θα ήταν δύσκολο να καταστρέψουμε αυτό που αγαπάμε ή αυτό στο οποίο νιώθουμε συνδεδεμένοι.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι η σύνδεση με τη γη και τις μορφές ζωής, επιφέρει γείωση και ηρεμία καθώς τους βοηθά να αισθανθούν ζωντανοί στην παρούσα στιγμή. Για πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των άθεων, η σύνδεση αυτή προσφέρει ικανοποίηση την οποία κάποιοι θα χαρακτήριζαν πνευματική: μέσω αυτής αντιλαμβανόμαστε τη θέση μας στην φυσική τάξη των πραγμάτων.

Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς την τεχνολογία. Είναι πλέον αδύνατο να τη βάλουμε πίσω στο “κουτί της Πανδώρας” και να το κλείσουμε. Δε θα χωρέσει. Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, πρέπει να αναρωτηθούμε πως μπορούμε να επωφεληθούμε από το συνδυασμό και των δυο αυτών στοιχείων (δλδ φύσης και τεχνολογίας);

Πώς μπορούμε να αναπτύξουμε συστήματα που θα υποστηρίξουν την ύπαρξη μας με έναν βιώσιμο, ωστόσο, τρόπο; Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε το σεβασμό και να εξασφαλίσουμε την προστασία όλων των ζωντανών οργανισμών με τους οποίους συμβιώνουμε σε αυτή την τόσο εύθραυστη βιόσφαιρα;

Αυτά είναι σπουδαία ερωτήματα, στα οποία πολλοί από εμάς μπορούμε να απαντήσουμε μερικώς. Η αίσθηση μου είναι πως στο κέντρο όλων βρίσκεται η σύνδεση: τόσο με τους άλλους ανθρώπους όσο και με τα φυσικά συστήματα που μας δημιούργησαν και χάρη στα οποία διατηρούμαστε.

Οι άνθρωποι αποκόπτονται και απομονώνονται όταν δεν αισθάνονται πραγματικά ορατοί και κατανοητοί από τους άλλους, όταν δεν εισπράττουν εκτίμηση γι’ αυτό που είναι και όταν δεν αισθάνονται ασφάλεια και δεν απολαμβάνουν την αγάπη και την αποδοχή. Ή όταν διατηρούν μια τέτοια αίσθηση η οποία, όμως, στη συνέχεια διαλύεται. Έτσι, δημιουργείται ένας τύπος αποφευκτικής προσκόλλησης όπου η ηρεμία και η αυτορρύθμιση επιτυγχάνεται μέσω της απομόνωσης. Πάντα όμως υποβόσκει μια βαθιά λαχτάρα για σύνδεση.

Τι σημαίνει συνδέομαι;

Συνδέομαι σημαίνει, επίσης, αισθάνομαι ότι αποτελώ μέρος μιας μεγαλύτερης ενότητας και συνεισφέρω σε αυτή πράγμα το οποίο δημιουργεί μια αίσθηση νοήματος και ικανοποίησης. Η ζωή είναι χαοτική, απρόβλεπτη, σύντομη και συχνά διαφορετική απ’ ότι θα περιμέναμε ή προσδοκούμε. Η ανάγκη μας να βρίσκουμε νόημα στη ζωή μας τείνει να αποκτά μεγαλύτερη σημασία καθώς μεγαλώνουμε. Δημιουργήσαμε, ενδεχομένως, κάτι το οποίο θα συνεχίσει να υφίσταται και μετά από εμάς; Με ποιο τρόπο φροντίσαμε να συμβάλλουμε στη βελτίωση των πραγμάτων;

Συχνά συμβουλεύω τους ανθρώπους κατά την θεραπεία πως τα στοιχεία αυτά της σύνδεσης, του νοήματος και της βιωσιμότητα δεν είναι πολυτέλειες. Αποτελούν βασικές ανάγκες. Πράγμα που γίνεται σαφές ιδιαιτέρως στην περίπτωση που κάποιος βιώνει άγχος ή κατάθλιψη: τα ψυχικά του αποθέματα εξαντλούνται και απαιτείται επαναφόρτιση. Στην πραγματικότητα πολλοί ψυχολόγοι και θεραπευτές βλέπουν τα πράγματα με αντίθετο τρόπο: τα προβλήματα ψυχικής υγείας που συνήθως αντιμετωπίζονται ως ατομικά προβλήματα μπορεί συχνά να αποτελούν τις φυσικές αντιδράσεις σε περιστάσεις αφύσικες όπως είναι το τραύμα, η αποσύνδεση και η εκτεταμένη καταστροφή της φύσης.

Πώς λοιπόν μπορούμε να “δημιουργήσουμε” σύνδεση, νόημα και βιωσιμότητα; Πώς θα επιτύχει η ανθρωπότητα μια τόσο ριζική μεταβολή στον τρόπο ζωής; Προφανώς, απαιτούνται αλλαγές μεγάλης κλίμακας οι οποίες θα πρέπει να πραγματοποιηθούν βήμα προς βήμα.

Ως πρόσωπο, ποια βήματα μπορείτε να κάνετε ώστε να σταματήσετε να συναινείτε σε ένα τρόπο ζωής που μακροπρόθεσμα δε σας ωφελεί;

Τι χρειάζεται να συμβεί ώστε να εξυπηρετήσετε και να στηρίξετε ανθρώπους για τους οποίους νοιάζεστε; Ποια είδη ζώων θα θέλατε να δείτε να επιβιώνουν μέσα στα επόμενα 100 περίπου χρόνια (εκτός από τις κατσαρίδες);

Τι κάνετε, ή τι είστε πρόθυμοι να ξεκινήσετε να κάνετε;

Πηγή: goodtherapy.org
Απόδοση: Νάσια Αντωνίου, ψυχολόγος “psychologynow.gr”
Επιμέλεια: Βασιλική Τσαπάκη, mental health blogger