Η σημασία της δερματοσκόπησης στην πρόληψη του καρκίνου του δέρματος

της Δρ. Ιωάννα Ταμπούρη,

Δερματολόγου – Αφροδισιολόγου Ομίλου Affidea, Διδάκτωρ Ιατρικής του Πανεπιστημίου “Eberhard Karls University of Tuebingen” της Γερμανίας, πρ. Επιμελήτριας της Πανεπιστημιακής Δερματολογικής Κλινικής του “Charité Universitätsmedizin Berlin” της Γερμανίας, Επιστημονικά Υπεύθυνη Affidea Περιστερίου, Συνεργάτης Affidea Αθηνών & Athens City Med

Ο Μάϊος είναι ο μήνας επαγρύπνησης για τον καρκίνο του δέρματος και η πρώτη Δευτέρα του Μαΐου είναι αφιερωμένη στο μελάνωμα, τον πιο επικίνδυνο και επιθετικό τύπο καρκίνου του δέρματος.

Σκοπός του μήνα επαγρύπνησης είναι η ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους της έκθεσης στον ήλιο, η ενημέρωση του κοινού σχετικά με τους τρόπους πρόληψης του καρκίνου του δέρματος και η ενθάρρυνση για αυτοεξέταση, έλεγχο δηλαδή του δέρματος για προειδοποιητικά και ύποπτα σημάδια.

Τι είναι το μελάνωμα;

Το μελάνωμα είναι ο πιο επικίνδυνος τύπος καρκίνου του δέρματος και προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν τη μελανίνη (φυσική χρωστική του δέρματος). Το κακόηθες μελάνωμα μεθίσταται σε λεμφαδένες και εσωτερικά όργανα, για αυτόν τον λόγο είναι μείζονος σημασίας η άμεση θεραπευτική αντιμετώπισή του. Σε πρώιμα στάδια μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς με χειρουργική εξαίρεση και να επιτευχθεί ίαση, αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πόσο σημαντική είναι και η έγκαιρη διάγνωσή του.

Πόσο συχνό είναι;

Η παγκόσμια συχνότητα εμφάνισης μελανώματος παρουσιάζει σταθερή αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες σε πληθυσμούς με ανοιχτόχρωμο δέρμα. Στην Ευρώπη η επίπτωση του μελανώματος ποικίλλει και είναι κυρίως αυξημένη σε χώρες της Β. Ευρώπης. Για μεσογειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, η επίπτωση κυμαίνεται μεταξύ 3-5 ατόμων ανά 100.000 πληθυσμού ανά έτος.

Το μελάνωμα αφορά άτομα όλων των ηλικιών σε αντίθεση με άλλους τύπους καρκίνου του δέρματος (για παράδειγμα βασικοκυτταρικό ή ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα), οι οποίοι συναντώνται συχνότερα σε άτομα μεγαλύτερων ηλικιών και συνδέονται άμεσα με την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για μελάνωμα;

Ο κίνδυνος εμφάνισης μελανώματος είναι υψηλότερος σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα που είναι επιρρεπείς σε εγκαύματα και έχουν φακίδες, όπως και σε άτομα με πολλαπλούς κοινούς ή άτυπους – δυσπλαστικούς μελαγχρωματικούς  σπίλους (ελιές).

Ιστορικό σοβαρών επώδυνων ηλιακών εγκαυμάτων, ειδικά στην παιδική ηλικία και την εφηβεία, αλλά και ιστορικό μελανώματος σε άλλο μέλος της οικογένειας (συγγενείς 1ου βαθμού) συμβάλλει σε υψηλότερο κίνδυνο μελανώματος. Η συχνή έκθεση στον ήλιο αυξάνει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.

Το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι ωστόσο εξαιρετικά σπάνιο στην παιδική ηλικία. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις αιτίες και τα κλινικά σημεία και συμπτώματα. Η γνώση προστατεύει και βοηθάει να αναγνωρίσουμε τις ύποπτες βλάβες.

Πως παρουσιάζεται το μελάνωμα;

Η κλινική εικόνα του μελανώματος ποικίλλει. Συχνά εμφανίζεται σαν μία κηλίδα ή πλάκα με σημεία πιο έντονης μελάγχρωσης ή ποικιλοχρωμία (μαύρο-καφέ-γκρι-ερυθρό χρώμα), έχει ασαφή όρια και παρουσιάζει ασυμμετρία. Μπορεί όμως να έχει και τη μορφή ενός ταχέως αναπτυσσόμενου οζιδίου με ποικίλα χρώματα (ερυθρό ή κυανό) με συνοδά σημεία αιμορραγίας.

Το μελάνωμα μπορεί να μην αναγνωρίζεται με γυμνό οφθαλμό και εκ πρώτης όψεως να μη διαφέρει από ένα σπίλο ή μία συγγενή βλάβη. Η δερματοσκοπική εξέταση, δηλαδή η εξέταση του σπίλου από έμπειρο δερματολόγο με κατάλληλο όργανο (δερματοσκόπιο), είναι μείζονος σημασίας.

Σε επιλεγμένους ασθενείς, όπως οι υψηλού κινδύνου που έχουν προδιαθεσικούς παράγοντες για μελάνωμα (για παράδειγμα μεγάλο αριθμό σπίλων, σύνδρομο δυσπλαστικών σπίλων, οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή διάγνωση μελανώματος στο παρελθόν), προτείνεται η παρακολούθηση και καταγραφή των σπίλων με τη βοήθεια ψηφιακού ελέγχου και χαρτογράφησης.

Εντόπιση

Το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί σε προϋπάρχοντα σπίλο (μόνο στο 30% των περιπτώσεων) ή να εμφανιστεί εκ νέου σε φαινομενικά υγιές δέρμα. Άρα η εμφάνιση οποιασδήποτε νέας βλάβης με αυξανόμενο μέγεθος σε προηγούμενα φυσιολογικό δέρμα σε άτομο ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών θεωρείται ύποπτη και ο ασθενής πρέπει να συμβουλευτεί έγκαιρα τον δερματολόγο του.

Πως το αναγνωρίζουμε;

Κανόνας ABCDΕ για την εκτίμηση ύποπτης βλάβης:

• Ασυμμετρία (Asymmetry)
• Ασαφή όρια (Borders)
• Αλλαγή χρώματος (Colour)
• Διάμετρος μεγαλύτερη από 5 mm (Diameter)
• Αλλαγές στο μέγεθος, στο σχήμα, στο πάχος (Elevation, Evolution)

Τα τελευταία έτη προτείνεται και η θεωρία του «ασχημόπαπου» («ugly duckling»), σύμφωνα με την οποία όλοι οι σπίλοι σε ένα άτομο τείνουν να μοιάζουν μεταξύ τους, δηλαδή έχουν ένα παρόμοιο πρότυπο όσον αφορά στο σχήμα και το χρώμα.

Επομένως, κάθε νέα βλάβη που αποκλίνει από αυτό το πρότυπο είναι ύποπτη και χρήζει δερματολογικής εκτίμησης. Συμπτώματα, όπως επίμονος κνησμός ή αιμορραγία μιας βλάβης, θεωρούνται χαρακτηριστικά που συνδέονται με κακοήθεια.

Πρόληψη

Η πρόληψη στοχεύει στην έγκαιρη ανίχνευση του μελανώματος με σκοπό την επιτυχή θεραπεία του. Αυτή περιλαμβάνει τον συχνό έλεγχο του δέρματος (αυτοεξέταση) και την τακτική επίσκεψη στο δερματολόγο για τον καθιερωμένο κλινικό και δερματοσκοπικό έλεγχο.

Η ψηφιακή χαρτογράφηση σπίλων αποτελεί την πιο αξιόπιστη μέθοδο έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του δέρματος. Στο Δερματολογικό Ιατρείο της Affidea Περιστερίου εγκαταστάθηκε και λειτουργεί το σύστημα ψηφιακής δερματοσκόπησης και χαρτογράφησης Fotofinder (Vexia medicam 1000s), το πιο αξιόπιστο σύστημα παγκοσμίως για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος και την διάγνωση και καταγραφή πολλών δερματικών βλαβών και παθήσεων του δέρματος, των ονύχων και των τριχών.

Η αλλαγή συμπεριφοράς απέναντι στον ήλιο, η μείωση δηλαδή της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία,  η σωστή χρήση αντηλιακής προστασίας (με υψηλό δείκτη προστασίας SPF- ιδανικά 50), αλλά και η χρήση καπέλου και προστατευτικού ρουχισμού είναι μείζονος σημασίας. Η έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος αυξάνει πολύ τις πιθανότητες ίασης.