Κ. Συρίγος: Περί «νέων, θαυματουργών φαρμάκων»

Του Κωνσταντίνου Συρίγου,

καθηγητή Παθολογίας-Ογκολογίας

Τα τελευταία 24ωρα κυριαρχεί στα ενημερωτικά sites η είδηση για ένα νέο αντικαρκινικό φάρμακο που «εκμηδενίζει όλους (!!!) τους συμπαγείς όγκους … ενώ αφήνει ανέπαφα τα υγιή κύτταρα» (!!!).

Διάφορες, «περιττές» ειδησεογραφικά, πληροφορίες δίνονται για την πρωτεΐνη που στοχεύει, το μηχανισμό δράσης του, το όνομα του ερευνητικού κέντρου και των επιστημόνων που πρωτοστάτησαν στην έρευνα. Ογκολόγοι έσπευσαν να αποδεχθούν προσκλήσεις για να αναπαραγάγουν, και να σχολιάσουν θετικά τα σχετικά δημοσιεύματα.

Δεν είναι έκπληξη: σε έναν «φτωχό» από ειδήσεις Αύγουστο, εύλογο είναι να ασχολούνται τα μέσα και με τέτοιες «ειδήσεις». Ως γεγονός θα ήταν μάλλον αδιάφορο και ανάξιο σχολιασμού, αν ο κουρνιαχτός που ακολούθησε δεν αναστάτωνε χιλιάδες ασθενείς με καρκίνο και τις οικογένειές τους: «η ψεύτικη ελπίδα είναι χειρότερη από την απελπισία» έγραψε ο Jonathan Kozol.

Κάποτε οι δημοσιογράφοι έκαναν ρεπορτάζ και οι επιστήμονες ενημερώνονταν από επιστημονικά άρθρα και όχι από δελτία τύπου. Και το ρεπορτάζ λέει ότι η Linda Malkas εργάζεται μεθοδικά και με επιμονή στο μοριακό μονοπάτι PCNA, για να περιγράψει και να μπλοκάρει τη δράση του στον καρκίνο, πάνω από είκοσι χρόνια: έχει ήδη κατασκευάσει και πατεντάρει εννέα αντικαρκινικές ουσίες, που όμως καμία δεν έχει βρει ακόμη, κάποια θέση στο θεραπευτικό οπλοστάσιό μας.

Το ρεπορτάζ επίσης λέει, ότι η έρευνα ανάπτυξης του συγκεκριμένου φαρμάκου στηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό, σε δωρεές ιδιωτών και η πατέντα ανήκει στο Πανεπιστήμιο City of Hope, προφανώς μέσω μιας εταιρείας spin-off που έχει δημιουργηθεί. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πόσο σημαντική είναι η θετική δημοσιότητα και για την νεότευκτη εταιρεία, αλλά και για την συγκέντρωση δωρεών.

Τα επιστημονικά δεδομένα λένε ότι έχουμε ένα μονοπάτι καρκινογένεσης (το PCNA) που για δεκαετίες είχε καταταγεί σε εκείνα που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως στόχοι θεραπείας. Η Malkas και οι συνεργάτες της, με την τελευταία δημοσίευσή της, παρουσιάζει ένα νεοσύστατο μικρομόριο που θα μπορούσε να αναστείλει τη δράση του μοριακού μονοπατιού PCNA στα καρκινικά κύτταρα.

Την υπόθεσή της την έχει επιβεβαιώσει μόνο σε καρκινικά κύτταρα και σε ζώα (ποντίκια και σκύλους), που είχαν αναπτύξει καρκίνο. Τώρα θα ξεκινήσει η μελέτη του σε ανθρώπους, με πρώτο και κύριο σημείο ελέγχου την τοξικότητα: o αποκλεισμός του μορίου PCNA αναμένεται να έχει απρόβλεπτη και υψηλή τοξικότητα, ενώ ούτε τη σωστή δόση χορήγησης γνωρίζουμε.

Εάν περάσει τους ελέγχους ασφάλειας, τότε μόνο θα αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητά του. Αισιοδοξούμε και ελπίζουμε ότι θα αποδειχθεί αποτελεσματικό, αλλά είναι άγνωστο ποιοι ασθενείς θα μπορούσαν να ωφεληθούν από αυτό, όταν θα είναι πλήρως ελεγμένο, έτοιμο προς έγκριση, και σίγουρα όχι νωρίτερα από 3-5 χρόνια.

Μέχρι τότε πάρα πολλά άλλα σημαντικά φάρμακα θα είναι ήδη διαθέσιμα σε διάφορες μορφές καρκίνου, γιατί βρίσκονται σε πιο προχωρημένο στάδιο μελέτης και ανάπτυξης. Στο στάδιο που βρίσκεται τώρα το εν λόγω φάρμακο (που ακόμη δεν έχει καν όνομα, μόνο έναν κωδικό αριθμό) βρίσκονται πάνω από 100.000 ουσίες παγκοσμίως, από τις οποίες, μόνο το 1% θα αποδειχθούν κλινικά χρήσιμα για τους ασθενείς μας.

Το φάρμακο δεν είναι καταναλωτικό προϊόν, είναι κοινωνικό αγαθό. Δεν απευθύνεται σε αγοραστές, αλλά σε ασθενείς. Δεν προωθείται με όρους αγοράς, αλλά με επιστημονικά δεδομένα. Ας το αφήσουμε έξω από διαφημιστικές και χρηματιστηριακές πρακτικές. Το οφείλουμε στην επιστήμη, αλλά προπάντων στα εκατομμύρια των ασθενών που ανεβαίνουν καθημερινά τον Γολγοθά της ασθένειάς τους. Κι αν δεν μπορούμε να κάνουμε τη ζωή τους καλύτερη, τούτο ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον όσο μπορούμε: να μην την ευτελίζουμε.