Κοροναϊός: Πώς να προστατέψουμε την ψυχική υγεία των παιδιών

Της Ιωάννας Π. Θεοδωρακοπούλου,

Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Επικεφαλής υπηρεσιών FEELWELLTODAY.com

Σε μία αναζήτηση για τα νέα σχετικά με τον κοροναϊό (COVID-19) βλέπουμε ότι παντού θα βρούμε κάποια αναφορά. Αποτελεί πλέον ανησυχία για όλους μας – και είναι καλό αυτό – ιδίως για τους γονείς.  Άκρως απαραίτητο να μην ξεχνάμε ότι τα αυτάκια των παιδιών μας δέχονται πολλές πληροφορίες (υπερβολικά πολλές και συχνά δραματοποιημένες) και δεν μπορούν να αντιληφθούν την σοβαρότητα της απειλής. Κι αυτό έχει τη δυναμική να προκαλεί ή να διογκώνει συμπτώματα ψυχικής υγείας  και στα παιδιά μας.

Αν βλέπετε τα παιδιά σας αρκετά αναστατωμένα με όσα συμβαίνουν, ζητήστε βοήθεια από ειδικό. Τα παιδιά που έχουν φοβίες και τάση να αγχώνονται, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν πιο έντονα συμπτώματα άγχους και διάθεσης, τα οποία δεν πρέπει να προσπεράσετε. Μιλήστε με ειδικό αν παρατηρήσετε σημάδια και συμπτώματα όπως :

1. Υπερβολική άρνηση να βγει από το σπίτι
2. Διαταραχές στον ύπνο – εφιάλτες, νυχτερινή ενούρηση ή αυπνίες
3. Προβλήματα στην συγκέντρωση και την προσοχή
4. Κακή διάθεση ή ευερεθιστότητα
5. Επαναλαμβανόμενους φόβους, ιδίως αποχωρισμού από τους γονείς
6. Μεγάλο τρόμο με το παραμικρό
7. Καινούργια ή πιο έντονα προβλήματα συμπεριφοράς
8. Συχνές σωματικές ενοχλήσεις – πονοκέφαλοι, πόνοι σε κοιλιά και στομάχι
9. Καταθλιπτικά συμπτώματα – απόσυρση από την οικογένεια ή φίλους, μειωμένο ενδιαφέρον για πράγματα που πριν τον ευχαριστούσαν, θλίψη, χαμηλή ενέργεια, αυπνία ή πολλές ώρες ύπνου.

Μιλώντας με παιδιά κοντά στην εφηβεία τις τελευταίες μέρες, είναι ξεκάθαρο ότι όλα έχουν ακούσει τουλάχιστον για θανάτους που έχουν προκληθεί από τον ιό. Μιλάνε για φήμες που άκουσαν στο σχολικό περιβάλλον για κάποιο παιδί ή γονέα φερόμενο ως κρούσμα, ή ότι κάποιος είχε συμπτώματα αλλά δεν πήγε να εξεταστεί, ή ότι κάποιος ταξίδεψε σε κάποια «επικίνδυνη» χώρα.

Θεώρησα υποχρέωσή μου να εξηγήσω τα γεγονότα με ψυχραιμία, αποφεύγοντας να εστιάσω στις πιο δύσκολες λεπτομέρειες που ακούγονται για άλλες χώρες.  Η αλήθεια είναι ότι είδα σημάδια ανακούφισης ενώ λένε ότι είτε οι πληροφορίες που τους έδωσα δεν ήταν μέρος αυτών που είχαν ακούσει είτε δεν είχαν δώσει προσοχή τόσο σε αυτές κόντρα σε πιο δραματικές λεπτομέρειες.

Τα περισσότερα παιδιά ανησυχούν όλο αυτό τον καιρό και είναι πολλά αυτά που δεν το δείχνουν στους γονείς τους, οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν περιορίσει την αναστάτωσή τους. Βλέπουμε παιδιά αγχωμένα και ίσως και πανικοβλημένα με τις αλλαγές που συμβαίνουν στην καθημερινότητά τους. Με αφορμή το κλείσιμο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι γονείς θα έχετε πολύ περισσότερο χρόνο μαζί τους κι η συμβολή σας στην μείωση του κινδύνου να φορτιστούν ψυχολογικά ή να αποτελέσει κάτι τραυματικό για αυτά, είναι μεγάλη.

Αυτές τις περιόδους χρειάζονται την προσοχή σας περισσότερο από άλλες στιγμές. Σας θέλουν κοντά τους για να μιλήσουν για τις ανησυχίες τους, τους φόβους τους και τις απορίες τους. Να ξέρουν ότι έχουν κάποιον να τους ακούσει. Γι` αυτό δημιουργήστε χρόνο για τα παιδιά σας. Πείτε τους πόσο τους αγαπάτε και δώστε τους όσο περισσότερη φροντίδα.  Αφήστε τους να σας εκφράσουν πώς αισθάνονται για αυτό που συμβαίνει. Μην προσπαθείτε να υποτιμήσετε τα συναισθήματά τους όσο έντονες λέξεις κι αν χρησιμοποιήσουν. Αντιθέτως βοηθήστε τους να επαναπλαισιώσουν τις ανησυχίες τους από μια πιο κατάλληλη οπτική γωνία.

Χωρίς ανούσιες αναλύσεις και με ψυχραιμία εξηγήστε τα δεδομένα. Τα παιδιά θα αντιδράσουν και θα ακολουθήσουν τις λεκτικές και μη-λεκτικές αντιδράσεις σας. Οτιδήποτε λέτε και κάνετε για τον ιό  μπορούν είτε να αυξήσουν ή να μειώσουν το άγχος των παιδιών σας.  Μην τους λέτε ψέματα αλλά δεν χρειάζεται να τους δώσετε και πολύ περισσότερη πληροφόρηση από όση έχουν ανάγκη ανάλογα με την ηλικία τους, προκειμένου να καταλάβουν. Οι ακατάλληλες για την ηλικία τους πληροφορίες συχνά προκαλούν άγχος ή σύγχυση ιδίως στα πιο μικρά παιδιά.

• Τα παιδιά των πρώτων τάξεων του δημοτικού χρειάζονται σύντομη και απλή ενημέρωση για τα δεδομένα του ιού επιβεβαιώνοντάς τους ότι στο σπίτι τους είναι ασφαλείς και ότι οι ενήλικες τους θα φροντίσουν να παραμείνουν υγιείς αλλά και αν αρρωστήσουν όπως πάντα. Εξηγήστε τους απλά τα βασικά για το σωστό πλύσιμο των χεριών και βοηθήστε τα να νοιώσουν ασφαλή.
• Τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού αλλά και των πρώτων του γυμνασίου κάνουν περισσότερες ερωτήσεις σχετικά με την ασφάλειά τους και του τί θα συμβεί στη ζωή τους λόγω του ιού. Μπορεί να χρειαστούν βοήθεια ώστε να διαχωρίσουν την πραγματικότητα από τις φήμες και την φαντασία.  Συζητήστε τις προσπάθειες της χώρας μας να αποτραπεί η εξάπλωση και μετάδοση του ιού.
• Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να συζητήσουν πιο αναλυτικά οπότε μπορείτε να τους παραπέμψετε απευθείας σε κατάλληλες πηγές για την ενημέρωσή τους. Συστήστε τους επίσημες και ακριβείς πηγές. Η γνώση θα αυξήσει την αίσθηση ελέγχου.

Ενημερωθείτε για τον κίνδυνο που μπορεί να υπάρξει για εσάς και την οικογένειά σας. Αν υπάρχουν  υπερήλικες και άνθρωποι που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, μιλήστε ανοιχτά και εξηγήστε στα παιδιά για τα μέτρα προστασίας τόσο για τα ίδια όσο και για τους υπολοίπους στην οικογένεια. Το να ξέρουν πώς  μπορούν να συμβάλλουν στη προστασία της οικογένειάς τους, θα τους βοηθήσει να αισθανθούν ότι ελέγχουν την κατάσταση. Αν δεν έχετε κάποιο κάποιον της οικογένειας που να ανήκει σε ευπαθείς ομάδες ή κάποιο κρούσμα στο άμεσο περιβάλλον σας, τονίστε τους ότι η οικογένειά σας είναι καλά.

Κρατήστε τις συνήθειες σας ως οικογένεια. Όπως μπορεί κάποιοι από εσάς να δουλεύετε από το σπίτι, η δουλειά των παιδιών μπορεί και πρέπει να συνεχίσει ακόμα κι αν δεν πηγαίνουν στο σχολείο. Η ημέρα τους πρέπει να συνεχίσει να έχει πρόγραμμα. Εκτός δηλαδή από διάβασμα, βρείτε ενδιαφέρουσες δραστηριότητες και δώστε χρόνο για παιχνίδι μαζί τους εντός του σπιτιού αλλά και στον κήπο αν δύναται. Η συνέπεια σε όσα λέτε και όσα κάνετε μαζί τους αποτελεί για τα παιδιά ένδειξη ότι τα πράγματα δεν είναι πολύ άσχημα και ότι οι αλλαγές γίνονται για λόγους πρόληψης και προστασίας.

Περιορίστε την έκθεσή τους στην τηλεόραση ή σε πηγές ειδήσεων (κοινωνικά δίκτυα) καθώς θα τους δημιουργηθεί η εντύπωση ότι η απειλή είναι πιο σοβαρή από ότι είναι. Το να μαθαίνει πόσα νέα κρούσματα ή θάνατοι καταγράφονται μέρα με την μέρα δεν είναι καθόλου βοηθητικό ούτε παραγωγικό για ένα παιδί. Απλά θα του προκαλέσει αχρείαστο άγχος και στρες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσέχετε ποιος είναι στον χώρο όταν παρακολουθείτε τις ειδήσεις για να ενημερωθείτε. Ενημερώστε τους για το πόσες ιστορίες  στο διαδίκτυο μπορεί να βασίζονται σε φήμες και ανακριβείς πληροφορίες. Αποφύγετε να τους δείξετε ότι είστε σε εγρήγορση για συνεχή ενημέρωση σχετικά με τα κρούσματα του ιού γιατί αυτό τους προκαλεί στρες.

Σαφώς έχουν ενημερωθεί από το σχολικό περιβάλλον και τον περίγυρο. Φροντίστε να μάθετε  τί ξέρουν γιατί μπορεί να χρειαστεί να αναφερθείτε στις φήμες και σε όσα μπορεί να έχουν αντιληφθεί λάθος. Όταν υπάρχει αναστάτωση, η συνήθης τάση των ανθρώπων είναι να βρίσκουμε κάποιον να κατηγορήσουμε.  Προκαταλήψεις για κάποιες ομάδες ανθρώπων ως υπεύθυνοι για την εξάπλωση του ιού, επιθέσεις και αρνητικά σχόλια κυριαρχούν. μερικές φορές προσπαθούμε να κατηγορήσουμε κάποιον.  Θα τους βοηθήσετε αν είναι οι γονείς τους αυτοί που θα τους εξηγήσουν τί σημαίνουν όσα ακούγονται ιδίως αν είναι διαφορετικά από τις αξίες που έχετε στο σπιτικό σας.