Η κρίση και οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές των Ελλήνων

Τα τελευταία χρόνια η χώρα βιώνει μια κοινωνικοοικονομική κρίση, που έχει επιδεινώσει σημαντικά την καθημερινότητα όλων των πολιτών. Την ώρα που η ανεργία αυξάνεται, τα έσοδα μειώνονται, οι δυσκολίες στην πρόσβαση σε φάρμακα και θεραπείες πολλαπλασιάζονται, μαζί τους αυξάνονται και οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

Αν και η χώρα μας διαθέτει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες καταγεγραμμένων αυτοκτονιών στην Ευρώπη, οι αριθμοί τα χρόνια της κρίσης καταγράφουν σταδιακή αύξηση.

Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ), ενόψει της επιστημονικής ημερίδας με θέμα «Η πρόληψη των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών σε περίοδο κοινωνικοοικονομικής κρίσης», το 2014 καταγράφηκαν 565 καταγεγραμμένες αυτοκτονίες, από 532 το 2013. Ο αριθμός αυτός είναι μόλις ένα μέρος του πραγματικού αριθμού, καθώς, όπως τονίζουν οι επιστήμονες, πολλές είναι οι αυτοκτονίες που δεν καταγράφονται. «Αυτός ο αριθμός είναι πολλαπλάσιος. Κάποιοι το υπολογίζουν 50% πάνω ή ακόμα και 100%», ανέφερε ο Καθηγητής Κλινικής και Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Β. Κονταξάκης.

Μια ακόμη παράμετρος είναι και οι παραυτοκτονικές συμπεριφορές, αφού, όπως εξήγησε ο κ. Κονταξάκης, κάποιος που οδηγεί μόνος, με μεγάλη ταχύτητα και υπό την επήρεια αλκοόλ μπορεί να θεωρηθεί ότι δυνητικά έχει αυτοκτονικές τάσεις.

Την ίδια ώρα, σε κάθε μια αυτοκτονία εκτιμάται ότι αντιστοιχούν 20 απόπειρες.

«Η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά αποτελεί πολύπλευρο, πολύπλοκο και δυσεπίλυτο κοινωνικοψυχοβιολογικό φαινόμενο. Στις μέρες μας οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις σχεδόν σε όλες τις χώρες που βρίσκονται σε κατάσταση οικονομικής κρίσης . Βέβαια, η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ αυτών των χωρών παρουσιάζοντας στα χρόνια της κρίσης μια αύξηση των αυτοκτονιών τουλάχιστον της τάξης 30% και ανάλογη αύξηση των αποπειρών αυτοκτονίας. Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο καταγράφονται περισσότερες από 1.000.000 αυτοκτονίες παγκοσμίως, μια αυτοκτονία πραγματοποιείται κάθε 20 δευτερόλεπτα ενώ μια απόπειρα πραγματοποιείται κάθε δευτερόλεπτο. Η αυτοκτονία σήμερα συγκαταλέγεται μεταξύ των δέκα συχνοτέρων αιτιών θανάτου στο σύνολο του πληθυσμού και ανάμεσα στις τρεις συχνότερες αιτίες θανάτου για τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες», τονίστηκε στη συνέντευξη τύπου.

Η εμπρηστική δράση της κρίσης διαφαίνεται και σε μελέτη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο International Journal of Social Psychiatry, σύμφωνα με την οποία την περίοδο 2009-2012 αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες στο σύνολο του πληθυσμού κατά 28,99% και ειδικότερα στους άνδρες κατά 23,75%.

Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί μια αύξηση στις ηλικίες 35-45, που συνδέεται με την αύξηση της ανεργίας στις ηλικίες αυτές.

Έχει παρατηρηθεί διαχρονικά πως οι άνδρες είναι εκείνοι που πραγματοποιούν τις περισσότερες «επιτυχημένες» αυτοκτονίες, ενώ οι γυναίκες πραγματοποιούν τις περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας.

Βέβαια, οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές συνδέονται και με τις ψυχικές διαταραχές. Το 80% όσων αυτοκτονούν έχουν μια ενεργή ψυχική διαταραχή, κυρίως μείζονα κατάθλιψη.

Όπως εξηγούν οι ειδικοί, ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη έχουν δείκτη θνησιμότητας από αυτοκτονία της τάξης του 15-20% ενώ ασθενείς με ψυχώσεις (σχιζοφρένεια) έχουν δείκτες της τάξης 5-10%.

Στα παιδιά οι αυτοκαταστροφικές πράξεις είναι εξαιρετικά σπάνιες ενώ στους εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες η αυτοκτονική συμπεριφορά εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους λόγω της ειδικής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης της ηλικίας αυτής και συχνά σχετίζεται με συγκρουσιακές καταστάσεις σε κοινωνικό επίπεδο.

Οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν υψηλούς δείκτες αυτοκτονιών, γεγονός που αποδίδεται στη συχνή συνύπαρξη σοβαρών σωματικών νοσημάτων που συνυπάρχουν με κατάθλιψη (π.χ. καρδιοπάθειες, καρκίνος, Πάρκινσον κ.α.) αλλά και στο γεγονός ότι η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους συχνά εκφράζεται με σωματικά ενοχλήματα και όχι λεκτικά με αποτέλεσμα τη δυσκολία αντιμετώπισής της.

Αντιμετώπιση

Η διαχείριση των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, λόγω της του σύνθετου χαρακτήρα τους, αντιμετωπίζεται με πολύπλευρες παρεμβάσεις, τόσο βιολογικές όσο και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στην κοινωνική υποστήριξη των ατόμων, στη μείωση της ανεργίας και της εργασιακής ανασφάλειας, στη μείωση της φτώχειας κ.τ.λ.

Εδώ και χρόνια, η ΕΨΕ έχει καταθέσει πρόταση για τη δημιουργία μιας Μονάδα εξειδικευμένης στη διαχείριση και πρόληψη των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών. Η μονάδα θα διαθέτει τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας, κινητή μονάδα για άμεση παρέμβαση, ενώ οι άνθρωποι που θα τη στελεχώνουν θα μπορούν να διακρίνουν ποια άτομα χρειάζονται άμεσα βοήθεια και παρουσιάζουν πραγματική πρόθεση να αυτοκτονήσουν.

Σημαντικός είναι και ο ρόλος των ΜΜΕ και του διαδικτύου, σημειώνουν οι επιστήμονες, υπογραμμίζοντας την ανάγκη αποφυγής της περιγραφής των λεπτομερειών μιας αυτοκτονικής πράξης, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος να προτρέψει σε μίμηση.

«Η σωστή ενημέρωση ενός τραγικού συμβάντος αυτοκτονίας μπορεί να αποτρέψει από άλλες ενέργειες ενώ αν δεν συμβεί αυτό μπορεί να υπάρξουν αντίθετα αποτελέσματα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με το διαδίκτυο οπού, όπως είναι γνωστό, υπάρχουν ισότοποι που προτρέπουν σε ενέργειες τέτοιου τύπου», αναφέρουν.

Η επιστημονική ημερίδα, υλοποιείται στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Πρόληψης των αυτοκτονιών και λάβει χώρα το Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου, 9.30-15.30 στην αίθουσα συγκεντρώσεων του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, οδός Σεβαστουπόλεως 113, Αθήνα. Η Ημερίδα οργανώνεται από το περιοδικό «Ψυχιατρική» της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ) και τους Κλάδους αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών και Προληπτικής Ψυχιατρικής της ΕΨΕ σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών.

Θα περιλαμβάνει 3 συζητήσεις, με αντικείμενα:

«Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά: επιδημιολογία, παράγοντες κινδύνου και προστατευτικοί παράγοντες», «Συναισθηματικές διαταραχές και αυτοκτονικότητα», «Ψυχώσεις – Διαταραχές προσωπικότητας και αυτοκτονικότητα», «Αυτοκτονίες στη διάρκεια της Ελληνικής οικονομικής κρίσης», «Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά σε παιδιά και εφήβους», «Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά στους άντρες», «Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά στις γυναίκες», «Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά στους ηλικιωμένους», «Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και τροχαία ατυχήματα: υπάρχει σχέση;», Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά σε ασθενείς με σωματικά νοσήματα», «Προληπτικές Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις», «Προληπτικές ψυχοφαρμακολογικές παρεμβάσεις», «Ο ρόλος των ΜΜΕ και του διαδικτύου στην πρόληψη των αυτοκτονιών».