Οι ιογενείς λοιμώξεις μπορεί να “ξυπνήσουν” αδρανή καρκινικά κύτταρα, σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο JAMA και στο Nature που  φέρνει στο προσκήνιο έναν μηχανισμό που μέχρι τώρα είχε υποτιμηθεί. Οι αναπνευστικοί ιοί, όπως  είναι η γρίπη και ο SARS CoV 2, φαίνεται ότι μπορούν να ενεργοποιήσουν αδρανή καρκινικά κύτταρα που έχουν εγκατασταθεί σε όργανα όπως είναι οι πνεύμονες ή το ήπαρ.

Κατά τον πρώτο χρόνο της πανδημίας, σύμφωνα με τον καθηγητή εντατικής θεραπείας στο University College London, Hugh Montgomery,  καταγράφηκαν  αναφορές για ασυνήθιστα αυξημένα περιστατικά ανθρώπων που εμφάνιζαν ξαφνικά μεταστατικό καρκίνο, κυρίως του μαστού και του εντέρου. Τα στοιχεία σχολιάζουν   η καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η Βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, η Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος – Ογκολόγος) και ο Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα).

Στα πειράματα σε ποντίκια, τα κύτταρα αυτά παρέμεναν ανενεργά για μήνες, αλλά μετά τη λοίμωξη πολλαπλασιάζονταν ταχύτατα, οδηγώντας σε μετάσταση μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η διερεύνηση δεν περιορίστηκε μόνο στα εργαστηριακά μοντέλα. Στο UK Biobank διαπιστώθηκε ότι καρκινοπαθείς σε ύφεση που είχαν νοσήσει από COVID-19 το 2020 παρουσίασαν σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με όσους δεν είχαν νοσήσει. Παράλληλα, στη βάση Flatiron Health μελετήθηκαν περίπου 37.000 γυναίκες σε ύφεση από καρκίνο μαστού και καταγράφηκε αυξημένη πιθανότητα μεταστάσεων στους πνεύμονες μετά από λοίμωξη COVID-19. Τα δεδομένα αυτά ενισχύουν την υπόθεση ότι οι λοιμώξεις μπορεί να λειτουργούν ως καταλύτης για την επανενεργοποίηση του καρκίνου.

Η φλεγμονή και ο ρόλος της ιντερλευκίνης 6

Κομβικό ρόλο σε αυτό το φαινόμενο φαίνεται να έχει η ιντερλευκίνη 6, μια πρωτεΐνη που εκκρίνεται από το ανοσοποιητικό σύστημα κατά τη διάρκεια της λοίμωξης. Η προσωρινή αύξησή της ενεργοποιεί την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων, ενώ η δράση της σε συνδυασμό με τα CD4 Τ λεμφοκύτταρα καταστέλλει την αντικαρκινική δράση των CD8 Τ κυττάρων. Έτσι δημιουργείται ένα περιβάλλον που ευνοεί την εξάπλωση του καρκίνου ακόμη και όταν η αρχική λοίμωξη έχει υποχωρήσει.

Η σημασία της πρόληψης και των εμβολιασμών

Παρότι τα ευρήματα προκαλούν ανησυχία, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι δεν πρέπει να οδηγήσουν σε πανικό. Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης και της COVID-19 μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο σοβαρής λοίμωξης και κατά συνέπεια περιορίζει τις πιθανότητες αφύπνισης λανθανόντων καρκινικών κυττάρων. Η τακτική ιατρική παρακολούθηση των επιζώντων του καρκίνου παραμένει καθοριστική, ενώ η νέα γνώση μπορεί να οδηγήσει σε στρατηγικές που θα στοχεύουν στην αναστολή της φλεγμονής που πυροδοτεί τη μετάσταση.

Νέα ερωτήματα και μελλοντική έρευνα

Παρότι τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν ισχυρή σύνδεση ανάμεσα στις αναπνευστικές λοιμώξεις και τον κίνδυνο μετάστασης, πολλά ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά. Οι επιστήμονες σχεδιάζουν να διερευνήσουν εάν παρόμοιοι μηχανισμοί ενεργοποιούνται και από άλλους ιούς, καθώς και αν η αφύπνιση καρκινικών κυττάρων αφορά και διαφορετικούς τύπους καρκίνου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη του ήπατος, όπου συχνά εγκαθίστανται λανθάνοντα καρκινικά κύτταρα. Η κατανόηση αυτών των διεργασιών μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για στοχευμένες θεραπείες που θα αποτρέπουν την επανενεργοποίηση της νόσου.