Μόσιαλος: Εμβόλια και παραλλαγές του SARS-CoV-2

Μετά την εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα των mRNA εμβολίων, πολλοί εκφράζουν ανησυχίες για τα άλλα εμβόλια. Ας δούμε όμως τα δεδομένα.

Καταρχάς, να θυμίσω το ότι είμασταν ιδιαίτερα τυχεροί και τα πρώτα 2 εμβόλια που ολοκλήρωσαν τις κλινικές δοκιμές ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικά. Καταγράφηκαν δηλαδή αποτελέσματα της τάξεως του 95%, ενώ η αναμενόμενη αποτελεσματικότητα από πολλούς ειδικούς θεωρούνταν πως θα κυμαινόταν στο 50-70%.

Ακολούθησαν οι ανακοινώσεις των AstraZeneca, Novavax και Johnson & Johnson, και αρκετοί άρχισαν να θεωρούν ότι αυτά είναι «κατώτερα» εμβόλια. Είναι όντως υποδεέστερα αυτά τα εμβόλια ή είναι χρήσιμα στη μάχη απέναντι στον ιό;

Ας δούμε καταρχήν τι ξέρουμε για τα εμβόλια των Pfizer και Moderna. Είναι κατά 95 ή 94% αποτελεσματικά – αντίστοιχα- στην προστασία από τη νόσο του Covid-19, σε όλα τα επίπεδα (δηλαδή και ήπιας και μέτριας και βαριάς έντασης). Δηλαδή μόνο 5 και 6% από αυτούς που θα κάνουν το εμβόλιο θα νοσήσουν.

Αλλά τι έγινε με τις ανακοινώσεις των άλλων εμβολίων και δημιουργήθηκαν αμφιβολίες;

Τα 3 εμβόλια των AstraZeneca και Johnson & Johnson (όπως και το Sputnik-V) είναι παρόμοια στην τεχνολογία ανάπτυξης και είναι ιικού φορέα ενώ της Novavax είναι πρωτεϊνικού τύπου. Τα αποτελέσματα όμως από τις κλινικές μελέτες αναφέρονται σε διαφορετικές περιόδους ανάλυσης μετά τον εμβολιασμό, οπότε δεν μπορούμε να συγκρίνουμε -ένα προς ένα- ούτε αυτά τα 4 εμβόλια μεταξύ τους, ούτε με τα αρχικά 2.

Γιατί δημιουργήθηκε θέμα με την AstraZeneca τότε;

Σε πρόσφατη -προδημοσίευση- στο The Lancet ανακοινώθηκε ότι το εμβόλιο είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, δηλαδή κατά 72% μετά την πρώτη δόση. Για την ακρίβεια 72% από την 22η ημέρα έως και 90 ημέρες μετά την πρώτη δόση και κατά 82% μετά την δεύτερη δόση, αν αυτή γίνει μετά από 12 εβδομάδες.

Να θυμίσουμε εδώ πως τα αποτελέσματα της κλινικής μελέτης της Pfizer έδειξαν πως την 12η ημέρα μετά την πρώτη δόση η προστασία ήταν 52% και ανήλθε στο 95% από την 7η ημέρα μετά τη δεύτερη δόση. Από τον μαζικό εμβολιασμό στο Ισραήλ, αυτά τα δεδομένα επιβεβαιώνονται ,όπως και η αποτελεσματικότητα του εμβολίου της Pfizer έναντι της βρετανικής μετάλλαξηςΚαι εδώ εγείρονται πάλι απορίες.

Αφού είναι ‘μόνο’ 82% γιατί τότε μας λένε ότι είναι ένα καλό εμβόλιο;Γιατί το εμβόλιο της AstraZeneca είναι 100% αποτελεσματικό αναφορικά με την πρόληψη από τα σοβαρά και κρίσιμα συμπτώματα από τη νόσο του Covid-19.

Τι συμβαίνει όμως με αυτό το 18% (100%-82%) στο οποίο το εμβόλιο δεν θα είναι αποτελεσματικό;

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ανάλυση προβλέπει πως με το εμβόλιο αυτό, ένα 18% των εμβολιασθέντων θα νοσήσει. Όχι όμως με βαριά νόσο αλλά με ήπιας η μέτριας έντασης συμπτώματα.

Αλλά κανείς από αυτούς που ανήκουν στο 18% δεν θα αρρωστήσει βαριά, δεν θα νοσηλευτεί και με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα κανείς που έχει εμβολιαστεί δεν θα πεθάνει αν κολλήσει τον ιό μετά τον εμβολιασμό.

Η ΑΖ ανακοίνωσε ότι το εμβόλιο καλύπτει και την βρετανική παραλλαγή.

Ανακοίνωσαν επίσης πως το εμβόλιο παρέχει προστασία για τις βαριές περιπτώσεις και έναντι της νοτιοαφρικανικής παραλλαγής, αλλά με την επιφύλαξη πως εμβολιάστηκαν κυρίως νέοι άνθρωποι, και η αποτελεσματικότητα έναντι σε αυτή την παραλλαγή μένει να επιβεβαιωθεί με αποτελέσματα από μεγαλύτερο ηλικιακό εύρος.Παράλληλα η εταιρεία τροποποιεί το υπάρχον εμβόλιο για να έχουμε και νέο εμβόλιο, που να καλύπτει τις παραλλαγές, τον Οκτώβριο.

Γιατί όμως το κάνουν αυτό αν το υπάρχον καλύπτει τις παραλλαγές;

Για να είμαστε 100% σίγουροι. Μπορεί να χρειαστεί μια αναμνηστική δόση, και εάν χρειαστεί καλύτερα θα είναι να γίνει με το νέο εμβόλιο.To εμβόλιο της ΑΖ για την ώρα δεν θα χορηγείται στους άνω των 55/65 γιατί δεν υπήρχαν επαρκή δεδομένα για αυτή την ηλικιακή ομάδα, αλλά θα τα έχουμε και αυτά σύντομα. Η απόφαση της ΕΜΑ για την έγκριση του εμβολίου για ηλικιωμένους, παρά τον μικρό αριθμό ατόμων που δοκιμάστηκαν σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες ήταν να καταστούν διαθέσιμες οι επιλογές στα ίδια τα κράτη μέλη της ΕΕ. Θεωρώ βασιζόμενος στα δεδομένα που έχουμε, πως δεν θα υπάρχει τελικά ηλικιακή διαφοροποίηση. Αλλά θα περιμένουμε και τη συλλογή των αποτελεσμάτων από τις τρέχουσες μελέτες ώστε να έχουμε μεγαλύτερο κλινικό δείγμα προς ανάλυση.

Χρειαζόμαστε όπως είπα περισσότερα δεδομένα για τους ηλικιωμένους όσον αφορά το εμβόλιο της ΑΖ. Πολλές χώρες, μεταξύ αυτών και η δική μας, δεν θα εμβολιάσει τους άνω των 55 ή 65 με αυτό το εμβόλιο. Όπως εξήγησα παραπάνω, και αυτό το εμβόλιο έχει αποδειχθεί ασφαλές και αποτελεσματικό. Κάποιες χώρες όμως έκριναν πως τα δεδομένα για τους άνω των 55/65 ετών δεν είναι αρκετά. Γνωρίζουμε και από τις προηγούμενες φάσεις της κλινικής δοκιμής (με μικρότερο αριθμό δεδομένων) πως οι άνω των 65 ετών που εμβολιάστηκαν ανοσο-αποκρίθηκαν αποτελεσματικά μετά τους εμβολιασμούς .

Γνωρίζουμε επίσης πως τα -παρόμοιας τεχνολογίας- εμβόλια Johnson & Johnson και Sputnik–V, ήταν αποτελεσματικά και σε αυτές τις ηλικίες. Δεν περιμένω επομένως να υπάρξει ηλικιακή διαφοροποίηση.

Τι γίνεται όμως για τα εμβόλια της Johnson & Johnson και της Novavax, που και για αυτά ανακοινώθηκε μικρότερη αποτελεσματικότητα. Είναι κατώτερα εμβόλια;

Αυτές οι 2 κλινικές δοκιμές – επειδή διεξήχθησαν πιο αργά- μας έδωσαν και πληροφορίες επίσης για την νοτιοαφρικανική παραλλαγή, που είχε πλέον αναδυθεί. Γνωρίζουμε από την ανακοίνωση της Johnson & Johnson, πως με μία μόνο δόση υπήρχε 85% προστασία από σοβαρή λοίμωξη για όλες τις ηλικίες (18 και άνω) για τις πρώτες 28 ημέρες σε όλες τις περιοχές που διεξήχθησαν κλινικές δοκιμές, συμπεριλαμβανομένης της Νοτίου Αφρικής. Επίσης δεν καταγράφηκε καμία σοβαρή λοίμωξη ή θάνατος από τον ιό 49 μέρες μετά τον εμβολιασμό σε όλες τις περιοχές. Επιπλέον, η προστασία με το εμβόλιο της Johnson & Johnson, καταγράφηκε στο 72% σε όσους κόλλησαν το αρχικό στέλεχος και στο 57% για όσους κόλλησαν την νοτιοαφρικανική παραλλαγή.

Η προστασία με το εμβόλιο της Novavax καταγράφηκε στο 95.6% έναντι του αρχικού στελέχους και 85% έναντι της βρετανικής παραλλαγής και 60% για όσους κόλλησαν την νοτιοαφρικανική παραλλαγή. Επαναλαμβάνω, πως και εδώ μιλάμε για ήπια συμπτώματα της νόσου και δεν αναφέρονται θάνατοι ή νοσηλείες για όσους κόλλησαν την νόσο μετά τον εμβολιασμό.

Και βέβαια περιμένουμε και για τα 2 εμβόλια των Johnson & Johnson και της Novavax από τις δημοσιεύσεις για περισσότερα -δημογραφικά- δεδομένα αλλά και πιθανώς λεπτομέρειες για τα ποσοστά ασυμπτωματικότητας μετά τον εμβολιασμό.

Ας δούμε και το θέμα της μεταδοτικότητας μετά τον εμβολιασμό.

Ακόμα δεν έχουμε ακράδαντα στοιχεία πως όποιος κολλήσει δεν μεταδίδει τον ιό. Αυτά τα δεδομένα απαιτούν ενδελεχή μοριακή ανάλυση στους εμβολιασμένους, σε εβδομαδιαία -συνήθως- βάση, και το ερώτημα είναι υπό μελέτη. Αναμένουμε στοιχεία από τους εμβολιασμούς στο Ισραήλ που προπορεύεται τόσο στους εμβολιασμούς όσο και στην ανάλυση σε πραγματικό χρόνο.

Ξέρουμε επίσης από τα στοιχεία που είχε καταθέσει η Moderna για την αξιολόγηση του φακέλου από το FDA, πως στα ρινικά επιχρίσματα που αναλύθηκαν (από συμμετέχοντες και στο μεσοδιάστημα μεταξύ των 2 δόσεων) υπήρχε μείωση της ασυμπτωματικής λοίμωξης κατά περίπου 66%.

Από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης όμως γνωρίζουμε -από μια προδημοσίευση- πως το ποσοστό των θετικών τεστ PCR μειώθηκε περίπου κατά το ήμισυ μετά από δύο δόσεις του εμβολίου. Η μελέτη δεν μέτρησε τη μετάδοση απευθείας, εντοπίζοντας- για παράδειγμα- επαφές που μολύνθηκαν από εμβολιασθέντες. Αλλά οι ερευνητές συνέλεγαν τακτικά ρινικά επιχρίσματα από κάποιους από τους συμμετέχοντες και διαπίστωσαν ότι ο ρυθμός θετικότητας στις PCR μειώθηκε κατά το ήμισυ μετά από δύο δόσεις του εμβολίου.

Γιατί είναι σημαντικό αυτό;

Εάν το εμβόλιο απλώς έκανε τις λοιμώξεις πιο ήπιες, δεν θα υπήρχε μείωση στη συνολική θετικότητα των τεστ PCR (αλλά ‘ποσοτική’ διαφορά στο αποτέλεσμα που δίνει το τεστ PCR), όπως υποστηρίζουν και οι συγγραφείς.

Χρειαζόμαστε όπως είπα και όπως συμβαίνει, ποιοτικές μελέτες για τη μείωση της μετάδοσης αλλά και μελέτες για μεγαλύτερα διαστήματα μετά τους εμβολιασμούς. Θα έχουμε απαντήσεις και για αυτά τα ερωτήματα σύντομα.

Είναι σημαντικό πως ήδη 4 εταιρείες (Pfizer, Moderna, Novavax και AZ) τροποποιούν τα εμβόλια για να μας προστατεύουν καλύτερα έναντι των σοβαρών συμπτωμάτων που μπορεί να προκαλέσουν οι (επανα)λοιμώξεις λόγω των παραλλαγών. Οι επιστήμονες και οι εταιρείες αναλύουν τα νέα δεδομένα και τροποποιούν τα εμβόλια, αντίστοιχα. Είναι όμως σημαντικό κυβερνήσεις και πολίτες να ανταποκρίνονται με εγρήγορση.

Αν δεν λυθεί το θέμα παγκοσμίως, και κυκλοφορεί ο ιός ανεξέλεγκτος στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική και στην Ασία, ιδιαίτερα σε ανοσοκατασταλμένους πληθυσμούς, θα αφήσουμε περιθώρια για ανάπτυξη νέων στελεχών ή και -πιο δυσμενών επιπτώσεων- μεταλλάξεων. Δεν πρέπει να χαθεί χρόνος – πρέπει να προχωρήσουν παγκοσμίως οι μαζικοί εμβολιασμοί.