Ο ρόλος των βιο-ομοειδών στη Γαστρεντερολογία

Του Νίκου Βιάζη, Γαστρεντερολόγου-Διευθυντή του Γαστρεντερολογικού Τμήματος του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»

Από το 1998 –οπότε και το infliximab (Remicade) πήρε έγκριση για τη θεραπεία της νόσου Crohn–, οι βιολογικοί παράγοντες έχουν αποδειχθεί οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την αντιμετώπιση των Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νοσημάτων του Εντέρου (ΙΦΝΕ). Οι πρώτοι βιολογικοί παράγοντες στόχευαν τον παράγοντα νέκρωσης όγκου (tumor necrosis factor-alpha-TNFα) με εκπροσώπους το infliximab, το adalimumab και το certolizumab pegol, όμως νεότεροι βιολογικοί παράγοντες –που είναι ήδη διαθέσιμοι–, στοχεύουν σε άλλα μονοπάτια φλεγμονής, όπως είναι οι αντι-ιντεγκρίνες, με εκπρόσωπο το vedolizumab, και οι αντι-ιντερλευκίνες-12/-23, με εκπρόσωπο το ustekinumab.

Παρότι στα αρχικά στάδια κυκλοφορίας τους οι βιολογικοί παράγοντες χρησιμοποιούνταν στις πιο βαριές περιπτώσεις ΙΦΝΕ, σήμερα χρησιμοποιούνται όλο και πρωιμότερα, δεδομένης της πολύ καλής αποτελεσματικότητάς τους και του πολύ καλού προφίλ ασφαλείας που παρουσιάζουν. Οι βιολογικές θεραπείες χορηγούνται σήμερα μακροχρονίως, δεδομένου του ότι η διακοπή τους σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα υποτροπής της νόσου και επομένως αποτελούν σήμερα το μεγαλύτερο κόστος στη θεραπεία των ΙΦΝΕ.

Βιο-ομοειδή: Τι είναι;

Δεδομένου του γεγονότος ότι οι βιολογικές θεραπείες χρησιμοποιούνται ήδη για 20 περίπου χρόνια, οι πρώτοι βιολογικοί παράγοντες είτε έχασαν την πατέντα τους είτε αναμένεται να τη χάσουν σύντομα. Πιο συγκεκριμένα, η πατέντα του infliximab έχει ήδη λήξει στην Ευρώπη, ενώ στην Αμερική αναμένεται να λήξει τον Σεπτέμβριο του 2018, ενώ όσον αφορά στο adalimumab η πατέντα του αναμένεται να λήξει μέσα στο 2018 στην Ευρώπη και την Αμερική. Αυτό σημαίνει ότι είτε κυκλοφόρησαν είτε αναμένεται να κυκλοφορήσουν βιο-ομοειδή τόσο για το infliximab όσο και για το adalimumab.

Ο ορισμός της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας αναφέρει ότι το βιο-ομοειδές είναι ένα βιολογικό προϊόν που είναι παρόμοιο όσον αφορά στην ποιότητα, την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα με το βιοθεραπευτικό προϊόν αναφοράς που έχει ήδη άδεια. Ο ορισμός του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκου αναφέρει ότι το βιο-ομοειδές είναι ένα φαρμακευτικό προϊόν που περιέχει μια έκδοση της δραστικής ουσίας, του αρχικού βιολογικού φαρμάκου, που έχει εγκριθεί (φάρμακο αναφοράς). Το βιο-ομοειδές έχει αποδείξει ομοιότητα με το φαρμακευτικό προϊόν αναφοράς όσον αφορά στα ποιοτικά χαρακτηριστικά, τη βιολογική δραστηριότητα, την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του με βάση μια ολοκληρωμένη άσκηση συγκρισιμότητας. Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το βιο-ομοειδές δεν είναι γενόσημο, γιατί το γενόσημο είναι το ακριβές αντίγραφο ενός φαρμάκου μικρού μοριακού βάρους, συντίθεται με χημική μέθοδο και είναι δομικά και λειτουργικά ίδιο με το πρωτότυπο.

Η διαδικασία έγκρισης ενός βιο-ομοειδούς είναι απαιτητική και μακροχρόνια, όμως προκειμένου να μειωθεί το κόστος, το βιο-ομοειδές αρκεί να αποδείξει ότι είναι εφάμιλλο του προϊόντος αναφοράς σε ασθενείς μίας και μόνο πάθησης και στη συνέχεια παίρνει αυτόματα έγκριση κυκλοφορίας για όλες τις ενδείξεις και παθήσεις για τις οποίες χρησιμοποιείται το προϊόν αναφοράς. Η συγκεκριμένη διαδικασία λέγεται «αναγωγή ενδείξεων» και βάσει αυτής το βιο-ομοειδές του infliximab που ονομάζεται CT-P13 απέδειξε ότι είναι εξίσου αποτελεσματικό με το προϊόν αναφοράς σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και έτσι πήρε αυτόματα έγκριση και για ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn.

Η αναγωγή ενδείξεων είχε προκαλέσει αρχικά ανησυχία σε ασθενείς με ΙΦΝΕ, αλλά και στην πλειοψηφία των γαστρεντερολόγων, μιας και τα βιο-ομοειδή δεν είχαν δοκιμαστεί σε μελέτες ασθενών με ελκώδη κολίτιδα και νόσο Crohn. Όμως, μετά από τη συσσωρευμένη κλινική εμπειρία των πρώτων ετών χρήσης τους σε όλο και περισσότερους ασθενείς με ΙΦΝΕ, οι ανησυχίες αυτές έχουν περιοριστεί κατά πολύ. Μια πρόσφατη μελέτη αποδεικνύει ότι το 89% των γαστρεντερολόγων είναι πλέον καλά ενημερωμένοι για τα βιο-ομοειδή και εμπιστεύονται τη χρήση τους.

Το μεγάλο πλεονέκτημα των βιο-ομοειδών είναι η εξοικονόμηση πόρων. Μελέτες αποκαλύπτουν ότι η χρήση των συγκεκριμένων βιολογικών παραγόντων, από το 2016 που κυκλοφόρησαν έως σήμερα, έχει οδηγήσει σε εξοικονόμηση 76-336 εκατ. ευρώ στην Ευρώπη. Σήμερα κυκλοφορεί ήδη και στην Ελλάδα το βιο-ομοειδές του infliximab, το CT-P13, και ενδείκνυται για νέους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn που θα ξεκινήσουν βιολογική θεραπεία ή για ασθενείς που θα αλλάξουν από το προϊόν αναφοράς και θα χρησιμοποιήσουν το βιο-ομοειδές (για μία όμως φορά, δηλαδή δεν επιτρέπεται η εναλλαγή βιο-ομοειδούς και προϊόντος αναφοράς στον ίδιο ασθενή). Μέσα στο 2018 αναμένεται να κυκλοφορήσουν στην Ελλάδα και άλλα βιο-ομοειδή του infliximab, ενώ αναμένεται να κυκλοφορήσει και το βιο-ομοειδές του adalimumab.

Αποτελεσματικότητα των βιο-ομοειδών 

Μια πρόσφατη ανασκόπηση των δεδομένων της διεθνούς βιβλιογραφίας, η οποία συγκέντρωσε στοιχεία από 19 διαφορετικές μελέτες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα βιο-ομοειδή είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα προϊόντα αναφοράς όσον αφορά στη φαρμακοδυναμική, την κλινική αποτελεσματικότητα και τη συχνότητα εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών, τόσο σε ασθενείς με ρευματολογικά νοσήματα όσο και σε ασθενείς με ΙΦΝΕ. 

Συμπέρασμα

Τα βιο-ομοειδή χρησιμοποιούνται ήδη και θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των ασθενών με ΙΦΝΕ. Τα μέχρι σήμερα δεδομένα δείχνουν ότι έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα προϊόντα αναφοράς, με μικρότερο κόστος. Απαιτούνται περισσότερες όμως μελέτες προκειμένου να διευκρινιστεί η μακροχρόνια ανοχή στη χρήση τους στους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn, δεδομένου του ότι τα αρχικά δεδομένα με τα οποία πήραν την έγκριση κυκλοφορίας τους αφορούσαν σε ασθενείς με ρευματολογικά νοσήματα.

Who is who

Ο Νίκος Βιάζης είναι γαστρεντερολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής στο Γαστρεντερολογικό Τμήμα του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός». Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 20 Οκτωβρίου 1965 και ολοκλήρωσε τη μέση εκπαίδευση στην Πρότυπη Ευαγγελική Σχολή Νέας Σμύρνης το 1983, ενώ στη συνέχεια αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών το 1989. Ολοκλήρωσε την ειδικότητα της Γαστρεντερολογίας στο ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» το 1999. Στη συνέχεια, μετεκπαιδεύτηκε στα Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου στη Μεγάλη Βρετανία και στην Κινητικότητα Πεπτικού στις ΗΠΑ. Από το 2000 έως το 2003 εργάστηκε ως επιμελητής Β’ του ΕΣΥ στο νοσοκομείο Μεταξά, ενώ από τον Οκτώβριο του 2003 μέχρι σήμερα εργάζεται στο νοσοκομείο «Ο Ευαγγελισμός» (από το Φεβρουάριο του 2015 ως διευθυντής).

Ο Ν. Βιάζης έχει 58 πλήρεις δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά με Impact Factor, 81 abstracts σε διεθνή συνέδρια, 156 περιλήψεις σε ελληνικά συνέδρια και 173 ομιλίες και εισηγήσεις ως προσκεκλημένος ομιλητής. Μιλάει Αγγλικά και Ισπανικά και είναι γενικός γραμματέας της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας, γενικός γραμματέας της Ελληνικής Ομάδας Μελέτης ΙΦΝΕ, καθώς και ταμίας του Ελληνικού Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας και Διατροφής.

Πηγή: PhB