Ο Συνήγορος του Πολίτη για την άρνηση γιατρών να προβούν σε τεχνητή διακοπή κύησης

Το πόρισμα της αυτεπάγγελτης έρευνας που πραγματοποίησε  σχετικά με την άρνηση των αναισθησιολόγων του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου να συμμετέχουν σε επεμβάσεις τεχνητής διακοπής κύησης, επικαλούμενοι λόγους ηθικής συνείδησης, δημοσιοποιεί ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ).

Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, ο Συνήγορος του Πολίτη εξαίρει τη σημασία του δικαιώματος άρνησης για λόγους συνείδησης που είναι εξίσου κατοχυρωμένη για τους ιατρούς του δημοσίου συστήματος υγείας. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι η άσκηση του εν λόγω δικαιώματος δεν είναι ανεξέλεγκτη, αφού δεν επιτρέπεται να εμφιλοχωρούν άλλου τύπου αξιολογήσεις ούτε να μετατρέπεται σε όχημα για την αποδέσμευση αυτών που το ασκούν από το υπηρεσιακό ή δεοντολογικό καθήκον για άλλους λόγους από λόγους συνείδησης.

«Επομένως, η πολιτεία, μέσω των εκάστοτε αρμόδιων οργάνων, οφείλει να διερευνά τον σύννομο χαρακτήρα της άσκησης του δικαιώματος άρνησης, αν εγείρονται αμφιβολίες ως προς την ειλικρινή και σπουδαία επίκλησή της και τους επιδιωκόμενους σκοπούς. Αυξημένος έλεγχος επιβάλλεται ιδίως, όταν πρόκειται για ιατρούς που, όπως στη διερευνώμενη περίπτωση, είναι οι μόνοι αναισθησιολόγοι του μοναδικού δημοσίου νοσοκομείου του νησιού και από την ομαδική μεταστροφή της βούλησής τους πλήττονται ιδίως οι οικονομικά ασθενέστερες γυναίκες του νησιού» αναφέρει σχετικά.

Περαιτέρω, ο Συνήγορος του Πολίτη τονίζει την υποχρέωση του κράτους, παράλληλα με την οργάνωση δράσεων ενημέρωσης και εκπαίδευσης του πληθυσμού για ζητήματα οικογενειακού προγραμματισμού, να παρέχει σε εγκύους, μέσω των δημοσίων νοσοκομείων, την έγκαιρη και ασφαλή πρόσβαση σε τεχνητή διακοπή κύησης υπό τους όρους και τις διαδικασίες του νόμου και να λαμβάνει μέτρα για την αποκατάστασή της, όπου αυτή διαταράσσεται. Η υποχρέωση αυτή καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική, εκτιμά, σε περιπτώσεις, όπως η διερευνώμενη, που λόγω της γεωμορφολογίας μίας περιοχής, νησιωτική απομονωμένη, δεν υπάρχουν εναλλακτικές δομές του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα που να πληρούν τις προδιαγραφές του νόμου για τη νόμιμη και ασφαλή διενέργεια επεμβάσεων τεχνητής διακοπής κύησης.

«Η υιοθέτηση, ωστόσο, μέτρων, όπως η μεταφορά της εγκύου σε άλλο δημόσιο νοσοκομείο, όταν η περιοχή κατοικίας της είναι απομακρυσμένη, ή η μετάβαση ιατρού από άλλο δημόσιο νοσοκομείο, που προτείνονται από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής στη σύστασή της, δεν θα πρέπει να υποκαθιστά τη μέριμνα για τη μόνιμη αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων ανακύψουν σε σχέση με τη διενέργεια ιατρικών επεμβάσεων τεχνητής διακοπής κύησης. Παρόμοια και η πρόβλεψη της διενέργειας της πράξης από ιδιώτες ιατρούς με επιβάρυνση της κοινωνικής ασφάλισης που επίσης προτείνεται από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, και στον βαθμό που με αυτήν νοείται η κάλυψη της δαπάνης καθ’ υπέρβαση των προβλέψεων του Ενιαίου Κανονισμού Παροχών Υγείας (ΕΚΠΥ) του ΕΟΠΥΥ μπορεί να αποτελέσει λύση μόνο σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις και αφού εξαντληθούν ανεπιτυχώς άλλες εναλλακτικές, διότι δεν νοείται να επωμίζεται το κράτος τις αμοιβές ιδιωτών ιατρών για ιατρικές πράξεις που περιλαμβάνονται στις παρεχόμενες από το δημόσιο σύστημα υγείας υπηρεσίες» υπογραμμίζει.

Για τον Συνήγορο του Πολίτη πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την εξισορρόπηση της άσκησης του δικαιώματος άρνησης για λόγους ηθικής συνείδησης με την εκπλήρωση των υπηρεσιακών καθηκόντων των ιατρών του δημοσίου συστήματος υγείας. Προτείνει, μάλιστα, οι ιατροί του δημοσίου συστήματος υγείας να δηλώνουν εγκαίρως, ήδη κατά την πρόσληψη, την όποια αντίρρηση συνείδησης, όσο και τη μεταστροφή της στάσης τους και τη μεταγενέστερη αλλαγή των πεποιθήσεών τους, ώστε να λαμβάνονται υπόψη κατά τον προγραμματισμό και την οργάνωση του νοσοκομείου.

«Ιδίως σε νησιά ή απομονωμένες περιοχές, λόγω του περιορισμένου αριθμού παρόχων υπηρεσιών υγείας, έχει προταθεί να τηρείται και να επικαιροποιείται ανά τακτά διαστήματα κατάλογος των μελών των ιατρικών συλλόγων που έχουν προβλήματα συνείδησης σε σχέση με την τεχνητή διακοπή κύησης για λόγους ηθικής συνείδησης, ώστε να γνωρίζει κάθε γυναίκα σε ποιον γυναικολόγο πρέπει να απευθυνθεί, για να λάβει τις υπηρεσίες που επιθυμεί. Παρόμοιος κατάλογος θα μπορούσε να τηρείται και στο Υπουργείο Υγείας, ώστε κατά το δυνατόν να αποφεύγεται η τοποθέτηση στο ίδιο δημόσιο νοσοκομείο περισσότερων ιατρών που ασκούν το δικαίωμα άρνησης για λόγους ηθικής συνείδησης και να μην παρακωλύεται έτσι η λειτουργία του» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Επισημαίνει, ωστόσο, ότι η αντίρρηση για λόγους συνείδησης δεν θα πρέπει να επιτρέπεται να υποβιβαστεί σε τυπικό κώλυμα διορισμού ή η απουσία της σε προσόν πρόσληψης.

«Εξυπακούεται ότι ζητήματα τήρησης εντός τέτοιου αρχείου θα πρέπει να αντιμετωπιστούν εγκαίρως σε συνεργασία με την Αρχή Προστασίας 6εδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα» προσθέτει.

Καταλήγοντας, ο Συνήγορος του Πολίτη τονίζει ότι θα πρέπει να διαφυλαχθεί η ελευθερία της εγκύου να προσφεύγει σε τεχνητή διακοπή κύησης υπό τους όρους του άρθρου 304 παρ. 4 ΠΚ και να απεμπολούνται πρακτικές που τη θέτουν υπό αίρεση ή αναζωπυρώνουν συζητήσεις περί της νομιμότητάς της, υπέρ της οποίας ο έλληνας νομοθέτης έχει τοποθετηθεί ήδη από το 1986.

«Υπ’ αυτήν την έννοια, θα πρέπει αφενός η διαδικασία πρόσβασης των εγκύων σε τεχνητή διακοπή κύησης στα δημόσια νοσοκομεία κατά τις 12 πρώτες εβδομάδες κύησης να κινείται εντός των προβλέψεων του νόμου και να μην εξαρτάται η άσκηση του δικαιώματός τους από όρους χωρίς νομικό έρεισμα, όπως η κοινωνική εκτίμηση. Αφετέρου, θα πρέπει να αποτελέσουν μέριμνα εξίσου και του ιατρικού κόσμου, μέσω των ιατρικών συλλόγων, η οριοθέτηση και η περιφρούρηση της νόμιμης άσκησης του δικαιώματος άρνησης του ιατρού σύμφωνα με το άρθρο 31 παρ. 1 ν. 3418/2005, ώστε να συμβαδίζει με τον επιδιωκόμενο σκοπό της προστασίας του ιατρού από την εργαλειοποίηση και να μην εκπέσει σε μέσο σχετικοποίησης ή χειραγώγησης των επιλογών της εγκύου κι εν τέλει ιδεολογικής παλινδρόμησης στο ζήτημα της τεχνητής διακοπής κύησης».

Επισυνάπτεται ολόκληρο το Πόρισμα του ΣτΠ: 20171007-porisma-kkp