Η ιατρική πρόοδος έχει αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των ανθρώπων που ζουν πολλά χρόνια μετά τη διάγνωση καρκίνου, δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα επιβίωσης. Ωστόσο, η ζωή μετά τη νόσο συνοδεύεται από αθέατες ψυχολογικές προκλήσεις, με την όψιμη κατάθλιψη να αποτελεί μία από τις πιο υποτιμημένες.

Η νέα μελέτη που αποκαλύπτει τον κίνδυνο, δημοσιευμένη στο JAMA Network Open, ανέλυσε δεδομένα 53.769 ανθρώπων άνω των 66 ετών που είχαν επιβιώσει τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση καρκίνου μαστού, προστάτη ή παχέος εντέρου. Μεταξύ του πέμπτου και του δέκατου έτους από τη διάγνωση, τα ποσοστά εμφάνισης κατάθλιψης ήταν υψηλά:

• 13,3% στις γυναίκες με ιστορικό καρκίνου μαστού,
• 11,8% σε όσους είχαν νοσήσει από καρκίνο παχέος εντέρου και
• 8,7% στους άνδρες με καρκίνο προστάτη.

Τα ποσοστά αυτά υπερβαίνουν σημαντικά την επίπτωση στον γενικό πληθυσμό της ίδιας ηλικίας, επιβεβαιώνοντας ότι η επιβίωση συνοδεύεται από μακροχρόνιες ψυχολογικές επιβαρύνσεις.

Γιατί η κατάθλιψη εμφανίζεται χρόνια μετά

Η περίοδος μετά τον καρκίνο χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια επιστροφής στη «φυσιολογική» ζωή, όμως οι επιζώντες συχνά συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν κόπωση, πόνους, ορμονικές μεταβολές και μόνιμες παρενέργειες. Ο φόβος υποτροπής παραμένει σταθερός, ενώ οι αλλαγές στις σχέσεις, στην εργασία ή στα οικονομικά επιβαρύνουν περαιτέρω την ψυχική υγεία. Καθώς η ιατρική παρακολούθηση μειώνεται με τα χρόνια, πολλοί άνθρωποι μένουν χωρίς επαρκή υποστήριξη, επιτρέποντας στα ψυχολογικά κατάλοιπα της νόσου να εκδηλωθούν αργά.

Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο

Η μελέτη εντόπισε τρεις σταθερούς παράγοντες που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο όψιμης κατάθλιψης. Η οικονομική ευαλωτότητα αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης έως και 38%, αναδεικνύοντας τον ρόλο των οικονομικών πιέσεων στη ζωή μετά τον καρκίνο. Η ύπαρξη πολλαπλών χρόνιων παθήσεων κατά τη διάγνωση επιβαρύνει σημαντικά την ψυχική υγεία στα επόμενα χρόνια. Το προϋπάρχον άγχος αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα, με τους ανθρώπους που είχαν αγχώδη διαταραχή να εμφανίζουν διπλάσιο ή τριπλάσιο κίνδυνο.

Ο ρόλος των θεραπειών και οι κοινωνικές ανισότητες

Στον καρκίνο του προστάτη, η ακτινοθεραπεία και ιδιαίτερα ο συνδυασμός της με ορμονοθεραπεία συνδέθηκαν με αυξημένο κίνδυνο όψιμης κατάθλιψης, πιθανώς λόγω των μακροχρόνιων ορμονικών και σωματικών επιπτώσεων. Παράλληλα, η μελέτη κατέγραψε χαμηλότερα ποσοστά διαγνωσμένης κατάθλιψης σε ασθενείς ασιατικής, μαύρης ή ισπανικής καταγωγής, εύρημα που οι ερευνητές αποδίδουν σε υποδιάγνωση και μειωμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

Η ανάγκη για συστηματική παρακολούθηση

Οι άνθρωποι που ανήκουν στην υψηλότερη κατηγορία κινδύνου έχουν έως και διπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν κατάθλιψη. Στις γυναίκες με ιστορικό καρκίνου μαστού, η πιθανότητα φτάνει το 20% μέσα σε πέντε χρόνια.

Το συμπέρασμα της μελέτης είναι σαφές:

Η φροντίδα των επιζώντων δεν τελειώνει με την ολοκλήρωση των θεραπειών. Η έγκαιρη αναγνώριση των ομάδων υψηλού κινδύνου και η ενίσχυση της ψυχολογικής υποστήριξης αποτελούν κρίσιμα βήματα για μια πιο ολοκληρωμένη και ανθρώπινη προσέγγιση στην επιβίωση από τον καρκίνο.