Όταν σου λέω «πορτοκάλι» («ΟΚΑΝΑ»), να βγαίνεις…

Γράφουν οι: Ναταλία Ζαχαρτζή – Βασιλική Παπαλάμπρου – Άννα Χατζηνταή, Εργαζόμενες στα Κέντρα Πρόληψης 

Τα 75 Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας είναι οι δομές που σχεδιάζουν και υλοποιούν τη συντριπτική πλειονότητα των παρεμβάσεων πρόληψης στην Ελλάδα, εδώ και 20 χρόνια. Αντιστοιχούν σε 67 αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, που καθεμιά τους συμβάλλεται σε ξεχωριστή, διμερή συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ που είναι εξειδικευμένος στη χορήγηση υποκαταστάτων και όχι στην πρόληψη. Το συνολικό ποσό της επιχορήγησής τους είναι 13.000.000 ευρώ – κατά 50% από το Υπουργείο Εσωτερικών (μέσω των Κ.Α.Π. της αυτοδιοίκησης), κατά 50% από τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας (ΚΑΕ 2555).

Το θεσμικό πρόβλημα των Κέντρων Πρόληψης και εξελίξεις γύρω από αυτό

Με τον όρο «θεσμικό πρόβλημα» των Κέντρων Πρόληψης κωδικοποιούνται μια σειρά από ζητήματα λειτουργικά, οικονομικά, επιστημονικά, ηθικά, εργασιακά, νομικά, διαδικασιών, σχέσεων, αντιλήψεων, δημοκρατίας, διαφάνειας και λογοδοσίας, που αντιμετωπίζουν τα 75 Κέντρα Πρόληψης της χώρας (στο εξής ΚΠ). Επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την ύπαρξη και τη ζωή των δομών, τη φιλοσοφία, τις μεθόδους, το αντικείμενο και τις στοχεύσεις της δουλειάς μας – απολήγουν, δηλαδή, στους πολίτες.

Παρά τις προεκλογικές δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τις διαβεβαιώσεις του ως κυβέρνηση, ότι το θεσμικό πλαίσιο θα αλλάξει, για να ξεπεραστούν τα προβλήματα, δεν έχει υπάρξει καμία εξέλιξη. Η ομάδα εργασίας που συγκροτήθηκε από το Υπουργείο Υγείας (Σεπτέμβριος 2016 – Απρίλιος 2017),για την επεξεργασία πρότασης ενός νέου θεσμικού πλαισίου για τα ΚΠ, δεν κατάφερε να καταλήξει σε ένα κοινό αποτέλεσμα. Στην ομάδα εργασίας συμμετείχε και το πανελλαδικό Σωματείο των Εργαζομένων στα ΚΠ. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων βίωσαν ένα κλίμα χαμηλού επιπέδου ως προς:

• τη διαδικασία, η οποία αφορούσε τη μη ορθή αναγραφή λεχθέντων στα πρακτικά και μια διαρκή «μάχη» εκ μέρους των εκπροσώπων του Σωματείου για άρθρωση επιστημονικού λόγου.
• το περιεχόμενο, που αφορούσε την κατάθεση της εικοσάχρονης εμπειρίας για την πρόληψη που υλοποιείται στη χώρα μας από τα Κέντρα Πρόληψης.

Το αποτέλεσμα ήταν να συνταχθούν δύο «εναλλακτικά πορίσματα». Το ένα –το οποίο υπέγραψαν το Υπουργείο Υγείας, ο ΟΚΑΝΑ και η ΕΝΠΕ- αλλοιωμένο ως προς τα αναγραφόμενα στα πρακτικά των συνεδριάσεων και ως προς την παράτυπη «τοποθέτηση» στα παραρτήματα, όλης της επιστημονικής τεκμηρίωσης του Σωματείου. Το άλλο -το οποίο υπέγραψαν το Σωματείο μας και η ΕΕΕΤΑ- εμπεριείχε την επιστημονική τεκμηρίωση στο κυρίως σώμα του πορίσματος και τα διορθωμένα αναγραφόμενα στα πρακτικά.

Σημειώνεται ότι Υπουργείο Εσωτερικών και ΚΕΔΕ δεν υπέγραψαν κανένα πόρισμα, αλλά και ότι μέχρι σήμερα δεν μας έχουν δοθεί αντίγραφα των δύο πορισμάτων, παρά τις έγγραφες αιτήσεις μας.

Σε κανένα από τα «εναλλακτικά πορίσματα» δεν προκρινόταν κάποια από τις επίσημες προτάσεις που κατατέθηκαν στην ομάδα εργασίας: Ούτε η πρόταση του Σωματείου μας για συγκρότηση ενός ενιαίου, δημόσιου φορέα πρόληψης, με επιστημονική και οικονομοτεχνική τεκμηρίωση 178 σελίδων, ούτε η πρόταση του ΟΚΑΝΑ (δίχως επιστημονική και οικονομοτεχνική τεκμηρίωση) για συγχώνευσή του με τα Κέντρα Πρόληψης, ούτε η πρόταση της ΚΕΔΕ για τη διατήρηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου.

Από τότε, παρά τις επιστολές μας και τις προφορικές δεσμεύσεις από πλευράς Υπουργείου Υγείας για συναντήσεις και διάλογο, διανύουμε διάστημα επίσημης «σιωπής», με πολύ άσχημες επιπτώσεις στην καθημερινότητα στις δομές, η οποία χειροτερεύει λόγω των παρεμβάσεων των διοικήσεων στο έργο μας και της παροιμιώδους αδυναμίας του ΟΚΑΝΑ να ασκήσει, έστω, κάποια στοιχειώδη επιστημονική εποπτεία.

Ερωτήματα μέσα στη «σιωπή»

Τα ερωτήματα, που ακολουθούν, γεννιούνται μέσα από τα φωναχτά «μηνύματα», που κυκλοφορούν σκόρπια μέσα στην επίσημη «σιωπή». Είναι ερωτήματα που έχουμε υποχρέωση να θέτουμε, αφού εντάσσονται στο πνεύμα αναστοχασμού, που άλλωστε αποτελεί βασικό εργαλείο στη δουλειά των ΚΠ.

• Γιατί ο ΟΚΑΝΑ φέρνει τώρα προς συζήτηση στα ΚΠ προγράμματα ΕΣΠΑ, ενώ γνώριζε για αυτά τουλάχιστον από το καλοκαίρι του 2017 και είχε εμπλακεί στον σχεδιασμό τους από πολύ νωρίτερα; Γιατί «ενημερώνει» τα ΚΠ βιαστικά και θέτει πιεστικές προθεσμίες απάντησης, χωρίς να αφήνει χρόνο για συζήτηση;
• Πού οφείλεται, τελικά, ο «διακαής πόθος» του ΟΚΑΝΑ να αναλάβουν όλα τα ΚΠ προγράμματα ΕΣΠΑ, είτε καλύπτονται με αυτά πραγματικές ανάγκες, είτε όχι – πιθανά αποδυναμώνοντας έτσι τις τρέχουσες δράσεις των ΚΠ που έχουν σχεδιαστεί με βάση πραγματικές ανάγκες;
• Γιατί οι εργαζόμενοι των ΚΠ ανησυχούν ότι αν δεν «μπουν στο ΕΣΠΑ», δεν θα υπάρχει δημόσια επιχορήγηση των ΚΠ μετά από δύο χρόνια;
• Η αναφορά σε κάποια νέα εποχή «αυτονομίας» των 67 αστικών εταιρειών, από στελέχη του ΟΚΑΝΑ, ως αιτιολόγηση της κατάργησης του τμήματος πρόληψης Β. Ελλάδας και της συρρίκνωσης του τμήματος πρόληψης στην Αθήνα (που προβλέπονταν για να εποπτεύουν τα ΚΠ) αναρωτιόμαστε, στοχεύει στην ανακίνηση και το «μέτρημα» αντιδράσεων; αντιδράσεων ποιων και γιατί; η «εκχώρηση αυτονομίας», από τα λίγα γράμματα που ξέρουμε, αφορά καθεστώτα ηγεμονιών…
• (Θυμίζουμε ότι τέτοια «αυτονομία» δεν έχει καμία σχέση με τον ενιαίο, αυτόνομο και δημόσιο φορέα, που προτείνουμε οι εργαζόμενοι, ως επίλυση του θεσμικού προβλήματος των ΚΠ, με Αποφάσεις δύο Γενικών Συνελεύσεών μας).
• Γιατί άραγε, μπλέκονται σχόλια για το θεσμικό πλαίσιο των ΚΠ σε συναντήσεις που αφορούν μόνο το ΕΣΠΑ, του τύπου ότι κανείς δεν γνωρίζει τι θα κάνει το Υπουργείο Υγείας με το θεσμικό πλαίσιο των ΚΠ, ή ότι μες στο επόμενο έτος δεν θα αλλάξει το θεσμικό; Μήπως μπορεί να αναγνωστεί αυτό ως αθόρυβη προετοιμασία για υιοθέτηση νέας πρότασης του ΟΚΑΝΑ, με «ενσωμάτωση» των ΚΠ σε αυτόν (δηλαδή συγχώνευση) και μάλιστα με πόρους από ΕΣΠΑ, αντί για δημόσιους πόρους;
• Αν είναι έτσι, τότε αυτό σημαίνει, μήπως, ότι η μισή ετήσια χρηματοδότηση των ΚΠ (6.500.000€) κόβεται και επιστρέφει στην αυτοδιοίκηση;  Έχει άραγε καμία σχέση αυτό με τον νέο «Καλλικράτη»;
• Θα μπορούσε, αν αναλογιστούμε το χρονικό διάστημα που λήγουν οι προγραμματικές συμβάσεις των Κέντρων Πρόληψης (2019 και 2020), το ΕΣΠΑ να αποτελεί ένα προεκλογικό πυροτέχνημα του Υπουργείου Υγείας και του ΟΚΑΝΑ, το οποίο μετά τις εκλογές θα αφήσει τα ΚΠ χωρίς επαρκή, σταθερή και συνεχή χρηματοδότηση;
• Συνδέονται άραγε αυτά με: (1) τις κλειστές πόρτες των υπουργείων Υγείας και Εσωτερικών στα αιτήματα του πανελλαδικού Σωματείου των Εργαζομένων των ΚΠ για συναντήσεις, για ορισμένες από τις οποίες είχαν μάλιστα δεσμευτεί ότι θα γίνουν; (2) τις αναπάντητες ερωτήσεις για το τι μέλει γενέσθαι με το θεσμικό πλαίσιο των ΚΠ, που έχουν κατατεθεί στη Βουλή προς τους Υπουργούς Υγείας και Εσωτερικών – ακόμα και από 32 βουλευτές του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ; (3) την εύκολη, προφορική «διαβεβαίωση» ότι βάση συζήτησης για την επίλυση του θεσμικού προβλήματος των ΚΠ είναι η πρόταση των εργαζομένων;
• Μήπως η περιβόητη «σύμφωνη γνώμη», που η κυβέρνηση γυρεύει από τους εργαζόμενους για «λύση στο θεσμικό πρόβλημα των ΚΠ», ήταν και είναι το μοναδικό εμπόδιο σε πράγματα προαποφασισμένα «από πάνω»;
• (Θυμίζουμε ότι οι τελικές αποφάσεις των εργαζομένων λήφθηκαν σε δύο μαζικές Γενικές Συνελεύσεις, όπου η πρόταση για ενιαίο δημόσιο φορέα πρόληψης, που θα ορίζει τη μοίρα του χωρίς συμβόλαια με τρίτους -τον ΟΚΑΝΑ ή άλλον οργανισμό- υπερψηφίστηκε: από το 84,5% των συμμετεχόντων στις Συνελεύσεις Μαρτίου-Απριλίου 2016 και από το 81,6% των συμμετεχόντων στις Συνελεύσεις του Οκτωβρίου 2016).
• Μήπως, με όλα τα παραπάνω επιχειρείται ο εκβιασμός μιας νέας απόφασης, υπό το δίλημμα «ΟΚΑΝΑ ή κλείσιμο Κέντρων Πρόληψης»; Δίλημμα που και τα δύο μέρη του σημαίνουν εξαφάνιση της καθολικής πρόληψης (γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές, ιερείς, στρατευμένοι, ομάδες δικτύωσης, κοινοτικό πνεύμα κ.λπ.);
• Ειλικρινά αναρωτιόμαστε, μετά από 20 χρόνια δεν έχουν καταλάβει ότι αυτό που κράτησε τα Κέντρα Πρόληψης ζωντανά είναι το όραμα των εργαζομένων;
• Αναρωτιόμαστε, αν ισχύουν αυτά, πώς δύο ολόκληρα υπουργεία (Υγείας και Εσωτερικών) μπορεί να επιλέγουν εθνική πρόληψη με ΕΣΠΑ, δηλαδή πρόληψη έως ότου (και σε όποιους) το κρίνουν κάποιες επιτροπές της Ευρωπαϊκή Ένωση; Ειλικρινά αναρωτιόμαστε.

Δεν περιμένουμε απαντήσεις ούτε εμείς, ούτε οι πολίτες που επί 20 χρόνια δέχτηκαν και δέχονται τις υπηρεσίες μας (κατά μέσο όρο 100.000 κάθε χρόνο). Ρητορικά είναι τα ερωτήματα…