Παιδί μετά τον καρκίνο: Όταν η επιστήμη διατηρεί την ελπίδα ζωντανή

Τα σημαντικά επιστημονικά βήματα των τελευταίων ετών στη θεραπεία των ογκολογικών παθήσεων δεν έχουν συμβάλλει μόνο στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών. Στο πλαίσιο της ποιοτικής επιβίωσης των ασθενών, οι θεράποντες ιατροί στέλνουν και ένα αισιόδοξο μήνυμα για όσους άνδρες και όσες γυναίκες έχουν την ατυχία να διαγνωστούν με καρκίνο και επιθυμούν να δημιουργήσουν τη δική τους οικογένεια.

Όπως τονίζουν, η διάγνωση του καρκίνου δεν σημαίνει και τέλος σε κάθε ελπίδα για τεκνοποίηση.

Αντιθέτως, λύσεις υπάρχουν και αναδεικνύονται μέσα από τη συνεργασία ογκολόγων και γυναικολόγων που εξειδικεύονται στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, καθώς έχουν αναπτυχθεί τεχνικές που επιτρέπουν τη διατήρηση της γονιμότητας των ογκολογικών ασθενών. Παρότι όμως η διαδικασία προβλέπεται από διεθνείς ιατρικές συστάσεις, δεν συνηθίζεται στην καθημερινή κλινική πρακτική.

Σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε με αντικείμενο τη γονιμότητα σε ογκολογικούς ασθενείς, υπογραμμίστηκε πως αν και η συχνότητα του καρκίνου αυξάνεται παράλληλα βελτιώνονται οι θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Σύμφωνα με την Ελένη Γαλάνη, Παθολόγο – Ογκολόγο, Αναπλ. Διευθύντρια της Β’ Ογκολογική Κλινική του «Metropolitan Hospital», στοιχεία του Π.Ο.Υ. αναφέρουν πως το 2012 κατεγράφησαν 14 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου, ενώ 8,8 εκατ. άνθρωποι έχασαν τη μάχη το 2015. Εκτιμάται, δε, ότι τις επόμενες 2 δεκαετίες θα αυξηθεί ο αριθμός των νέων περιπτώσεων κατά 70%.  Όπως εξήγησε, όμως, υπάρχει παράλληλα μια τεράστια πρόοδος στην αντιμετώπιση του καρκίνου, που ενισχύεται από την καλύτερη ενημέρωση, την πρώιμη διάγνωση και το screening, καθώς επίσης και από τις νέες ογκολογικές θεραπείες, που βελτιώνουν την επιβίωση και την ποιότητα ζωής.

Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 στο Lancet Oncology, σχεδόν ένα εκατομμύριο από τις νέες περιπτώσεις που διαγνώστηκαν το 2012 αφορούσε τις πλέον αναπαραγωγικές ηλικίες 20-39 ετών, περισσότερες μάλιστα ήταν γυναίκες, με αντιμετωπίσιμες μορφές καρκίνου. «Σε αυτούς τους νέους ανθρώπους και όταν ο καρκίνος διαγιγνώσκεται σε πρώιμο στάδιο, η τεκνοποίηση είναι εφικτή», σημείωσε η κ. Γαλάνη, προσθέτοντας πως ειδικά οι περιπτώσεις καρκίνου του μαστού είναι ιάσιμες σε ποσοστό 90%.

Άλλωστε, η γονιμότητα φαίνεται ότι είναι ένα θέμα που απασχολεί τις γυναίκες που νοσούν. Κατ’ επέκταση η ενημέρωση τους είναι σημαντική. Σύμφωνα με διαδικτυακή έρευνα για την γονιμότητα και τον καρκίνου του μαστού, που διεξήχθη με τη συμμετοχή 657 γυναικών κάτω των 40 ετών και δημοσιεύθηκε και στο Medscape, 57% των γυναικών που είχαν επιζήσει του καρκίνου ανησυχούσαν για τη γονιμότητά της στο μέλλον. Οι γυναίκες που έλαβαν μέρος στην έρευνα, σε ποσοστό 29%, ήταν διατεθειμένες να επιλέξουν μία λιγότερο τοξική θεραπεία για να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους, ακόμη κι αν υπήρχε αυξημένος κίνδυνος υποτροπής της νόσου. Σημαντικό είναι επίσης ότι 51%  των γυναικών θεώρησε ότι είχαν κατευναστεί οι ανησυχίες του μέσα από συζήτηση με τους ιατρούς.

Σύμφωνα με τον Ιωάννη Ζερβομανωλάκη, MD, PhD, MBA, MPH, Μαιευτήρα Χειρουργό Γυναικολόγο, Διδάκτωρα Πανεπιστημίου Βόννης, εξειδικευμένου στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, 5 χιλιάδες γυναίκες νοσούν από καρκίνο κάθε χρόνο στη χώρα μας, από αυτές το ¼ βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία. Αν συνυπολογίσουμε και το πρόβλημα υπογονιμότητας που αντιμετωπίζει η χώρα μας και τη μείωση 15% στις γεννήσεις που προκάλεσε η κρίση, ο ρόλος της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής αναβαθμίζεται σημαντικά. Οι νέες τεχνικές κατάψυξης ωαρίων αυξάνουν κατά πολύ τις πιθανότητες εγκυμοσύνης. Όπως τόνισε ο κ. Ζερβομανωλάκης πρόκειται για μια διαδικασία απολύτως ασφαλής για τις γυναίκες. «Η χρήση αποτελεσματικών πρωτοκόλλων διέγερσης των ωοθηκών πριν τη χημειοθεραπεία ή και την ακτινοθεραπεία, η κατάψυξη των εμβρύων, των ωαρίων ή του σπέρματος με πολύ υψηλά ποσοστά επιβίωσης μετά την απόψυξη και η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού είναι μερικές από τις μεθόδους που δίνουν την ευκαιρία στους ασθενείς να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους», σημείωσε προσθέτοντας πως προϋπόθεση αποτελεί η συνεργασία ογκολόγων και γυναικολόγων με εξειδίκευση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

«Οι διεθνείς επιστημονικές εταιρείες συνιστούν σε ογκολογικούς ασθενείς που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία να συμβουλεύονται τον ιατρό τους, τη στιγμή της διάγνωσής τους, για τις πιθανές επιπτώσεις της θεραπείας στην αναπαραγωγική τους υγεία. Επίσης, συμβουλεύουν να απευθύνονται σε γυναικολόγο με εξειδίκευση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή προκειμένου να ενημερωθούν για τις επιλογές που έχουν στη διατήρηση της γονιμότητας» ,  ανέφερε η Αμάντα Ψυρρή, Παθολόγος – Ογκολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ογκολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η κ. Ψυρρή, μάλιστα, σημείωσε πως η δυνατότητα τεκνοποίησης αφορά ακόμη και ασθενείς με ορμονοευαίσθητους καρκίνους, αν τα πρώτα δύο χρόνια από τη διάγνωση δεν είχαν υποτροπή, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί και σε περιπτώσεις ανδρών με καρκίνο, ακόμη και καρκίνο των όρχεων, που κατάφεραν να κάνουν παιδιά.

«Η σύγχρονη αναπαραγωγική ιατρική δίνει ευκαιρίες, ανοίγει παράθυρο ελπίδας», σημείωσε ο Βασίλης Αθανασίου, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος εξειδικευμένος στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, μετεκπαιδευθείς στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Fribourg Ελβετίας και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Monash στη Μελβούρνη Αυστραλίας. Υπογράμμισε παράλληλα πως κρίσιμο ρόλο διαδραματίζει η διεπιστημονική προσέγγιση του ασθενούς, ενώ ανέδειξε τη σημασία της ανάπτυξης βιοδεικτών.

Άλλωστε, όπως σχολίασε ο κ. Αθανασίου «η τεκνοποίηση σε μεγαλύτερη ηλικία, απ’ ό,τι στο παρελθόν, είναι μια τάση που αυξάνεται στις ανεπτυγμένες χώρες, καθώς πολλές γυναίκες και ζευγάρια σήμερα αναβάλλουν την απόκτηση παιδιού λόγω σπουδών, καριέρας, οικονομικών ζητημάτων και προβλημάτων υγείας». Όμως, η  γυναικεία γονιμότητα αρχίζει να μειώνεται πολλά χρόνια πριν την εμμηνόπαυση και αρχίζει να γίνεται εμφανής, σε πολλές περιπτώσεις, από την ηλικία των 35 ετών, ενώ ταυτόχρονα με την πάροδο της ηλικίας αυξάνεται και το ποσοστό των αυτόματων αποβολών.α

«Το ζήτημα που αφορά στην γονιμότητα ανθρώπων που έχουν υποβληθεί σε θεραπείες για την αντιμετώπιση του καρκίνου είναι εξαιρετικά ευαίσθητο. Πρόκειται για μια σημαντική ομάδα ασθενών που χρειάζεται υποστήριξη. Η MSD έχοντας δραστηριότητα και στους δύο τομείς, της ογκολογίας και της γονιμότητας, ανέλαβε την πρωτοβουλία να ενώσει αυτές τις δύο επιστημονικές κοινότητες προς όφελος των ασθενών. Μέσα από τη συνεργασία των ειδικών επιστημόνων τόσο μεταξύ τους όσο και – από κοινού – με τους ασθενείς, μπορεί να δοθεί λύση στο πρόβλημα που ταλαιπωρεί πολύ κόσμο», δήλωσε ο Δρ Λάζαρος Πουγγίας, Ιατρικός Διευθυντής της φαρμακευτικής εταιρίας MSD Ελλάδας, που διοργάνωσε τη συνέντευξη τύπου.

Οι τύποι καρκίνου που επηρεάζουν το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας

Όπως αναφέρουν οι ειδικοί επιστήμονες, πέντε βασικοί τύποι καρκίνου επηρεάζουν το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας: ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας, ο καρκίνος των ωοθηκών, ο καρκίνος της μήτρας, ο καρκίνος του κόλπου και του αιδοίου.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η τρίτη πιο κοινή κακοήθεια στις γυναίκες παγκοσμίως. Η συχνότητα ποικίλλει σημαντικά μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών. Ωστόσο, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος στις αναπτυσσόμενες χώρες, και ο δέκατος πιο κοινός στις ανεπτυγμένες χώρες. Ομοίως, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η δεύτερη πιο συνηθισμένη αιτία θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο στις γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά δεν συγκαταλέγεται στις 10 πρώτες αιτίες στις ανεπτυγμένες χώρες.

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τον Καρκίνο (EUCAN), στην Ελλάδα, το 2012, εκτιμάται ότι υπήρχαν 421 νέες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Την ίδια χρονιά, εκτιμάται ότι υπήρχαν 915 νέες περιπτώσεις καρκίνου των ωοθηκών στην Ελλάδα.