Παιδιατρικές κλινικές έρευνες: Προκλήσεις και δυσκολίες

Ένα «παζλ» προβλημάτων συνιστά εμπόδιο στην ανάπτυξη παιδιατρικών φαρμάκων, μιας περιορισμένης αγοράς με υψηλό κόστος ανάπτυξης και με πολλές «ενστάσεις» από τους ασθενείς και τους συγγενείς τους.

Τα προαναφερόμενα στοιχεία υπογράμμισε κατά την ομιλία της η προσκεκλημένη της Hacro, Dr Martine Dehlinger-Kremer, Αντιπρόεδρος Παιδιατρικής Ανάπτυξης στον Οργανισμό Synteract και Πρόεδρος, EUCROF.

«Η παιδιατρική ανάπτυξη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας ανάπτυξης φαρμάκων», τόνισε, στο πλαίσιο  του 1ου Πανελλήνιου Συνέδριου Κλινικών Μελετών, σχολιάζοντας ότι οι παιδιατρικές δοκιμές ενέχουν μοναδικές ιδιαιτερότητες.

Η ειδικός επεσήμανε ότι στο «ψηφιδωτό» δυσκολιών περιλαμβάνονται η έλλειψη φαρμάκων ειδικά εγκεκριμένων για τη θεραπεία παιδιών και παιδιατρικών ασθενειών, η υψηλή χρήση ‘’off-label’’ φαρμάκων σε παιδιά (περίπου 50% σε όλες τις θεραπευτικές περιοχές και πάνω από το 90% στα νεογνά που νοσηλεύονται στη μονάδα εντατικής θεραπείας).

Σε αυτό το πλα΄σιιο εντάσσονται η μικρή ή και καθόλου επίσημη αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας, οι ασάφειες ως προς τη δοσολογία, η μεγάλη χρήση «αυτοσχέδιων σκευασμάτων».

Τα πλαίσια δράσης είναι μικρά καθώς πρόκειται για περιορισμένη αγορά, όπου συνταγογραφούνται λιγότερα φάρμακα και για μικρότερη περίοδο, υπάρχει υψηλό κόστος ανάπτυξης φαρμάκων, ο πληθυσμός δεν είναι εναρμονισμένος (διαφορετικές ηλικιακές ομάδες).

Σε αυτά προστίθεται ο φόβος ή η ταλαιπωρία των γονέων να συμμετάσχει το παιδί τους σε κλινικές μελέτες, καθώς και η έλλειψη κατάλληλων κανόνων για τη διεξαγωγή παιδιατρικών δοκιμών,  αλλά και θέματα ηθικής.

Επιτακτική είναι η εισαγωγή του ρυθμιστικού πλαισίου, προκειμένου να βελτιωθεί η υγεία των παιδιών, να αυξηθεί η ποιότητα της παιδιατρικής έρευνας και να ενισχυθεί η διαθεσιμότητα εγκεκριμένων φαρμάκων για παιδιά.

Διεθνές πεδίο

Εξετάζοντας το παγκόσμιο στερέωμα, κανονισμοί για την Παιδιατρική ισχύουν σε όλο τον κόσμο, ενώ είναι υψίστης σημασίας το γεγονός ότι το 2017, ο ΕΜΑ και ο FDA ευθυγραμμίστηκαν στις απόψεις τους για το 73% των παιδικών φαρμάκων που εξέτασαν.

Στην γηραιά ήπειρο, η ενίσχυση του παιδιατρικού κανονισμού (ΕΚ αριθ. 1901/2006 όπως τροποποιήθηκε) προσδοκά την ανάπτυξη περισσότερων φαρμάκων για παιδιά και νεογνά ανάλογα και με τις ανάγκες που υπάρχουν. Επίσης, όπως τόνισε η κ.Dehlinger-Kremer, οι αρχές προτίθενται να καταρτίσουν έναν κατάλογο παιδιατρικών αναγκών που θα είναι διαθέσιμος μετά το 2020.

Στις ΗΠΑ, το νομοσχέδιο RACE που ψηφίστηκε στις 3 Αυγούστου 2017 και θα ισχύσει στις 18 Αυγούστου 2020, τερματίζει την απαλλαγή από τις υποχρεώσεις Prea για τα ορφανά αντικαρκινικά φάρμακα, εάν ο μοριακός στόχος του φαρμάκου τους είναι σχετικός με τον παιδικό καρκίνο. Σήμερα ερευνώνται  205 υποψήφιοι μοριακοί στόχοι για την έρευνα στον παιδικό καρκίνο και μόνο 5 μοριακοί στόχοι για αυτόματες παρεκκλίσεις.

Το σημαντικό είναι ότι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΚ) και ο EMA δεσμεύτηκαν να αναπτύξουν ένα λεπτομερές σχέδιο για την προώθηση της ανάπτυξης φαρμάκων για παιδιά, σε διαβούλευση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, υπογράμμισε η πρόεδρος του EUCROF.

Ηθικοί «φραγμοί»

Ιδιαιτερότητες των παιδιατρικών κλινικών δοκιμών διαμορφώνονται από το γεγονός ότι οι παιδιατρικοί ασθενείς θεωρούνται ευάλωτα άτομα.

Συνεπώς, χρειάζονται επαρκείς διατάξεις για την αναζήτηση της συναίνεσης των παιδιών και της συγκατάθεσης των γονέων ή των νόμιμων κηδεμόνων τους και να μην βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, είτε με έκθεση σε υπερβολικούς κινδύνους είτε με αδυναμία λήψης της απαραίτητης υγειονομικής περίθαλψης.

Επίσης, οι  κίνδυνοι και η επιβάρυνση πρέπει να είναι “ελάχιστοι” σε σύγκριση με την τυπική θεραπεία, ότι ο κίνδυνος από το εικονικό φάρμακο μπορεί ενδεχομένως να είναι «ελάχιστος», εκτός εάν η μελέτη είναι επεμβατική (π.χ. ενέσεις), υπάρχει κίνδυνος από την παρακράτηση «αποδεδειγμένης» ή «γνωστής αποτελεσματικής» θεραπείας κ.λ.π..

Από τα στοιχεία  του ΕΜΑ,  εντοπίζονται:

δυσκολίες εγγραφής 36%, άλλοι λόγοι 30%, αρνήσεις/ προβλήματα με NCA 9%, αρνήσεις/ προβλήματα που συνδέονται με επιτροπές δεοντολογίας 7%, ανησυχίες για την ασφάλεια 6%, δυσκολίες στην ανάπτυξη συνταγών που σχετίζονται με την ηλικία 4%,  ανησυχίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα 3%,  οργανωτικές αλλαγές 3%, άλλα θέματα ποιότητας 1%, οικονομικά προβλήματα 1%.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν στελεχωμένες τοποθεσίες στις οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν επιτυχημένες κλινικές δοκιμές.

Δίκτυο για νέα φάρμακα

Στο Conect4children – c4c, το οποίο είναι ένα ευρύ συνεργατικό ευρωπαϊκό δίκτυο, στοχεύει στη διευκόλυνση της ανάπτυξης νέων φαρμάκων και θεραπειών για τον παιδιατρικό πληθυσμό με την συνεργασία 33 ακαδημαϊκών και 10 εταίρων από τη βιομηχανία. Σε αυτό συμμετέχουν 20 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, και νοσοκομεία, όπως το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Συγκεκριμένα, μέσω αυτού του δικτύου υποστηρίζεται το  Πρόγραμμα IMI2, που άρχισε το 2018. Ήδη βρίσκονται σε πιλοτική φάση: 7-8 δοκιμές – 4 ακαδημαϊκές δοκιμές και 3-4 βιομηχανικές δοκιμές, που καλύπτουν διάφορες ασθένειες και ηλικιακές ομάδες.