Παρένθετη μητρότητα: Τι ισχύει στην Ελλάδα;

Της Ιωάννας Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc, Συμβουλευτικής ψυχολόγου – ψυχοθεραπεύτριας, Συμβούλου υπογονιμότητας, Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com

Η τεχνολογία στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή έχει δώσει πολλές εναλλακτικές σε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τη γονιμότητά τους.

Αφού το ζευγάρι έχει εξαντλήσει όλες τις άλλες επιλογές, που του έχουν δοθεί, μπορεί να καταλήξει στην παρένθετη μητρότητα.

Όμως είναι μία από τις επιλογές, που τον σημαντικότερο ρόλο θα παίξει η σχέση μεταξύ των συζύγων και σε αυτό θα αναφερθώ εκτενώς στην συνέχεια. Αρκεί να εκτιμήσουμε πόσα έχουν περάσει τα ζευγάρια, που φθάνουν όχι μόνο στην εξωσωματική αλλά και στην τελευταία ίσως λύση της παρένθετης, όπως: άπειρες εξετάσεις, χειρουργεία, λήψη φαρμάκων, προκειμένου να εντοπιστεί ο ή οι παράγοντες που δεν τους οδηγούν στην απόκτηση παιδιού, συν το άγχος και τις συναισθηματικές μεταπτώσεις τόσο στο ζευγάρι όσο και στον κάθε σύντροφο ξεχωριστά.

Τι είναι όμως η παρένθετη μητρότητα;

Η παρένθετη μητρότητα είναι ένας τρόπος αναπαραγωγής κατά τον οποίο μια γυναίκα δανείζει την μήτρα της προκειμένου να φέρει στη ζωή ένα μωρό για λογαριασμό μιας άλλης γυναίκας, με ξένο ή δικό της γενετικό υλικό. Στην ομόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση, η παρένθετη μητέρα δέχεται το γονιμοποιημένο έμβρυο που φέρει το γενετικό υλικό του ζευγαριού, κυοφορεί και παραδίδει το μωρό μετά την γέννησή του. Εναλλακτικά, αν η γυναίκα του ζευγαριού δεν μπορεί να συμβάλλει με δικό της γενετικό υλικό, η παρένθετη προσφέρει και το ωάριό της, και προχωρούν με την μέθοδο της σπερματέγχυσης, με σπέρμα του άνδρα του ζευγαριού. Σε μια άλλη περίπτωση, η παρένθετη λαμβάνει πάλι μέσω της σπερματέγχυσης, σπέρμα από δότη οπότε σε αυτή την περίπτωση το μωρό δεν έχει γενετική σχέση με τους γονείς του. Στην περίπτωση που το ζευγάρι είναι οι γενετικοί γονείς του μωρού, περνούν από ολόκληρο κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης. Τα ωάρια γονιμοποιούνται με το σπέρμα και ένα ή περισσότερα έμβρυα μεταφέρονται στην παρένθετη μητέρα. Αν δεν συμμετέχει γενετικά το ζευγάρι, δεν ακολουθούν καμία ιατρική διαδικασία. Το πρώτο περιστατικό παρένθετης μητρότητας εντοπίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες το έτος 1976.

Παρένθετη μητρότητα: Πού βρισκόμαστε σε αυτό το θέμα στη χώρα μας;

Στη χώρα μας, η μέθοδος της παρένθετης μητρότητας απέκτησε για πρώτη φορά θεσμικό πλαίσιο τον Δεκέμβριο του 2002, με τον νόμο 3089/2002 για την «Ιατρική Υποβοήθηση στην Ανθρώπινη Αναπαραγωγή». Ο λόγος ήταν για να υπάρξει ρυθμιστικός έλεγχος και να διασφαλιστούν τα δικαιώματα των εμπλεκομένων. Σύμφωνα με τον νόμο αυτόν, σε παρένθετη μητρότητα μπορούν να προχωρήσουν μόνο γυναίκες που είναι αδύνατον να κυοφορήσουν ενώ δεν υπερβαίνουν την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής.

Απαιτείται δικαστική άδεια πριν το ζευγάρι ξεκινήσει το θεραπευτικό πρωτόκολλο και έγγραφη συμφωνία για διασφάλιση της χωρίς αντάλλαγμα πράξης με την γυναίκα που έχει θεωρηθεί ως κατάλληλη βάση υποδεδειγμένων κριτηρίων να κυοφορήσει το μωρό, εξαιρώντας την οικονομική κάλυψη θεραπείας, κύησης και τοκετού. Η συμφωνία μπορεί να προσβληθεί από την παρένθετη εντός 6 μηνών από την γέννηση του μωρού και αν η παρένθετη μητέρα είχε προσφέρει και γενετικό υλικό, τότε υπάρχει αμετάκλητη δικαστική απόφαση που την αναγνωρίζει ως νόμιμη μητέρα του.

To 2005 ακολουθεί νέος νόμος για την «Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής», ο Ν 3305/2005, ο οποίος προσθέτει σε όλα όσα προϋπήρχαν, την υποβολή της γυναίκας που θα κυοφορήσει σε ιατρικές εξετάσεις και σε ενδελεχή ψυχολογική αξιολόγηση. Επίσης όσον αφορά την δίχως αντάλλαγμα πράξη, προστέθηκε ότι δεν αποτελούν αντάλλαγμα οι δαπάνες που αφορούν όλα τα στάδια της εγκυμοσύνης και της λοχείας και κάθε θετική ζημιά της κυοφόρου από την αποχή της από την εργασία και οι αμοιβές που στερήθηκε λόγω της αποχής της για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, κυοφορίας, τοκετού και της λοχείας.

Παρένθετη μητρότητα: Γιατί χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη;

Όπως ανάφερα και στην αρχή, η σχέση του ζευγαριού έχει καθοριστικό ρόλο στην εφαρμογή της παρένθετης μητρότητας. Από ψυχολογική σκοπιά, σε κάθε εναλλακτική όπου έχουμε εμπλοκή 3ου (δωρεά ωαρίου, σπέρματος, εμβρύου, παρένθετη μητρότητα), ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας της γονεικότητας και της οικογένειας είναι αναμενόμενος και δεν πρέπει να υποτιμάται. Το γενετικό κομμάτι δεν καθορίζει την συγγένεια και γι αυτό απαιτείται ψυχολογική υποστήριξη προκειμένου το ζευγάρι είτε να αποφύγει είτε να ξεπεράσει κάποια κρίση, να εκτονώσει πιθανές εντάσεις και να μπορέσει να διαχειριστεί κάποια δύσκολα συναισθήματα όπως η μελαγχολία, το άγχος, ο θυμός αλλά και η ζήλια που συχνά αισθάνονται για άλλους που είχαν μεγαλύτερη ευκολία να γίνουν γονείς.

Προφανώς και η ψυχολογική προετοιμασία του ζευγαριού για την συναισθηματική διαδικασία που συνοδεύει ή και ακολουθεί την εξωσωματική γονιμοποίηση είναι απαραίτητη. Η γυναίκα βρίσκεται αντιμέτωπη με αρκετές εναλλαγές διάθεσης και συμπεριφοριστικές μεταπτώσεις λόγω των ενέσεων και την επίδρασή τους στις ορμόνες οι οποίες προκαλούν αναστάτωση στον οργανισμό. Σε περίπτωση αποτυχίας, η αίσθηση είναι σαν να ήταν ήδη έγκυος και να απέβαλλε οπότε πιστεύει ότι κάτι λάθος έκανε εκείνη σε αυτό το 14ήμερο γι’ αυτό δεν υπήρχε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Συναισθήματα απογοήτευσης με υπόβαθρο θυμού, θλίψης και μελαγχολίας παρατηρούνται και στους δύο, τα οποία τους εισάγουν σε μια περίοδο πένθους η οποία όμως είναι απαραίτητη να την βιώσουν πριν ξαναπροσπαθήσουν, ώστε να επαναπροσδιορίσουν στόχους, να αναγνωρίσουν τις αντοχές τους σε ενέργεια και χρήματα και να επιλέξουν αν θα ξαναδοκιμάσουν ή όχι. Φθάνοντας στην παρένθετη επιλογή, ο συνήθης φόβος είναι πιθανή διεκδίκηση (νόμιμη) στο διάστημα των 6 μηνών μετά την γέννηση του παιδιού.

Από τις περιπτώσεις που έχω δει, οι περισσότεροι γονείς είναι πολύ κοντά στην παρένθετη μητέρα καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης, διατηρούν συχνή επικοινωνία και τακτικές επισκέψεις, όπως και την συνοδεύουν στο γιατρό. Κάποιοι διατηρούν την σχέση τους μαζί της και μετά τη γέννηση του μωρού.

Παρένθετη μητρότητα: Υπάρχουν κριτήρια για την υποψήφια παρένθετη μητέρα;

Σαφώς και υπάρχουν κριτήρια καταλληλότητας μιας γυναίκας για την πιθανότητα να γίνει παρένθετη μητέρα. Κριτήρια που θα διασφαλίσουν την σωματική και ψυχική υγεία όλων των εμπλεκομένων και του παιδιού. Μία σημαντική παράμετρος είναι το κίνητρό της. Παρατηρούμε ότι διαφέρουν από χώρα σε χώρα καθώς το οικονομικό όφελος μοιάζει να υπερτερεί του αλτρουισμού και της ικανοποίησης να προσφέρεις βοήθεια σε ένα άτεκνο ζευγάρι.

Στη χώρα μας επιτρέπεται μόνο σε αλτρουιστική βάση αλλά δεν μπορούμε να μιλήσουμε με εμπειρίες διότι ενώ τα νούμερα αυξάνουν, παραμένει ταμπού. Ιδίως σε ανθρώπους με έντονη θρησκευτικότητα. Για αρκετούς όμως που είναι η τελευταία ευκαιρία για γονεϊκότητα, αποτελεί θαύμα της «φύσης». Γι’ αυτό και χρειάζεται μια εκτενής εξέταση παραγόντων όπως αν η γυναίκα που πρόκειται να παίξει τον ρόλο της παρένθετης είχε κυήσεις στο παρελθόν με ή χωρίς επιπλοκές, αν έχει παιδιά, αν διατηρεί μια σταθερή σχέση, αν επιθυμεί να βοηθήσει ένα ζευγάρι στην προσπάθειά του να αποκτήσει παιδί, αν έχει οικονομική ανάγκη, αν παρουσιάζει συναισθηματική σταθερότητα, αν έχει ποινικό ιστορικό και ιστορικό χρήσης ουσιών αλλά και αν είναι καπνίστρια.

Πηγή: mothersblog.gr