Με δεδομένο ότι τα εμβόλια δεν παρέχουν πλήρη ανοσία έναντι της μόλυνσης από SARS-CoV-2 και είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι στελεχών όπως τα Β.1.351, οι ειδικοί εκτιμούν ότι χρειάζεται ένα πλάνο αντιμετώπισης για την πιθανότητα η νόσος COVID-19 να παραμείνει για καιρό αφού μετατραπεί σε εποχική νόσο, όπως τονίζεται σε δημοσίευση στο περιοδικό JAMA.

H βιβλιογραφία ανασκοπείται από τους Καθηγητές της Ιατρικής του ΕΚΠΑ Δημήτριο Παρασκευή (Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής), Ιωάννη Ντάναση (Ιατρός Θεραπευτικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής) και Θάνο Δημόπουλο (Πρύτανης ΕΚΠΑ).

Οι επιστήμονες εξηγούν ότι «η ανοσία αγέλης θεωρεί ότι σε έναν πληθυσμό στον οποίο κάθε άτομο είναι εξίσου πιθανό να έχει επαφές με οποιαδήποτε άλλο άτομο, δεν θα υπάρχουν εξάρσεις όταν η ανοσία μέσω φυσικής λοίμωξης, ή εμβολιασμού φτάσουν στο επίπεδο 1 – (1/R), όπου R είναι ο αριθμός των μεταδόσεων που προκαλούνται από ένα άτομο, στα πρώιμα στάδια της μετάδοσης, σε έναν πληθυσμό στον οποίο όλοι είναι επίνοσοι.»

Ωστόσο έχουμε τα εξής δεδομένα:

• Πρώτον, επειδή η νόσος COVID-19 είναι σαφώς εποχική, το επίπεδο ανοσίας αγέλης που απαιτείται το καλοκαίρι θα είναι χαμηλότερο από τον χειμώνα.
• Δεύτερον, η ανοσία αγέλης εξαρτάται από τις επαφές των ατόμων μεταξύ τους, η οποία θα ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή ή το βαθμό τήρησης των μέτρων.

Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας σχετικά με την επίτευξη της ανοσίας αγέλης:

• τα εμβόλια έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα στην πρόληψη μόλυνσης από στελέχη Β.1.351: Τα εγκεκριμένα εμβόλια δεν έχουν 100% αποτελεσματικότητα και επιπλέον όσα δοκιμάστηκαν έναντι των στελεχών B.1.351, οι Janssen, Novavax και AstraZeneca ανέφεραν εκτιμήσεις αποτελεσματικότητας για συμπτωματική νόσο 57%, 49%, καθώς και ένα μη στατιστικά σημαντικό ποσοστό αντίστοιχα.
• το εμβόλιο δεν θα είναι διαθέσιμο για αρκετά άτομα, π.χ. προς το παρόν δεν είναι εγκεκριμένα για χρήση σε παιδιά, μόνο το 75% περίπου του πληθυσμού των ΗΠΑ είναι επιλέξιμο να εμβολιαστεί.
• Δεν γνωρίσουμε εάν το εμβόλιο μπορεί να προστατεύσει από επαναμόλυνση με μεταλλαγμένα στελέχη.

Σύμφωνα με μοντέλα πρόβλεψης θα συνεχιστεί η αυξημένη διασπορά, ακόμη και αν δεν κυριαρχήσουν τα στελέχη Β.1.351, αλλά μάλλον η αύξηση μεταδόσεων των  Β.1.351 είναι πιθανή το 2021-2022. Ωστόσο, τα ποσοστά σοβαρής νόσου και θανάτων ενδέχεται να είναι χαμηλότερα, εφόσον τα εμβόλια παραμένουν αποτελεσματικά για την πρόληψη συμπτωματικής ή σοβαρής νόσου.

Ενδεικτικό είναι ότι το εμβόλιο της Janssen ήταν τουλάχιστον 85% αποτελεσματικό έναντι σοβαρής νόσου, ακόμη και στη Νότια Αφρική. Εκτιμάται ότι εφόσον τα επίπεδα κρουσμάτων παραμείνουν στα επίπεδα του φετινού χειμώνα, οι νοσηλείες και οι θάνατοι θα πρέπει να είναι λιγότεροι την περίοδο 2021-2022. Το μέγεθος τους θα εξαρτηθεί και από το βαθμό τήρησης των μέτρων πρόληψης.

Σε περίπτωση νέων μεταλλάξεων:

Πέντε στρατηγικές θα πρέπει να εξεταστούν τους επόμενους μήνες.

• Ενίσχυση των προγραμμάτων εμβολιασμού.
• Συνεχής επιτήρηση νέων στελεχών και επιτάχυνση  τροποποίησης εμβολίων για βελτίωση της αποτελεσματικότητά τους για νέα αναδυόμενα στελέχη.
•  Ενίσχυση νοσοκομειακών δομών κατά τη χειμερινή περίοδο.
•  Μείωση της μετάδοσης σε μήνες αιχμής μέσω δράσεων σε χώρους εργασίας και  των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
•  Συστάσεις για μέτρα πρόληψης στα άτομα των ευπαθών ομάδων.

Μέχρι τώρα δεν είναι σαφές εάν η COVID-19 θα γίνει εποχική νόσος, η ανησυχία εντείνεται με την εμφάνιση νέων μεταλλαγμένων στελεχών, τη μείωση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων, το κρίσιμο ζήτημα της ανοσίας μεταξύ των διαφορετικών στελεχών και τη συνέπεια της ανθρώπινης συμπεριφοράς αναφορικά με τα μέτρα πρόληψης.

Ωστόσο, η προοπτική της εποχικότητας της COVID-19 είναι ορατή: Εφόσον η ανοσία από φυσική μόλυνση ή από εμβολιασμό εξασθενεί, αυτή η προοπτική θα αυξάνεται περαιτέρω.

Στη περίπτωση που η COVID-19 γίνει εποχική οι επιστήμονες κρίνουν πως πρέπει να τροποποιηθεί το σύστημα υγείας και η προσαρμογή των συνηθειών των ευπαθών ομάδων κατά τους χειμερινούς μήνες. «Υπάρχει επείγουσα ανάγκη προετοιμασίας για ένα τέτοιο σενάριο στους τομείς της επιτήρησης, της παροχής υπηρεσιών υγείας, των δράσεις δημόσιας υγείας και των κοινωνικών προγραμμάτων» καταλήγουν οι ερευνητές.