Περισσότεροι από οκτώ στους δέκα ασθενείς με καρκίνο, οι οποίοι βρίσκονται υπό θεραπεία εμφανίζουν πολλές εκδηλώσεις στο δέρμα και στα εξαρτήματά του (μαλλιά, νύχια). Τέτοιες παρενέργειες έχουν επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής τους.

Συχνές  παρενέργειες:

• Τριχόπτωση τουλάχιστον στο 65% των ασθενών
• κνησμό από στοχευμένες θεραπείες και η ανοσοθεραπεία για τον καρκίνο του μαστούσε ποσοστό από 7% έως και 90%, αναλόγως με το χορηγούμενο φάρμακο.
• Αλλαγές στο δέρμα σχεδόν το 95% των ασθενών

«Οι πιθανές δερματικές τοξικότητες των αντινεοπλασματικών θεραπειών είναι πολλές και διαφορετικές. Πολλές εκδηλώνονται σύντομα μετά την έναρξη της θεραπείας, ενώ άλλες παρατηρούνται πολύ αργότερα. Επιπλέον, κάποιες βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου και άλλες επιμένουν. Οι τοξικότητες αυτές συνήθως είναι ήπιας έως μέτριας βαρύτητας, αλλά μερικές φορές είναι σοβαρές. Ανεξάρτητα από τη σοβαρότητά τους, όμως, συνήθως είναι ενοχλητικές και παρότι δεν απειλούν την υγεία και την ζωή των ασθενών, μπορεί να μειώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής τους», εξηγεί ο δερματολόγος – αφροδισιολόγος δρ Μάρκος Μιχελάκης.

Συμβάλλοντες  παράγοντες

• Η χρησιμοποιούμενη θεραπεία καθαυτή,
• η δόση της
• η αντίδραση του οργανισμού του ασθενούς και
• τυχόν προϋπάρχοντα δερματικά προβλήματα.

Ποιες είναι όμως οι πιο συχνές δερματικές αντιδράσεις στις θεραπείες για τον καρκίνο;

«Η ακτινοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει ξηρότητα και απολέπιση στο δέρμα που ακτινοβολείται», απαντά ο κ. Μιχελάκης. Μπορεί επίσης να προκαλέσει έντονο κνησμό (φαγούρα) και αλλαγή του χρώματός του (αναπτύσσεται ερυθρότητα ή το δέρμα αποκτά πιο σκούρα χροιά).  Κάποιες φορές έχει την όψη ηλιακού έγκαυματος και μπορεί να δημιουργηθεί οίδημα (πρήξιμο) ή επώδυνα έλκη (πληγές).

Μερικοί τύποι χημειοθεραπείας μπορεί να προκαλέσουν:

• ξηροδερμία,
• κνησμό,
• ερυθρότητα,
• υπερμελάγχρωση (πιο σκούρα χροιά) ή απολέπιση (ξεφλούδισμα).,
• εξάνθημα ή φωτοευαισθησία,
• προβλήματα στα νύχια (γίνονται πιο σκούρα και εύθραυστα) και τις παρωνυχίδες.

Εφόσον ένας ασθενής είχε κάνει ακτινοθεραπεία παλαιότερα, στα σημεία του δέρματός του που είχαν ακτινοβοληθεί μπορεί λόγω της χημειοθεραπείας να αναπτυχθεί ερυθρότητα, φλύκταινες, απολέπιση ή πόνος. Η κατάσταση αυτή είναι φλεγμονώδης αντίδραση από ευαισθητοποίηση στην ακτινοβολία (radiation recall). Επίσης μπορεί να εμφανιστούν αλλεργικές τοξικές αντιδράσεις στη χημειοθεραπεία. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται αιφνίδιο ή σοβαρό εξάνθημα, κνίδωση και αίσθημα καύσου (κάψιμο).

Η πιο γνωστή παρενέργεια

«Η αλωπεκία συνήθως είναι σοβαρότερη όταν ο ασθενής λαμβάνει συνδυασμούς χημειοθεραπευτικών παραγόντων. Ευτυχώς όμως είναι αναστρέψιμη και συνήθως το τριχωτό της κεφαλής ανακάμπτει 3-6 μήνες μετά το πέρας της θεραπείας», τονίζει ο κ. Μιχελάκης.

Οι δε  μεταμοσχεύσεις αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων μπορεί να προκαλέσουν νόσο μοσχεύματος έναντι του ξενιστή (Graft versus host disease). Η νόσος αυτή παρατηρείται στο 10% των ασθενών που υποβάλλονται σε ετερόλογη (από δότη) μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων. Ένα από τα χαρακτηριστικά συμπτώματά της είναι η δερματίτιδα, που εκδηλώνεται με εξάνθημα, φλύκταινες ή πάχυνση του δέρματος. Αναλόγως με τη σοβαρότητά της, το εξάνθημα μπορεί να καλύψει και πάνω από το 50% της επιφάνειας του δέρματος. «Οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνουν τον θεράποντα ογκολόγο τους για κάθε αντίδραση που παρατηρούν στο δέρμα τους, ακόμα κι αν τους φαίνεται ήπια ή εύκολα διαχειρίσιμη», τονίζει ο κ. Μιχελάκης.

Συμβούλες:

• Εκ των προτέρων να έχουν ενημερωθεί για το τι μπορεί να περιμένουν
• Να λάβουν μέτρα για να αμβλύνουν τις επιπτώσεις τους. Πριν καν αρχίσουν τη θεραπεία, λ.χ., καλό είναι να αρχίζουν εντατική, συχνή ενυδάτωση της επιδερμίδας τους, συνιστά ο κ. Μιχελάκης.
• Εφόσον έχουν ιστορικό δερματικών προβλημάτων (π.χ. ψωρίαση, έκζεμα), καλό είναι να συμβουλευθούν εκ των προτέρων τον δερματολόγο τους για τον κίνδυνο εξάρσεως και τα μέτρα που πρέπει να λάβουν.
• Να λαμβάνουν μέτρα για να προστατευθούν από την ηλιακή ακτινοβολία. (Αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας, ένδυση με τα κατάλληλα ρούχα από άνετα και απαλά υφάσματα, άνετα παπούτσια,  μείωση της διάρκειας έκθεσης στον ήλιο)
• Εντατική φροντίδα του δέρματος, εξάλλου, χρειάζονται αν παραμένουν επί ώρες ξαπλωμένοι ή ακίνητοι, για να αποφύγουν τυχόν δερματικούς ερεθισμούς και πληγές λόγω τριβής.
• Χρήση μόνο ήπιων προϊόντων, που είναι κατάλληλα για το δέρμα τους, και να αποφεύγουν ό,τι θα μπορούσε να δημιουργήσει πρόβλημα.

«Πριν από την ακτινοθεραπεία, λ.χ., οι ασθενείς δεν πρέπει να κάνουν αποτρίχωση στην περιοχή που θα ακτινοβοληθεί ούτε να χρησιμοποιούν ταλκ ή αφιδρωτικά προϊόντα», τονίζει ο κ. Μιχελάκης. «Εάν δεν γνωρίζουν τι είναι καλύτερο για την περίπτωσή τους, μπορούν να συμβουλευθούν την ογκολογική ομάδα και τον δερματολόγο τους. Οι ιατροί θα μπορέσουν επίσης να τους συμβουλεύσουν αν και τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση που παρουσιάσουν κάποια δερματική αντίδραση. Αυτό που πρέπει να θυμούνται είναι πως οι αντιδράσεις αυτές είναι συνήθως ήπιες, αλλά για να παραμείνουν υπό έλεγχο, χρειάζονται την κατάλληλη φροντίδα. Τέλος, δεν πρέπει να αποτελούν αιτία για να διακοπεί η αντινεοπλασματική θεραπεία, εκτός κι αν το συστήσει ο θεράπων ογκολόγος ιατρός».