Πολεμώντας πολλαπλές μορφές καρκίνου

Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του στήθους. Ο συγκεκριμένος υπότυπος αντιπροσωπεύει περίπου το 15% όλων των καρκίνων του μαστού και είναι πιο συχνός σε γυναίκες κάτω των 50 ετών σε σύγκριση με άλλες μορφές της νόσου. Χαρακτηρίζεται από την έλλειψη έκφρασης των υποδοχέων οιστρογόνου, προγεστερόνης και του HER-2.

Όταν η νόσος εξελιχθεί σε μεταστατική, τότε η διάμεση επιβίωση υπολογίζεται σε 12 με 15 μήνες. Δεν έχει ορμονικούς υποδοχείς οιστρογόνων ή υπερέκφραση της πρωτεΐνης HER2, το οποίο στην πράξη σημαίνει ότι δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ορμονική θεραπεία ή φάρμακα που στοχεύουν την παραπάνω πρωτεΐνη.

Το atezolizumab αποτελεί πλέον μια σημαντική θεραπευτική επιλογή για ακόμη περισσότερους ασθενείς με καρκίνο στην Ευρώπη, καθώς μόνο εντός του 2019 έλαβε τέσσερις επιπλέον εγκρίσεις ενδείξεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι περισσότερες αφορούν συγκεκριμένες μορφές καρκίνου του πνεύμονα ενώ δόθηκε και μία για τον PD-L1-θετικό μεταστατικό τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού, μια νόσο με μεγάλο θεραπευτικό κενό μέχρι σήμερα.

Το atezolizumab έγινε, λοιπόν, τον Ιούνιο του 2019 η πρώτη ανοσοθεραπεία που λαμβάνει έγκριση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού.

Η απόφαση του ΕΜΑ βασίστηκε στα δεδομένα της μελέτης Φάσης ΙΙΙ IMpassion130, που έδειξε ότι το atezolizumab σε συνδυασμό με nab-πακλιταξέλη στον πληθυσμό των ασθενών με PD-L1-θετική νόσο μείωσε στατιστικά σημαντικά κατά 38% τον κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου ή θανάτου (PFS) συγκριτικά με τη χημειοθεραπεία μόνο. Παράλληλα, έδειξε αριθμητικά σημαντική βελτίωση της συνολικής επιβίωσης (OS) κατά 7 μήνες (25,0 έναντι 18,0 μηνών).

Όπως δήλωσε ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χρίστος Παπαδημητρίου, «η έγκριση αυτή είναι ένα σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση αυτής της επιθετικής μορφής της νόσου, που εμφανίζει ταχεία εξέλιξη και μικρότερη συνολική επιβίωση των ασθενών σε σύγκριση με άλλους τύπους καρκίνου του μαστού».

Όσον αφορά τον καρκίνο του πνεύμονα, αξίζει αρχικά να σημειώσουμε ότι πρόκειται για την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως. Κάθε χρόνο πεθαίνουν 1,76 εκατομμύρια άνθρωποι εξαιτίας της νόσου. Αυτό μεταφράζεται σε περισσότερους από 4.800 θανάτους σε όλο τον κόσμο κάθε ημέρα.

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί γενικά να διακριθεί σε δύο βασικούς τύπους: τον ΜΜΚΠ, που περιλαμβάνει τον πλακώδη και μη πλακώδη καρκίνο του πνεύμονα και είναι ο πιο συχνός τύπος, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 85% όλων των περιπτώσεων, καθώς και τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΚΠ). Ο ΜΚΠ, που ευθύνεται περίπου για το 15% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα, ξεχωρίζει συγκριτικά με άλλους υπότυπους της νόσου εξαιτίας της επιθετικής φύσης του, της ραγδαίας αύξησής του και της πρώιμης μεταστατικής ανάπτυξής του.

Το Μάρτιο είχε ανακοινωθεί η έγκρισή του ως θεραπεία πρώτης γραμμής σε συνδυασμό με bevacizumab και χημειοθεραπεία (καρβοπλατίνη και πακλιταξέλη) για τους ασθενείς με μεταστατικό μη πλακώδη μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (MMKΠ). Η έγκριση περιλαμβάνει, επίσης, υποομάδες ασθενών στους οποίους υπάρχει σημαντική ανάγκη για εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές, όπως οι ασθενείς με μεταλλάξεις του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR) ή αναδιατάξεις της κινάσης αναπλαστικού λεμφώματος (ALK). Σε αυτούς τους ασθενείς η συνδυαστική θεραπεία ενδείκνυται μόνο κατόπιν αποτυχίας της κατάλληλης στοχευμένης θεραπείας.

Η έγκριση βασίστηκε στα αποτελέσματα της μελέτης Φάσης III IMpower150, που κατέδειξε ότι η θεραπεία με atezolizumab σε συνδυασμό με bevacizumab και χημειοθεραπεία είχε ως αποτέλεσμα να ζήσουν σημαντικά περισσότερο οι ασθενείς, σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν bevacizumab σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία (διάμεση συνολική επιβίωση 19,8 έναντι 14,9 μηνών, p=0,006) στον πληθυσμό ITT (Intent-to-treat, πρόθεση για θεραπεία).

To atezolizumab είναι ο πρώτος και μοναδικός συνδυασμός ανοσοθεραπείας με αντιαγγειογενετικό παράγοντα και χημειοθεραπεία. Δρα σε 3 στάδια του ανοσιακού κύκλου, ενισχύοντας την ανοσιακή αντικαρκινική απάντηση και επιτυγχάνοντας αύξηση της διάμεσης επιβίωσης και των αντικειμενικών ανταποκρίσεων.

Λίγους μήνες αργότερα, το atezolizumab σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία (καρβοπλατίνη και nab-πακλιταξέλη) εγκρίθηκε ως αρχική θεραπεία και για τους ασθενείς με MMKΠ χωρίς μεταλλάξεις του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR) ή αναδιατάξεις της κινάσης αναπλαστικού λεμφώματος (ALK), βάσει της μελέτης Φάσης ΙΙΙ IMpower130, που κατέδειξε ότι ο συνδυασμός αυτός έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της διάμεσης συνολικής επιβίωσης σε 18,6 μήνες από 13,9 μήνες (p=0.033).

Τέλος, μια σημαντική εξέλιξη αφορά την έγκριση του συνδυασμού ανοσοθεραπείας με atezolizumab και χημειοθεραπεία (καρβοπλατίνη και ετοποσίδη) σε ασθενείς με εκτεταμένου σταδίου μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΚΠ) που δεν είχαν λάβει προηγουμένως θεραπεία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε αυτήν την απόφαση βάσει των αποτελεσμάτων της μελέτης Φάσης III IMpower133, που έδειξε ότι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που έλαβαν τον συνδυασμό με atezolizumab ήταν εν ζωή τον πρώτο χρόνο (51,7 vs 38,2% στο σκέλος της χημειοθεραπείας μόνο) ενώ ταυτόχρονα μειώθηκε στατιστικά σημαντικά, κατά 30%, ο κίνδυνος επιδείνωσης της νόσου ή θανάτου σε σύγκριση με τη χημειοθεραπεία μόνο.

Πρόκειται για την πρώτη θετική μελέτη Φάσης ΙΙΙ μετά από 20 χρόνια, που αποδεικνύει ότι η θεραπεία του μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα που βασίζεται στον συνδυασμό του atezolizumab και χημειοθεραπείας βελτιώνει σημαντικά τη διάμεση συνολική επιβιώση των ασθενών στην πρώτη γραμμή θεραπείας.