Πολλαπλή Σκλήρυνση: “Πολεμώντας” έναν άγνωστο εχθρό

Όλες οι τελευταίες εξελίξεις γύρω από τη χρόνια διαταραχή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, αλλά και τα ερευνητικά δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο πρόσφατο Συνέδριο του Παρισιού

Όσοι πάσχουν από πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ) βιώνουν σταδιακά το σώμα τους να τους προδίδει. Ζαλάδες και αστάθεια, έκπτωση και απώλεια όρασης, γνωσιακά προβλήματα, αναπηρία ήταν ο κανόνας. Μέχρι πρόσφατα. Σταδιακά, οι έρευνες άρχισαν να αποδίδουν καρπούς και να προσθέτουν στη φαρέτρα των γιατρών νέες θεραπείες, καταφέρνοντας να αλλάξουν την καθημερινότητα των ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση. Περίπου 2,5 εκατομμύρια άτομα νοσούν διεθνώς, κυρίως άνθρωποι παραγωγικής ηλικίας, 20 έως 40 ετών, ενώ η πάθηση φαίνεται να «προτιμά» τις γυναίκες, αφού μόλις ένας στους τρεις ασθενείς είναι άνδρας.

Στην Ευρώπη, προσβάλλει περίπου 700.000 άτομα, ενώ στην Ελλάδα ο αριθμός των ασθενών υπερβαίνει τις 12.000. Η πολλαπλή σκλήρυνση είναι μια χρόνια διαταραχή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, που παρεμβαίνει στη φυσιολογική λειτουργικότητα του εγκεφάλου, αλλά και των οπτικών νεύρων και του νωτιαίου μυελού, μέσω της ανάπτυξης φλεγμονής και της απώλειας εγκεφαλικού ιστού.

Ορισμένα άτομα ζουν με τη νόσο και χωρίς συμπτώματα για κάποιο χρονικό διάστημα πριν τη διάγνωση. Αλλά αν και η νόσος εκφράζεται διαφορετικά στον κάθε ασθενή, επιτάσσοντας σαφή εξατομίκευση της θεραπευτικής προσέγγισης, συνήθως συνοδεύεται από αναπηρίες, λειτουργικές ή γνωσιακές, οι οποίες με την πάροδο των χρόνων συσσωρεύονται.

Άλλα άτομα μπορεί να μην εκδηλώσουν καμία υποτροπή επί σειρά ετών μετά τη διάγνωση, ενώ άλλα μπορεί να παρουσιάσουν πιο οξέα συμπτώματα ή ταχεία εξέλιξη της νόσου. Γενικά, υπάρχουν 4 μορφές της νόσου:

• Υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα: Η πιο συχνή μορφή της νόσου, αφορά το 85% των ασθενών. Ένα ποσοστό ασθενών με υποτροπιάζουσα μορφή παρουσιάζει αραιές υποτροπές, και ακόμη και 10 χρόνια μετά από́ τη διάγνωση δεν παρουσιάζουν μόνιμη αναπηρία. Οι ασθενείς αυτοί λέγεται ότι πάσχουν από καλοήθη ΠΣ και υπολογίζεται ότι αποτελούν γύρο στο 10% του συνόλου.
• Δευτεροπαθώς προϊούσα: Οι περισσότεροι ασθενείς της πρώτης κατηγορίας μεταπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία.
• Πρωτοπαθώς προϊούσα: Αφορά το 10% των ασθενών. Ο ρυθμός και η βαρύτητα αυτής της μορφής μπορεί να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή.
• Προϊούσα-υποτροπιάζουσα: Αφορά μόλις το 5% των ασθενών.

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, η διάγνωση με τη νόσο σήμαινε για τους περισσότερους ασθενείς σχεδόν βέβαιη επιδείνωση της ποιότητας ζωής και αναπηρία. Αλλά, σταδιακά, η εικόνα άλλαξε, με την προσθήκη νέων θεραπειών, και έτσι το «οπλοστάσιο» των γιατρών, εκτός από την κορτιζόνη, απέκτησε και τις ιντερφερόνες. Η εισαγωγή των μονοκλωνικών αντισωμάτων άρχισε να γέρνει τη ζυγαριά υπέρ των ασθενών, ανοίγοντας νέους δρόμους στο ερευνητικό έργο.

Βέβαια, οι επιστήμονες συνεχίζουν να διερευνούν αυτήν την εν πολλοίς άγνωστη νόσο, εστιάζοντας τόσο στην αποκωδικοποίησή της όσο και στη θεραπευτική της αντιμετώπιση.

Μόριο-«φύλακας»

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Northwestern του Σικάγο, κατά την εξέταση της σχέσης μεταξύ της τεστοστερόνης και του ανοσοποιητικού συστήματος σε αρσενικά ποντίκια, ανακάλυψαν ένα μόριο που φαίνεται να προστατεύει από την πολλαπλή σκλήρυνση και ίσως εξηγεί γιατί η νόσος εμφανίζεται σπανιότερα στους άνδρες.

Στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, η ερευνητική ομάδα σημειώνει ότι το μόριο-«φύλακας» εξαφάνισε συμπτώματα της νόσου σε θηλυκά ποντίκια! Όπως εκτιμούν οι ειδικοί, αυτά τα ευρήματα μπορεί να οδηγήσουν σε εντελώς νέες θεραπείες για την ΠΣ.

Στη μελέτη γίνεται ειδική αναφορά στην «προτίμηση» που φαίνεται να δείχνουν οι αυτοάνοσες παθήσεις στις γυναίκες, εκτιμώντας πως εν πολλοίς αυτό οφείλεται στην επιρροή των ορμονών. Επιπλέον, οι γυναίκες συνήθως εμφανίζουν τη νόσο σε μικρότερη ηλικία από τους άνδρες και είναι περισσότερο επιρρεπείς στην υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα μορφή.

Οι άνδρες εμφανίζουν ΠΣ σε μεγαλύτερη ηλικία και συνήθως εμφανίζουν τη μορφή της νόσου που χαρακτηρίζεται από σταδιακή επιδείνωση χωρίς διαστήματα βελτίωσης. Η εξέλιξη της ΠΣ στους άνδρες συνδέεται στενά με τη μείωση των επιπέδων της τεστοστερόνης, λόγω ηλικίας. Ωστόσο, οι υποκείμενοι κυτταρικοί και μοριακοί μηχανισμοί είναι ασαφείς.

Θεραπευτικές εξελίξεις

Τα θετικά αποτελέσματα που συνοδεύουν μια καινοτόμο θεραπεία κατά της πολλαπλής σκλήρυνσης παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο πλαίσιο του 4^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Ακαδημίας Νευροανοσολογίας. Ο λόγος για το alemtuzumab, το οποίο ανακόπτει την εξέλιξη της νόσου στο 50% των ασθενών και οδηγεί σε ανασύσταση του ανοσοποιητικού συστήματος, επιτυγχάνοντας βελτίωση της προϋπάρχουσας αναπηρίας και αναστρέφοντας τις βλάβες σε κάποιους ασθενείς.

Στη Θεσσαλονίκη, βρέθηκε ο Δρ. Christopher LaGanke, ο οποίος συμμετείχε στο πρόγραμμα ανάπτυξης του φαρμάκου και ήταν ο πρώτος γιατρός που το χορήγησε στις ΗΠΑ μετά την έγκρισή του, έχοντας προσφέρει μέχρι σήμερα τη θεραπεία σε περισσότερους από 700 ασθενείς. Όπως ανέφερε, από τα διαθέσιμα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα σε ασθενείς, που έχουν βάθος 7ετίας, φαίνεται ότι στο 50% των ασθενών ανακόπτεται πλήρως η εξέλιξη της νόσου και σε μερικούς ασθενείς έχουμε ακόμη και αναστροφή των βλαβών. Βασική καινοτομία της θεραπείας είναι ο τρόπος χορήγησής της: Δίδεται ενδοφλεβίως σε 2 ετήσιες συνεδρίες. Στην πρώτη, χορηγείται για 5 συνεχόμενες ημέρες, ενώ η δεύτερη συνεδρία πραγματοποιείται 12 μήνες αργότερα, για 3 συνεχόμενες ημέρες. «Είναι αλήθεια ότι η αλεμτουζουμάμπη δεν χορηγείται ως πρώτης γραμμής θεραπεία, όμως τα στοιχεία από χιλιάδες πλέον ασθενείς δείχνουν ότι όσο πιο νωρίς χορηγηθεί τόσο πιο πολλές πιθανότητες έχουμε να σταματήσουμε πλήρως την εξέλιξή της. Στην περίπτωση, πάντως, που έχουμε εξέλιξη της νόσου μετά από μερικά χρόνια, θα συνιστούσα ξεκάθαρα μία ακόμη συνεδρία» επεσήμανε.

Η αλεμτουζουμάμπη της Sanofi ενδείκνυται μόνο για ενήλικες ασθενείς με υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα πολλαπλή σκλήρυνση (RRMS) με ενεργή νόσο, που ορίζεται από τα κλινικά ή απεικονιστικά ευρήματα. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας είναι αυτές που σχετίζονται με την ίδια την έγχυση (εξάνθημα, κεφαλαλγία, πυρεξία, κνίδωση, κνησμός) και λοιμώξεις (ρινοφαρυγγίτιδα, λοίμωξη του ουροποιητικού και του ανώτερου αναπνευστικού, στοματικός έρπητας, γρίπη).

Υπάρχουν όμως κι άλλες, πιο σπάνιες, αλλά σοβαρές, που περιλαμβάνουν την αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα (ITP), θυρεοειδικές διαταραχές ή, ακόμη πιο σπάνια, κάποιες νεφροπάθειες. Σοβαρές λοιμώξεις (σκωληκοειδίτιδα, γαστρεντερίτιδα, πνευμονία, έρπης ζωστήρας και οδοντικές λοιμώξεις) εκδηλώθηκαν στο 2,7% των ασθενών που αντιμετωπίστηκαν με αλεμτουζουμάμπη, συγκρινόμενο με 1% των ασθενών που έλαβαν την κλασική θεραπεία με ιντερφερόνη βήτα-1a σε ελεγχόμενες κλινικές δοκιμές.

Οι λοιμώξεις είχαν, κατά κανόνα, τη συνήθη διάρκεια και υποχώρησαν μετά από συμβατική αγωγή.

Όσον αφορά το μέλλον, ο Δρ. LaGanke εμφανίστηκε συγκρατημένα αισιόδοξος, λέγοντας: «Στόχος μας είναι, αφού καταφέρουμε να σταματήσουμε την εξέλιξη της νόσου, να προσπαθήσουμε να αναστρέψουμε τις βλάβες που αυτή έχει ήδη προκαλέσει. Προς την κατεύθυνση αυτή υπάρχουν 7-8 φαρμακευτικές ουσίες που βρίσκονται σε ανάπτυξη, αλλά αν πετύχουν, θα είναι διαθέσιμα την επόμενη δεκαετία».

Συμφωνία εκατομμυρίων

Την ερευνητική από του στόματος θεραπεία PRN224 (αναστολέα της τυροσινικής κινάσης του Bruton) πρόκειται να αναπτύξει η Sanofi, η οποία υπέγραψε συμφωνία παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης με την Principia Biopharma Inc.

Η τελευταία θα λάβει προκαταβολικά το ποσό των 40 εκατ. δολ., καθώς και δικαιώματα εκμετάλλευσης με βάση τις πωλήσεις προϊόντων. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, οι συνολικές απολαβές της Principia αναμένεται να αγγίξουν τα 765 εκατ. δολ., βάσει συγκεκριμένων στόχων, ενώ η Sanofi αποκτά την αποκλειστική, παγκόσμια άδεια εκμετάλλευσης για την ανάπτυξη και την εμπορική διάθεση του PRN2246.

Ταυτόχρονα, η Principia διατηρεί το δικαίωμα να συγχρηματοδοτήσει την ανάπτυξη Φάσης 3, με αντάλλαγμα είτε αυξημένα δικαιώματα εκμετάλλευσης με βάση τις παγκόσμιες πωλήσεις προϊόντων είτε τη ρύθμιση επιμερισμού κερδών και ζημιών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το PRN2246 φαίνεται πολλά υποσχόμενο στην αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης καθώς και, δυνητικά, άλλων νόσων του κεντρικού νευρικού συστήματος. Έχει σχεδιαστεί ώστε να μπορεί να εισέρχεται στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό και να επιδρά στη σηματοδότηση των ανοσοκυττάρων και των εγκεφαλικών κυττάρων.

ECTRIMS-ACTRIMS

Το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας εστιάστηκε στα τέλη του Οκτωβρίου στο Παρίσι, στο 7^ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής Επιτροπής για την Έρευνα και τη Θεραπεία της Πολλαπλής Σκλήρυνσης (ECTRIMS-ACTRIMS). Στο συνέδριο, το οποίο έλαβε χώρα από τις 25 ως τις 28 Οκτωβρίου στο Palais des Congrès και στο οποίο συμμετείχαν πάνω από 10.000 σύνεδροι από ολόκληρο τον κόσμο, βρέθηκε το PhB. Μία από τις ανακοινώσεις που ξεχώρισαν αφορούσε στην παρουσίαση από κοινού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ECTRIMS) και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Νευρολογίας (EAN), νέων Κατευθυντήριων Οδηγιών για τη θεραπεία της νόσου. Στόχος ήταν η ανάπτυξη οδηγιών κλινικής πρακτικής για τη φαρμακολογική θεραπεία ασθενών με MS, που θα βοηθήσει τους επαγγελματίες υγείας στη λήψη αποφάσεων. Οι Οδηγίες αφορούν στη θεραπεία ενηλίκων με MS ή με Κλινικά Μεμονωμένο Σύνδρομο, την παρακολούθηση της απόκρισης της θεραπείας, τη διακοπή και εναλλαγή θεραπευτικών στρατηγικών, ακόμη και σκευασμάτων σε ειδικές περιπτώσεις, όπως η εγκυμοσύνη.

Η νέα προτεινόμενη αναθεώρηση των διαγνωστικών κριτηρίων για την πολλαπλή σκλήρυνση, η οποία μπορεί να επιτρέψει τη γρηγορότερη διάγνωση σε πολλούς ασθενείς, παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του ECTRIMS. Η τελευταία φορά που τα κριτήρια ανανεώθηκαν ήταν το 2010. Βέβαια, παρουσιάζοντας την ανανέωση, ένας εκ των επικεφαλής της 30μελούς ομάδας ειδικών που διαμόρφωσαν τα νέα κριτήρια, ο Dr Jeffrey Cohen, της Κλινικής Cleveland Clinic του Ohio, τόνισε ότι οι νευρολόγοι δεν θα πρέπει να εφαρμόζουν τα κριτήρια μηχανικά, αλλά να συνθέτουν όλα τα κλινικά, απεικονιστικά και εργαστηριακά δεδομένα. Όπως δήλωσε, η ανανέωση των κριτηρίων παρακινήθηκε από νέα δεδομένα των δεικτών MRI και CSF και άλλων παρακλινικών εξετάσεων, της σχέσης με άλλες νόσους με επικαλυπτόμενα χαρακτηριστικά, όπως η οπτική νευρομυελίτιδα και το φάσμα της (NMOSD), των προκλήσεων στη διάγνωση ασθενών χωρίς κλινικές εκδηλώσεις (όπως το ακτινολογικό μεμονωμένο σύνδρομο), καθώς και η συχνότητα και οι επιπτώσεις της κακής διάγνωσης. Όπως τονίστηκε, στόχος της ανανέωσης δεν ήταν οι μεγάλες αλλαγές, αλλά απλά να διευκρινιστούν τα στοιχεία των κριτηρίων, διευκολύνοντας την έγκαιρη διάγνωση και μειώνοντας τη λανθασμένη διάγνωση.

«Σοκ» προκάλεσαν τα συμπεράσματα μελέτης που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο με θέμα τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πολλαπλής σκλήρυνσης στις γυναίκες, τις οποίες και φαίνεται να «προτιμά». Μόνο στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι από τους 700.000 ασθενείς οι 450.000 είναι γυναίκες. Οι συντάκτες της μελέτης, η οποία πραγματοποιήθηκε από την αμερικανική εταιρεία συμβούλων Charles River Associates και υποστηρίχθηκε από τη φαρμακοβιομηχανία Merck, επέλεξαν να εστιαστούν σε 8 ευρωπαϊκές χώρες (Τσεχία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Πολωνία, Ισπανία, Σουηδία και Βρετανία) και κατέληξαν σε 4 βασικά συμπεράσματα:

1. Η διάγνωση της νόσου είναι μια πρόκληση και συχνά καθυστερεί σημαντικά, ενώ δεν λείπουν οι περιπτώσεις λάθος διαγνώσεων. Κατά μέσο όρο, η επιβεβαίωση της διάγνωσης απαιτεί 6 μήνες από την αρχική επίσκεψη στο γιατρό και 5 επισκέψεις σε επαγγελματία υγείας. Η μελέτη επιβεβαίωσε ότι υπάρχουν καθυστερήσεις και ανισότητες από χώρα σε χώρα και ανάμεσα στα δύο φύλα. Αυτές σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα των ειδικών γιατρών, τη γνώση και εκπαίδευση των γενικών γιατρών για τη νόσο και τη διαθεσιμότητα των διαγνωστικών εργαλείων (π.χ. μαγνητική τομογραφία). Μία στις πέντε γυναίκες (ποσοστό 21%) οι οποίες πήραν μέρος στη μελέτη έλαβαν λάθος διάγνωση, όπως: χρόνια κόπωση, κατάθλιψη, όγκος εγκεφάλου, επιληψία. Επίσης, αρκετές γυναίκες άκουσαν από τον γιατρό να τους λέει ότι φαντάζονταν τα συμπτώματά τους!
2. Η διάγνωση της νόσου επηρεάζει τη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Στη μελέτη βρέθηκε ότι η μέση ηλικία διάγνωσης των γυναικών που πήραν μέρος ήταν τα 32 έτη, μικρότερη από ό,τι των ανδρών. Οι επιπτώσεις του γεγονότος αυτού στη ζωή των γυναικών ήταν δραματική: Περίπου 2/5 των γυναικών (41%) χώρισαν από τον σύντροφό τους! Πάνω από το 1/3 (37%) αποφάσισαν να μην κάνουν παιδιά, γεγονός που συνδέεται άμεσα με το γεγονός ότι πολλές γυναίκες έχουν πόνο και σωματική κόπωση. Επίσης, πολλές γυναίκες δήλωσαν πως υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης για το πώς μια εγκυμοσύνη επηρεάζει τη νόσο ή πώς η νόσος επηρεάζει την κύηση. Παράλληλα, η μελέτη έδειξε ότι μετά τη διάγνωση πολλές γυναίκες σταματούν τις συνήθειες κοινωνικές δραστηριότητες. Αρκετές γυναίκες αδυνατούν να κάνουν ακόμη και τις πιο απλές δουλειές στο σπίτι, λόγω των συμπτωμάτων, πολύ περισσότερο να συμμετέχουν σε δραστηριότητες σωματικής άσκησης. Οι ίδιες οι γυναίκες δηλώνουν ότι όλα αυτά νιώθουν ότι τις απομονώνουν και τις περιθωριοποιούν.
3. Η νόσος περιορίζει τον κοινωνικό ρόλο των γυναικών. Η εξουθενωτική φύση της νόσου επηρεάζει αρνητικά τη δυνατότητα αυτή των γυναικών, γεγονός που έχει τριπλό αντίκτυπο:

• Στις ίδιες τις γυναίκες, οι οποίες αισθάνονται αδύναμες να εκπληρώσουν το ρόλο τους, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για τις ίδιες (π.χ. μητρότητα).
• Στα άτομα που λαμβάνουν φροντίδα από τις γυναίκες, όπως τα παιδιά, που αναγκάζονται να γίνουν αυτάρκη.
• Στους συντρόφους των γυναικών, οι οποίοι ίσως χρειαστεί να αναλάβουν πρόσθετες φροντίδες, τις οποίες σε άλλη περίπτωση δεν θα έκαναν.

Το 69% των γυναικών που πήραν μέρος στη μελέτη παραδέχθηκαν ότι η νόσος επηρέασε αρνητικά την ικανότητά τους να διατηρήσουν αυτόν τον ρόλο τους. Ακόμη, βρέθηκε ότι στο 68% των περιπτώσεων που οι γυναίκες χρειάστηκαν πρόσθετη βοήθεια στη φροντίδα άλλων, όπως π.χ. των παιδιών, το κόστος επιβάρυνε στις ίδιες και την οικογένειά τους και δεν υπήρχε υποστήριξη από το κράτος.

4. Η νόσος προκαλεί σημαντικό κόστος για τις γυναίκες και την κοινωνία. Από τις γυναίκες που πήραν μέρος στη δημοσκόπηση, περίπου 2/3 (66%) ανέφεραν ότι η νόσος επηρέασε το καθεστώς απασχόλησής τους σε κάποιο σημείο. Από αυτές, τα 2/5 (38%) εγκατέλειψαν την εργασία τους εξαιτίας της νόσου. Αυτό είχε και οικονομικές επιπτώσεις, ειδικά σε ασθενείς οι οποίοι είχαν μέσο και χαμηλό εισόδημα. Ακόμη, περισσότερο περίπου 15 χρόνια μετά την έναρξη της νόσου, ένα ποσοστό 60-80% των ασθενών είναι πολύ πιθανό να έχουν χάσει τη δουλειά τους, λόγω της ασθένειας, γεγονός που σημαίνει απώλεια τουλάχιστον 10 ετών εργασίας κατά μέσο όρο. Τα κύρια αίτια που οι γυναίκες με τη νόσο αναγκάζονταν να σταματήσουν από την εργασία τους είναι ο μεγάλος φόρτος εργασίας, η έλλειψη ευέλικτων συνθηκών εργασίας και ο μη επαρκής αριθμός διαλλειμάτων.

Δεδομένα για την πρώτη θεραπεία που αποδεικνύεται αποτελεσματική στην πιο βαριά μορφή της νόσου, την πρωτοπαθή προϊούσα μορφή, στην οποία η νόσος δεν έχει υποτροπές, αλλά επιδεινώνεται αργά και σταθερά και χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό αναπηρίας, παρουσιάστηκαν στο Παρίσι. Ο λόγος για το ocrelizumab της Roche, το οποίο έλαβε πρόσφατα έγκριση και από τις ευρωπαϊκές αρχές. Χορηγείται κάθε 6 μήνες και δεν απαιτεί ειδικές εξετάσεις μεταξύ των δόσεων. Είναι το πρώτο μονοκλωνικό αντίσωμα που στοχεύει εκλεκτικά τα Β-λεμφοκύτταρα, για τα οποία πρόσφατα αποκαλύφθηκε ο ρόλος τους στην πολλαπλή σκλήρυνση. Μέχρι τώρα, δεν υπήρχε εγκεκριμένη θεραπεία για την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου στα άτομα με ΠΠΠΣ, τα οποία συχνά πρέπει να στηρίζονται σε μπαστούνι ή σε αναπηρικό αμαξίδιο, να εγκαταλείπουν την εργασία τους ή να απασχολούν φροντιστές για τη φροντίδα τους. Συνεπώς, η νέα θεραπεία ήρθε να καλύψει ένα σημαντικό θεραπευτικό κενό. Στις κλινικές δοκιμές σε αυτήν τη μορφή της νόσου, οι ασθενείς που έλαβαν τη νέα θεραπεία είχαν 24% μικρότερο κίνδυνο πρόκλησης αναπηρίας σε σύγκριση με ασθενείς που λάμβαναν εικονικό φάρμακο. Παράλληλα, το ocrelizumab προσφέρει μεγάλη αποτελεσματικότητα απέναντι στη συνήθη, υποτροπιάζουσα μορφή της νόσου, την πιο συχνή από τις μορφές της πολλαπλής σκλήρυνσης. Στις κλινικές δοκιμές, οι ασθενείς που έλαβαν το φάρμακο παρουσίασαν 47% μείωση στον ρυθμό υποτροπής τους σε σύγκριση με τους ασθενείς που λάμβαναν την κλασική θεραπεία με ιντερφερόνη βήτα-1α. Σύμφωνα με νέες έρευνες, ακόμη και αν ελεγχθούν οι υποτροπές της πολλαπλής σκλήρυνσης, είναι δυνατόν η νόσος να εξελίσσεται σιωπηλά, επηρεάζοντας την κινητικότητα και λειτουργικότητα των ασθενών. Μέχρι πρότινος, στόχος των γιατρών και όλων των διαθέσιμων θεραπειών για την υποτροπιάζουσα πολλαπλή σκλήρυνση ήταν ο έλεγχος των υποτροπών, καθώς οι γιατροί πίστευαν ότι μειώνεται ο κίνδυνος των επιπλοκών της νόσου. Ωστόσο, δεδομένα από τις μελέτες που αφορούν τη νέα θεραπεία ocrelizumab, δείχνουν αυτή τη διαφορετική εικόνα. «Αυτές οι νέες αναλύσεις βοηθούν να κατανοήσουμε πως στην υποτροπιάζουσα σκλήρυνση, η νόσος μπορεί να εξελιχθεί ανεξάρτητα από τις υποτροπές. Ακόμη και χωρίς υποτροπές, οι ασθενείς μπορεί να έχουν ενεργή νόσο, η οποία μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμες βλάβες στην κινητικότητα και λειτουργικότητα των ασθενών» εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας και υπεύθυνος της Μονάδας Πολλαπλής Σκλήρυνσης στο Αιγινήτειο, Δήμος Μητσικώστας. Το νέο φάρμακο είναι το πρώτο μονοκλωνικό αντίσωμα που στοχεύει εκλεκτικά τα Β-λεμφοκύτταρα, για τα οποία πρόσφατα αποκαλύφθηκε ο ρόλος τους στην πολλαπλή σκλήρυνση. Η νέα θεραπεία έχει ήδη εγκριθεί σε ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Ελβετία και Βραζιλία, ενώ πρόσφατα εγκρίθηκε και στην ΕΕ.

Έρευνες που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα θεραπείας με ένα «επαναστατικό» δοσολογικό σχήμα παρουσιάστηκαν στο ECTRIMS-ACTRIMS. Οι θεραπείες που εισήχθησαν τα τελευταία χρόνια στη μάχη κατά της πολλαπλής σκλήρυνσης, κατάφεραν να αλλάξουν την πρόγνωση και την πορεία της νόσου, επιτυγχάνοντας καλύτερη διαχείρισή της και της εξέλιξης της αναπηρίας. Εξίσου αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της υποτροπιάζουσας μορφής της νόσου, την εξέλιξη της αναπηρίας και του ρυθμού των υποτροπών αποδείχθηκε και η κλαδριβίνη της Merck, η οποία πρόσφατα έλαβε έγκριση από τις ευρωπαϊκές αρχές. Η θεραπεία διαθέτει, όμως, ένα επιπλέον πλεονέκτημα, ιδιαιτέρως χρήσιμο στο πεδίο της συμμόρφωσης: το δοσολογικό της σχήμα, το οποίο επιτρέπει τον έλεγχο της ασθένειας σε βάθος 4ετίας, με τη λήψη διά στόματος θεραπείας για το πολύ 20 ημέρες, τα πρώτα 2 χρόνια. Είναι η πρώτη βραχεία από του στόματος θεραπεία για την υποτροπιάζουσα πολλαπλή σκλήρυνση υψηλής ενεργότητας. «Πρόκειται για έναν μοναδικό μηχανισμό δράσης. Τόσο η συχνότητα όσο και ο προγραμματισμός της δοσολογίας είναι μοναδικός» ανέφερε στο PhB η επικεφαλής Κλινικών Ερευνών της Merck Serono (EMD Serono), Alise Reicin. «Οι ασθενείς δεν χρειάζεται να θυμούνται να λαμβάνουν το φάρμακό τους, το οποίο είναι καλά ανεκτό» σημείωσε και συμπλήρωσε πως το φάρμακο ενεργοποιείται όταν στο κύτταρο του ασθενούς είναι παρόν ένα συγκεκριμένο ένζυμο. «Συστήνεται σε ασθενείς με νόσο υψηλής δραστηριότητας, με αρκετές υποτροπές ή των οποίων η μαγνητική έδειξε ενεργή νόσο, παρότι λαμβάνουν άλλη θεραπεία» διευκρίνισε.

Τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο Παρίσι έδειξαν αύξηση του ποσοστού των ασθενών που δεν εμφανίζουν δραστηριότητα της νόσου, συγκριτικά με το placebo, σε ποσοστά 43,7% έναντι 9%, αντίστοιχα. Σε ασθενείς με υψηλή ενεργότητα της νόσου, οι αναλύσεις της διετούς μελέτης CLARITY φάσης ΙΙΙ απέδειξαν ότι τα δισκία κλαδριβίνης μείωσαν τον ρυθμό υποτροπών κατά 67% και τον κίνδυνο εξέλιξης της αναπηρίας κατά 82%, έναντι του placebo. Μάλιστα, όπως έδειξε η μελέτη φάσης III CLARITY EXTENSION, δεν απαιτήθηκε περαιτέρω θεραπεία με κλαδριβίνη για το 3^ο και το 4^ο έτος. Σε επίπεδο ασφάλειας της θεραπείας, οι σημαντικότερες ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν η λεμφοπενία και ο έρπης ζωστήρας. Ειδικά για τον έρπητα ζωστήρα κατεγράφη ένα περιστατικό ανά 50 ασθενείς που λάμβαναν το φάρμακο, αλλά στην πλειονότητά τους οι λοιμώξεις ήταν ήπιες. Βέβαια, τονίζεται ότι η θεραπεία αντενδείκνυται σε ορισμένες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των ανοσοκατεσταλμένων ασθενών και των εγκύων γυναικών.

«Και μόνο η ιδέα ότι θα έπαιρνα ελάχιστα χάπια για ελάχιστες ημέρες τον χρόνο ήταν ανακουφιστική. Συχνά, η πολλαπλή σκλήρυνση συνοδεύεται από γνωστικά προβλήματα, και είναι δύσκολη η συμμόρφωση με μια θεραπεία που χρειάζεται να λαμβάνεται αδιάκοπα» ανέφερε στο PhB η Marrion, ασθενής με πολλαπλή σκλήρυνση από την Αυστραλία, που έλαβε τη θεραπεία στο πλαίσιο κλινικής μελέτης. «Μέσα σε τρεις μήνες, όλα τα συμπτώματά μου εξαφανίστηκαν. Ένιωθα καλά, έγινα παραγωγική και κατάφερα να πάρω ως και προαγωγή στη δουλειά μου. Είχα ενέργεια, ένιωθα για πρώτη φορά και πάλι φυσιολογική. Και όλα αυτά χωρίς καμία σοβαρή παρενέργεια» ανέφερε η Marrion, που διατήρησε την ίδια εικόνα για τέσσερα χρόνια. Η κλινική μελέτη όμως ολοκληρώθηκε, και μαζί της η πρόσβαση στη θεραπεία. Οπότε, ήρθε η ώρα της αλλαγής σχήματος για την ίδια, αλλά δεδομένου ότι η παρούσα θεραπεία που λαμβάνει της προκαλεί λεμφοπενία, δηλώνει έτοιμη να επιστρέψει στην κλαδιρβίνη όταν αυτή κυκλοφορήσει επισήμως στην Αυστραλία.

Ένα σημαντικό κενό στη θεραπευτική στρατηγική εναντίον της ΠΣ έρχεται να καλύψει η πρώτη τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη κλινική μελέτη Φάσης ΙΙΙ PARADIGMS της Novartis, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν στο Παρίσι. Η εν λόγω μελέτη αφορά σε μια τροποποιητική θεραπεία στην παιδιατρική ΠΣ, που σχετίζεται με μια ομάδα ασθενών για τους οποίους απουσιάζουν ειδικά εγκεκριμένες θεραπευτικές επιλογές που να βασίζονται σε μια λεπτομερή μελέτη. Συνεπώς, ο κίνδυνος μακροπρόθεσμης εξέλιξης της νόσου μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος σε αυτούς τους ασθενείς. Η παιδιατρική ΠΣ, η οποία συνήθως διαγιγνώσκεται κατά την εφηβεία, συσχετίζεται με υποτροπές που είναι πιο συχνές και πολλές φορές πιο σοβαρές από ό,τι εκείνες που εμφανίζονται στους ενήλικες με ΠΣ. Οι υποτροπές προκαλούν διαταραχές στην κινητικότητα, την ισορροπία και τη νοητική λειτουργία, ενώ οι ασθενείς με παιδιατρική ΠΣ είναι πιθανό να εμφανίσουν σωματική αναπηρία σε μικρότερη ηλικία από ό,τι οι ασθενείς στους οποίους διαγιγνώσκεται η νόσος στην ενήλικη ζωή τους.

Η μελέτη, λοιπόν, διερευνά την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της από του στόματος χορήγησης φινγκολιμόδης, άπαξ ημερησίως, σε παιδιά και εφήβους (ηλικίας 10 έως 17 ετών) με ΠΣ. Να σημειώσουμε ότι, προς το παρόν, η φινγκολιμόδη δεν έχει εγκριθεί για τη θεραπεία της παιδιατρικής ΠΣ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η από του στόματος χορήγηση φινγκολιμόδης σε αυτόν τον πληθυσμό ασθενών, για χρονικό διάστημα δύο ετών, οδήγησε σε ουσιαστική και κλινικά σημαντική μείωση του αριθμού των υποτροπών (ετησιοποιημένο ποσοστό υποτροπών), σε σύγκριση με την ενδομυϊκή χορήγηση ιντερφερόνης β-1α. Το προφίλ ασφαλείας της φινγκολιμόδης συμβάδιζε με εκείνο που απαντάται σε άλλες κλινικές μελέτες, ενώ συνολικά αναφέρθηκαν περισσότερα ανεπιθύμητα συμβάντα στην ομάδα της ιντερφερόνης.

Επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης του όγκου της φλοιώδους φαιάς ουσίας (φλοιϊκή ατροφία), που σχετίζεται με καθυστερημένη μετάπτωση σε κλινικά επιβεβαιωμένη πολλαπλή σκλήρυνση, υποδεικνύουν νέα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν στην τεριφλονουμίδη της Sanofi, που παρουσιάστηκαν στο ECTRIMS-ACTRIMS. Ο λόγος για τη μελέτη Φάσης ΙΙΙ TOPIC, στην οποία συμμετείχαν ασθενείς με κλινικά μεμονωμένο σύνδρομο (πρώτο κλινικό επεισόδιο συμβατό με ΠΣ) και περιλαμβάνει αποτελέσματα από ασθενείς που έλαβαν θεραπεία για 2 χρόνια στην κύρια μελέτη και για διάστημα έως 4 ετών στη φάση επέκτασης της μελέτης. Συνολικά, η τεριφλουνομίδη μείωσε σημαντικά την απώλεια όγκου φλοιώδους φαιάς ουσίας σε διάστημα δύο ετών σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο, ενώ σημειώθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ της μείωσης του όγκου της φλοιώδους φαιάς ουσίας και της μετάπτωσης σε κλινικώς επιβεβαιωμένη ΠΣ.

Επιπλέον, η τεριφλουνομίδη μείωσε τον κίνδυνο μετάπτωσης σε κλινικά επιβεβαιωμένη ΠΣ, μείωση που ήταν σημαντική από τον 12^ο μήνα συνεχούς χορήγησης και διατηρήθηκε σε όλη τη διάρκεια της μελέτης και την επέκτασή της. Για τη μελέτη, σε βάθος 4ετίας, ο συνολικός πληθυσμός κατηγοριοποιήθηκε σε τρεις ομάδες: η Ομάδα 1 (140 ασθενείς) παρουσίασε τη μικρότερη μείωση όγκου φαιάς ουσίας και η Ομάδα 3 (94 ασθενείς) παρουσίασε τη μεγαλύτερη μείωση όγκου φαιάς ουσίας. Η πλειοψηφία των ασθενών (251) παρουσίασε ενδιάμεσα επίπεδα μείωσης του όγκου της φαιάς ουσίας και τοποθετήθηκαν στην Ομάδα 2.

Στον 4^ο χρόνο, οι ασθενείς της Ομάδας 1 είχαν 45,1% χαμηλότερο κίνδυνο μετατροπής σε κλινικά βέβαιη ΠΣ από εκείνους στην ομάδα 3, και οι ασθενείς στην Ομάδα 2 είχαν 34,5% χαμηλότερο κίνδυνο από εκείνους στην Ομάδα 3 (p=0,0361).

 «Οι ασθενείς της μελέτης που παρουσίασαν μικρότερο ποσοστό εγκεφαλικής ατροφίας είχαν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κλινικά επιβεβαιωμένη πολλαπλή σκλήρυνση» δήλωσε ο Robert Zivadinov, MD, PhD, καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιου του Μπάφαλο της Νέας Υόρκης. «Τα αποτελέσματα της τεριφλουνομίδης στη μείωση της απώλειας φλοιώδους φαιάς ουσίας και η σχέση μεταξύ της μείωσης του όγκου της φλοιώδους φαιάς ουσίας και της μετάπτωσης σε κλινικά επιβεβαιωμένη πολλαπλή σκλήρυνση μάς δίνουν πληροφορίες σχετικά με το πώς η τεριφλουνομίδη μπορεί να επιδράσει στα πρώιμα φλεγμονώδη και νευροεκφυλιστικά συστατικά της πολλαπλής σκλήρυνσης» διευκρίνισε.