Η διανομή του εμβολίου και η διασφάλιση της ορθής αποθήκευσης των εμβολίων απασχολεί την επιστημονική κοινότητα και τις υγειονομικές αρχές.

Σημειώνεται ότι τα εμβόλια θα πρέπει να διατηρούνται στη σωστή θερμοκρασία για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά τους, η οποία  προαπαιτεί μια δαπανηρή διαδικασία, που φτάνει έως και το 80% του κόστους παράδοσης.

Την ευθύνη για την ασφαλή φύλαξη στα κέντρα αποθήκευσης, τη διανομή και την αποθήκευση των εμβολίων στα Κέντρα Εμβολιασμού,  φέρει το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και η Πολιτική Προστασία.

H Βιοχημικός, Δρ Φαρμακευτικής, Χαρά Ζήκα, η Χημικός Αικατερίνη Κορωνιά, και ο Καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ, Νικόλαος Θωμαΐδης, έπειτα από εκτενή βιβλιογραφική ανασκόπηση, συνοψίζουν τα κυριότερα σημεία που αφορούν στην πρωτοποριακή εφοδιαστική αλυσίδα, που έχει δημιουργηθεί για τις ανάγκες του νέου εμβολίου του Covid-19.

Η δυσκολία στη διανομή και αποθήκευση του mRNA

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ υπήρξε ασφάλεια και παλιότερα ως και για  το 50% των εμβολίων που απαιτούσαν διανομή και αποθήκευση σε χαμηλές θερμοκρασίες, ενώ ευτυχώς σήμερα ασφαλιστική δικλείδα προσφέρουν ψυγεία.

Την ανησυχία της είχε εκφράσει η γαλλική κυβέρνηση  για τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί εισηγήθηκε πως θα μπορούσαν να τεθούν σε αχρηστία  έως και το 30% αυτών, αφού οι ευρωπαϊκές φαρμακαποθήκες δεν έχουν τη δυνατότητα διατήρησης μεγάλων ποσοτήτων εμβολίων σε συνθήκες βαθιάς κατάψυξης.

Προσπάθειες έχουν γίνει από  την αμερικανική εταιρεία Moderna για ένα εμβόλιο mRNA που απαιτεί συνθήκες αποθήκευσης μεταξύ -25 και -15°C, ενώ η  γερμανική φαρμακευτική εταιρεία  Curevac υποστηρίζει ότι το εμβόλιό της (ακόμη είναι σε φάση δοκιμών) θα είναι σταθερό σε θερμοκρασία ψυγείου για τρεις μήνες και μπορεί να αντέξει έως και 24 ώρες σε θερμοκρασία δωματίου.

Χημικές μέθοδοι προς αντικατάσταση της αλυσίδας ψύξης

Η πίεση  είναι μεγάλη καθώς τα εν λόγω εμβόλια διατηρούνται σε χαμηλές θερμοκρασίες αλλά διανέμονται σε μεγάλη κλίμακα, με εκατομμύρια δόσεις που πρέπει να μεταφερθούν σε σύντομη χρονική περίοδο, οπότε μερικές αξιόλογες προσπάθειες σε αυτή την κατεύθυνση είναι:

• Το Ινστιτούτο Gamaleya της Ρωσίας, το οποίο ανέπτυξε το εμβόλιο Sputnik V, έχει ήδη αναπτύξει μια μορφή σκόνης για μεταφορά σε δυσπρόσιτες περιοχές της Ρωσίας, που παράγεται με την τεχνικής της λυοφιλίωσης, δηλαδή ξήρανση με ταυτόχρονη κατάψυξη του δείγματος. Παρόλα αυτά, δεν μπορούν όλα τα εμβόλια να λυοφιλιωποιηθούν με κατάψυξη, διότι δημιουργούνται μικροί κρύσταλλοι πάγου που μπορούν να αποδομήσουν το δραστικό συστατικό.
• Στο Imperial College London, ο Καθηγητής Jason Hallet και η ομάδα του ανέπτυξαν μια μέθοδο, με τη χρήση ιοντικών υγρών σταθεροποιούν ένζυμα (τα οποία είναι είδος πρωτεϊνών) σε υψηλές θερμοκρασίες. Με τη μέθοδο αυτή, στα εμβόλια τύπου mRNA σταθεροποιείται το λιπιδικό  περίβλημα και μειώνεται η υδρόλυση του mRNA. Μάλιστα, οι ερευνητές αναδιαμόρφωσαν το εμβόλιο Covid-19 mRNA και είναι σταθερό σε θερμοκρασία δωματίου για τουλάχιστον 50 ημέρες. Ωστόσο δεν είναι κατάλληλο ακόμη για ενέσιμη χρήση.
• Άλλη μια καινοτομία προτάθηκε από τον Dr Bruce Roser, ο οποίος μελέτησε το φυτό της ανάστασης, το οποίο είναι γνωστό και ως «ρόδο της Ιεριχούς», το οποίο μπορεί να επιβιώσει χωρίς νερό, σχεδόν εντελώς αποξηραμένο, επειδή παράγει τριαλόζη, ένα σάκχαρο που το προστατεύει. Η τριαλόζη χρησιμοποιείται ως σταθεροποιητικό μέσο σε περισσότερα από 25 φαρμακευτικά προϊόντα, αφού είναι αδρανής στον ανθρώπινο οργανισμό. Η μέθοδος αυτή δοκιμάστηκε σε 90 εμβόλια περίπου και τώρα εξετάζεται για την περίπτωση του εμβολίου Covid-19 mRNA.
• Η ερευνήτρια στο Κέντρο ΒιώσιμηςΑνάπτυξης και Κυκλικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Bath, στο Ηνωμένο Βασίλειο, Asel Sartbaeva, εργάζεται για τη βελτίωση της θερμικής σταθερότητας σκευασμάτων εμβολίων. Συγκεκριμένα, η ομάδα εγκλώβισε τα πρωτεϊνικά μόρια μέσα σε έναν προστατευτικό κλωβό πυριτίας (silica), το οποίο φιλτράρεται με κενό και ξηραίνεται. Με τη μέθοδο αυτή διαπιστώθηκε ότι το εμβόλιο του τετάνου μπορεί να διατηρηθεί σε θερμοκρασία δωματίου και να μεταφερθεί χωρίς ψύξη. Βέβαια, η διαδικασία πρέπει να ελεγχθεί καλύτερα, έτσι ώστε η στρώση πυριτίας να είναι συνεχής. Αν και είναι εύκολη η απελευθέρωση του εμβολίου από το προστατευτικό του κέλυφος σε ένα χημικό εργαστήριο, απαιτούνται ακόμη αρκετές μελέτες ώστε να βρεθεί ένας εύκολος τρόπος ώστε να γίνει ενέσιμο διάλυμα.