Πρωκτικός κνησμός: Από τι προκαλείται;

Σχεδόν 100 διαφορετικές αιτίες κρύβονται πίσω από τον πρωκτικό κνησμό, ένα σύμπτωμα που δυσκολεύει την καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων και τους φέρνει συχνά σε αμηχανία. Σύμφωνα με στοιχεία, ο κνησμός στην περιπρωκτική περιοχή επηρεάζει το 1-5% του γενικού πληθυσμού. Η παθολογική αυτή κατάσταση είναι τέσσερις φορές πιο συχνή στους άνδρες και ταλαιπωρεί περισσότερο τους ανθρώπους που βρίσκονται μεταξύ της τέταρτης και της έκτης δεκαετίας της ζωής τους. Μπορεί να είναι ήπια μέχρι έντονη οπότε μπορεί να γίνει ακόμα και αιτία κατάθλιψης.

«Ο κνησμός στην περιπρωκτική περιοχή έχει πολλές αιτίες αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν μπορεί να  βρεθεί κανένας λόγος πρόκλησής του. Τότε αναφέρεται ως ιδιοπαθής κνησμός. Ωστόσο, επειδή στο 75% των περιπτώσεων υπάρχει συνυπάρχουσα παθολογία, για τη διάγνωση απαιτείται λεπτομερές ιστορικό και εξέταση. Η πλειονότητα αυτών των παθήσεων που προκαλούν κνησμό αφορούν στον πρωκτό, με τις αιμορροΐδες και τις ραγάδες να είναι οι συχνότερες αιτίες. Άλλος ένας λόγος είναι η ύπαρξη δερματικών παθήσεων, οι  οποίες όμως δεν περιορίζονται συνήθως στην περίμετρο του πρωκτού» σημειώνει ο γενικός χειρουργός Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος – Διευθυντής της χειρουργικής κλινικής του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών – Ιατρικού Περιστερίου και Πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής.

Η αδιαφορία για την αναζήτηση θεραπείας, η οποία εξαρτάται από την αιτία του πρωκτικού κνησμού, μπορεί να οξύνει το σύμπτωμα και να δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα (μικροτραυματισμούς, πόνο και οίδημα). Επίσης, μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης.

Μερικές από τις συχνές αιτίες που προκαλούν πρωκτικό κνησμό είναι:

Κακή ή υπερβολική υγιεινή

Σε πολλές περιπτώσεις ο κνησμός στην περιπρωκτική περιοχή  οφείλεται στον τρόπο καθαρισμού τα περιοχής μετά από την αφόδευση. Ο μη σχολαστικός καθαρισμός αφήνει υπολείμματα και  υγρασία. Αυτό συμβαίνει συχνότερα στα μικρά παιδιά ή στους ηλικιωμένους με κινητικά προβλήματα. Από την άλλη πλευρά, η υπέρμετρη υγιεινή μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ερεθισμό και κνησμό. «Η αποφυγή της υπερβολικής χρήσης σαπουνιών και υγρών μαντηλιών, ιδιαίτερα αυτά που περιέχουν αρώματα και αντισηπτικές ουσίες, και η επιλογή απλού, μαλακού χαρτιού τουαλέτας μπορεί να αποτελέσει τη λύση του προβλήματος», τονίζει ο Δρ. Ξιάρχος.

Διατροφικές επιλογές

Υπάρχουν τροφές που μπορεί να προκαλέσουν πρωκτικό κνησμό. Τέτοιες είναι τα καφεϊνούχα ποτά, το αλκοόλ, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα φιστίκια, τα μπαχαρικά, τα εσπεριδοειδή, τα σταφύλια, η ντομάτα  και η σοκολάτα. Επιπλέον, οι τροφές αυτές έχουν ως αποτέλεσμα πιο μαλακά κόπρανα ή διάρροια οπότε και μεγαλύτερη συχνότητα αφόδευσης και συνεπώς επαναλαμβανόμενο σκούπισμα που ερεθίζει περαιτέρω την περιοχή. Σύμφωνα με ερευνητές, η αποφυγή τους μειώνει τον κνησμό σε 14 ημέρες.

Αιμορροΐδες και πρωκτικές ραγάδες

Οποιαδήποτε υπάρχουσα πρωκτική πάθηση μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει τον κνησμό. Έως και το 52% των ασθενών με αυτό το σύμπτωμα έχουν ορθοπρωκτική νόσο, με την αιμορροΐδοπάθεια να είναι η συνηθέστερη. Είναι μια πάθηση που αφορά μεγάλο μέρος του πληθυσμού, καθώς υπολογίζεται ότι περίπου έναν στους πέντε ανθρώπους θα ταλαιπωρηθούν κάποια στιγμή στη ζωή τους από αυτή. Η ύπαρξη αιμορροΐδων που φλεγμαίνουν μπορεί να αυξήσουν τη δυσλειτουργία του πρωκτικού σφιγκτήρα, οδηγώντας σε διαφυγές κοπράνων.

Άλλη πάθηση που προκαλεί κνησμό είναι οι πρωκτικές ραγάδες, που είναι μικροσκοπικές σχισμές στον περιβάλλοντα δερματικό ιστό. Αυτές προκαλούνται συχνότερα σε βρέφη, σε ηλικιωμένους ενήλικες και σε γυναίκες αμέσως μετά τον τοκετό.

Και οι δύο παθήσεις μπορεί να γίνουν αντιληπτές από μικρές κηλίδες αίματος στο χαρτί τουαλέτας. Η κατανάλωση περισσότερων φυτικών ινών ή ακόμα και μέσω συμπληρωμάτων διατροφής και η λήψη άφθονων υγρών για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας βοηθούν τους ασθενείς να μειώσουν τα συμπτώματα τους.

Όταν οι συντηρητικές θεραπείες είναι ανεπαρκείς, απλές χειρουργικές επεμβάσεις αποκαθιστούν τα προβλήματα σε ελάχιστα λεπτά. Συγκεκριμένα, η αντιμετώπιση των αιμορροΐδων εξαρτάται από το στάδιο της νόσου. «Υπάρχουν ωστόσο χειρουργικές μέθοδοι οι οποίες ενδείκνυται και για τους τέσσερις βαθμούς αιμορροΐδων. Η επέμβαση είναι αναίμακτη, ανώδυνη και ολοκληρώνεται σε περίπου 15 λεπτά περίπου ενώ δεν απαιτείται παραμονή του ασθενή στο νοσοκομείο». Το ίδιο ανώδυνη, σύντομη, αναίμακτη είναι και η επέμβαση για την αντιμετώπιση των πρωκτικών ραγάδων.

Φάρμακα

Τα ισχυρά τοπικά στεροειδή πρέπει να χρησιμοποιούνται με φειδώ, καθώς μπορούν να προκαλέσουν λέπτυνση της επιδερμίδας, οξεία δερματίτιδα και δερματίτιδα εξ επαφής. Ορισμένα φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα, όπως καθαρτικά, κολπερμίνη, κολχικίνη, κινιδίνη, έλαιο μέντας και μερικά αντιβιοτικά φαίνεται ότι μπορεί να οδηγήσουν σε περινευρίτιδα. Αυτό μπορεί να έχει μια άμεση ερεθιστική επίδραση στο περιπρωκτικό δέρμα ή έμμεση, καθιστώντας τα  κόπρανα πιο μαλακά και αυξάνοντας τις διαφυγές.

Χρόνιες ασθένειες

Ορισμένες μακροχρόνιες παθήσεις μπορούν να συμβάλλουν στον πρωκτικό κνησμό και τη φλεγμονή με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, οι παθήσεις όπως ο διαβήτης και οι αυτοάνοσες ασθένειες μπορούν να καταστήσουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους σε βακτηριακές ή μυκητιασικές λοιμώξεις. Αν και αποτελούν τη μειονότητα, τα ποσοστά αυτών των  λοιμώξεων  δεν πρέπει να υποτιμώνται, δεδομένου ότι οι μυκητιασικές λοιμώξεις αντιπροσωπεύουν έως και το 15% των περιστατικών πρωκτικού κνησμού.

Πεπτικές διαταραχές, όπως η νόσος του Crohn, ενδεχομένως να οδηγήσουν σε διάρροια και διαφυγή κοπράνων, ερεθίζοντας το δέρμα γύρω από τον πρωκτό και προκαλώντας κνησμό. Υπάρχουν, όμως, και άλλες ασθένειες που γίνονται αιτία για γενικευμένο κνησμό, όπως η ανεπάρκεια σιδήρου, η νεφρική ή ηπατική νόσος.

Δερματικές παθήσεις, σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσοι και νεοπλασίες

Υπάρχουν δερματικές παθήσεις στην περιοχή του πρωκτού, όπως το έκζεμα και η ψωρίαση, που προκαλούν κνησμό. Μάλιστα, η ψωρίαση έχει βρεθεί ότι ευθύνεται για το 5-55% των περιστατικών. Κνησμός μπορεί επίσης να προκληθεί από κονδυλώματα, χλαμύδια, έρπη, γονόρροια και σύφιλη, αλλά και από νεοπλασίες. Οι μισοί ασθενείς με περιπρωκτική νόσο Paget (ενδοεπιθηλιακό αδενοκαρκίνωμα) ή με νόσο Bowen (ενδοεπιθηλιακό καρκίνωμα εκ πλακωδών κυττάρων που σχετίζεται συχνά με κονδυλώματα) παρουσιάζουν έντονο και συχνά ανίατο κνησμό.

«Οι λόγοι λοιπόν του πρωκτικού κνησμού είναι ποικίλοι, από τους πιο απλούς όπως η επιλογή ρούχων που δεν επιτρέπουν τον καλό αερισμό και προκαλούν εφίδρωση έως τους πιο σοβαρούς, όπως ο καρκίνος. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής ώστε να αποφευχθούν μεν τα χειρότερα, αλλά και να απαλλαγεί ο ασθενής από το ενοχλητικό σύμπτωμα που ομολογουμένως μπορεί να τους φέρει σε πολύ δύσκολή θέση», καταλήγει ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος.