Προληπτική πολιτική για τον καρκίνο: “Αρρώστησες; Εσύ φταις!”

Προληπτικές εξετάσεις για 4 διαδεδομένες μορφές καρκίνου σχεδιάζει να θεσπίσει το υπουργείο Υγείας, καθώς οι επιστήμονες αναμένουν έξαρση της νόσου την επόμενη δεκαετία. Εντύπωση και ερωτηματικά προκαλεί ωστόσο η πρόθεση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υγείας να επιβάλλει ποινή σε όσους δεν κάνουν το check up τους, αφού σε περίπτωση που νοσήσουν θα επιβαρύνονται ακόμη και με το 50% του κόστους για τη θεραπεία τους!

Όπως αναφέρει σε συνέντευξή του στον Ελεύθερο Τύπο ο Παναγιώτης Κουρουμπλής, το σχέδιο που επεξεργάζεται το υπουργείο Υγείας και θα θέσει σε διαβούλευση στους αρμόδιους φορείς, αφορά τη μαστογραφία και το τεστ Παπανικολάου για τις γυναίκες, το PSA (προστατικό αντιγόνο) και την κλινική εξέταση του προστάτη για τους άνδρες, ενώ και για τα δύο φύλα θα επιβληθεί η διενέργεια κολονοσκόπησης και τεστ κοπράνων.

Με τις προαναφερόμενες 6 εξετάσεις, οι οποίες ξεκινούν σε συγκεκριμένη ηλικία και επαναλαμβάνονται με συγκεκριμένη συχνότητα, επιτυγχάνεται η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, του τραχήλου της μήτρας, του προστάτη και του παχέος εντέρου. Αφορμή για το σχεδιασμό αυτό, σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, ήταν οι επιδημιολογικές μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που φανερώνουν πως επίκειται αύξηση κατά 70% περίπου των νέων διαγνώσεων καρκίνου την επόμενη 20ετία σε παγκόσμια κλίμακα, εξαιτίας του καπνίσματος και της κακής διατροφής.

«Προσανατολιζόμαστε στο να θεσπίσουμε ως υποχρεωτικές τις προαναφερθείσες εξετάσεις και όσοι δεν είναι συνεπείς θα αντιμετωπίζουν ως ποινή την υποχρέωση να συμμετέχουν στο κόστος της νόσου, εφόσον αρρωστήσουν» αναφέρει ο Π. Κουρουμπλής, επικρίνοντας τη νοοτροπία του Έλληνα σε θέματα υγείας. «Σαν λαός είμαστε αμελείς σε ό,τι αφορά την υγεία μας. Το αποδεικνύει το γεγονός πως πρόσφατα υλοποιήθηκε πρόγραμμα αντικαρκινικών εξετάσεων για 60.000 ωφελούμενους, στο οποίο προσήλθαν να εξεταστούν μόλις 7.000 άτομα» λέει χαρακτηριστικά.

Ο υπουργός Υγείας δεν διευκρινίζει πάντως εάν η διενέργεια αυτών των προληπτικών εξετάσεων θα είναι δωρεάν και σε ποιες δομές θα γίνεται. Όπως άλλωστε ομολογείται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο, το σύστημα υγείας υποφέρει από σοβαρές ελλείψεις. Οι ειδικοί επιστήμονες αναφέρουν χαρακτηριστικά:

• Έλλειψη ολοκληρωμένης και συνεκτικής παρέμβασης – κατακερματισμένες υπηρεσίες και αποσπασματικά προγράμματα και νησίδες αριστείας.
• Έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα (ζήτημα που θεωρητικά θα επιλύσει στο μέλλον η λειτουργία του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών).
• Απουσία εθνικού σχεδιασμού προγραμμάτων πληθυσμιακού (προσυμπτωματικού) ελέγχου – μεμονωμένες και συχνά πρόχειρες προσπάθειες.
• Απουσία εξειδικευμένων κέντρων.
• Σημαντική υστέρηση και της Παρηγορητικής – Ανακουφιστικής Ιατρικής (κατ’ οίκον νοσηλείας και μη), παρά τις φιλότιμες αλλά αποσπασματικές προσπάθειες.

Εμείς με τη σειρά μας θα προσθέσουμε, επίσης, ότι στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης παρέμβασης εκ μέρους της Πολιτείας για το θέμα, θα έπρεπε επίσης να ληφθούν μέτρα και για τους λεγόμενους επιβαρυντικούς παράγοντες οι οποίοι δεν σχετίζονται αποκλειστικά με κάποια λανθασμένα-βλαβερά πρότυπα διαβίωσης όπως αυτό του καπνιστή, αλλά είναι συνάρτηση και του περιβάλλοντος ζωής και εργασίας των ανθρώπων.

Μετά από όλ’ αυτά, προβληματίζεται κανείς σοβαρά για το σκεπτικό του υπουργείου Υγείας, αφού χωρίς τις στοιχειώδεις υποδομές και τη στοιχειώδη επιδημιολογική καταγραφή του προβλήματος, το συγκεκριμένο εγχείρημα δείχνει ακόμη και σε κάποιον καλοπροαίρετο, περισσότερο επικοινωνιακό παρά ουσιώδες…

Επιδημιολογικά στοιχεία

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ο.Ο.Σ.Α, η θνησιμότητα από καρκίνο παραμένει γενικά χαμηλότερη απ’ ότι στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες (OECD 2007). Μεταξύ των 34 χωρών μελών του Ο.Ο.Σ.Α, η Ελλάδα κατατασσόταν το 2004 στη 19η θέση ως προς τη θνησιμότητα στους άνδρες και στην 23η στις γυναίκες. Όμως, η ευνοϊκή θέση της χώρας είναι σε κάποιο βαθμό πλασματική λόγω ελλείψεων στη διάγνωση, σφαλμάτων στην ταξινόμηση και κυρίως λόγω της έλλειψης εθνικού αρχείου νεοπλασιών.

Ωστόσο στη χώρα μας, σε αντίθεση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, παρατηρείται μεταξύ των ετών 1980-2004 σταθερή αυξητική τάση στους θανάτους από καρκίνο τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες (Ε.Σ.Δ. για τον Καρκίνο 2008-2012, σελίδες 16-17). Στους άνδρες (αλλά τώρα πια και στις γυναίκες) πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, και ακολουθούν του προστάτη και του παχέος εντέρου. Στις γυναίκες πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο είναι ο καρκίνος του πνεύμονα και ακολουθούν του μαστού και του παχέος εντέρου. Από αρκετές μελέτες (Τούντας 2001, Tzala 2004, Tzala & Best 2007) φαίνεται ότι η θνησιμότητα από καρκίνο διαφοροποιείται μεταξύ των γεωγραφικών διαμερισμάτων της χώρας, στοιχείο που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Μια πρόσφατη, τέλος, μελέτη έδειξε ότι η αποφεύξιμη θνησιμότητα μειώθηκε κατά 30,5% μετά από σύγκριση που έγινε μεταξύ των περιόδων 1980-1984 και 2000-2007, γεγονός που εν μέρει αποδίδεται στη βελτίωση των υπηρεσιών υγείας.

Η οικονομική διάσταση της νόσου

Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, η θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου έχει υψηλό άμεσο και έμμεσο οικονομικό κόστος. Το υψηλό άμεσο οικονομικό κόστος, που επιβαρύνει τα Συστήματα Υγείας, προκύπτει από την παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο, τις χειρουργικές επεμβάσεις, τις υψηλής ακρίβειας και κόστους διαγνωστικές εξετάσεις αλλά κυρίως από τους θεραπευτικούς χειρισμούς που περιλαμβάνουν την ιδιαίτερα ακριβή φαρμακευτική αγωγή. Στοιχεία για το άμεσο κόστος στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, ωστόσο εκτιμάται ότι το κόστος για τη θεραπεία του καρκίνου κυμαίνεται περίπου στο 6,5% των συνολικών δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη.

Προκύπτει επίσης ένα υψηλό έμμεσο οικονομικό κόστος λόγω της μειωμένης παραγωγικότητας, τόσο του πάσχοντα, όσο και της οικογένειάς του, που επιβαρύνεται με την κατ’ οίκον νοσηλεία αυτού αλλά και από την απώλεια ημερών εργασίας από τον ίδιο τον ασθενή και τους φροντιστές του. Το έμμεσο κόστος υπολογίζεται ότι είναι τουλάχιστον διπλάσιο του άμεσου.

Κοινωνικές επιπτώσεις

Το κοινωνικό κόστος του καρκίνου είναι δυσβάστακτο, πλήττει καίρια την κοινωνική ανάπτυξη και ευημερία, ενώ δοκιμάζει και την κοινωνική συνοχή. Οι πάσχοντες υφίστανται δραματικές συνέπειες στην προσωπική, οικογενειακή, επαγγελματική και κοινωνική τους ζωή. Στην επαγγελματική τους ζωή υφίστανται τον παροπλισμό ή τη στασιμότητα στην ανέλιξή τους, υπό το πρόσχημα της μη περαιτέρω καταπόνησής τους. Στο φιλικό και οικογενειακό τους περιβάλλον, αντιμετωπίζουν συχνά τον οίκτο ή και την απόρριψη, γεγονός που δημιουργεί πρόσθετο δυσβάστακτο ψυχικό φορτίο στους ασθενείς, οι οποίοι ενοχοποιούν τον εαυτό τους για ό,τι συνέβη. Παράλληλα, η εκδήλωση φαινομένων κοινωνικού στιγματισμού εις βάρος των καρκινοπαθών πλήττει ανεπανόρθωτα την προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά τους, καθιστά μαρτυρική εμπειρία τη βίωση της ασθένειας αλλά και δοκιμάζει τη συνοχή και αλληλεγγύη της κοινωνίας μας.

Τέλος, στην πιο δύσκολη ώρα τους, οι ασθενείς έρχονται αντιμέτωποι με φαινόμενα και χαρακτηριστικά του νοσοκομείου και συνολικά του Συστήματος Υγείας που τους φορτίζουν ψυχικά, τους καταπονούν σωματικά ή ακόμα και τους αποθαρρύνουν. Νιώθουν αδύναμοι να αντιμετωπίσουν τις, συχνά, δαιδαλώδεις δομές και τα γραφειοκρατικά εμπόδια του συστήματος υγείας ή και το υψηλό κόστος της ασθένειας (στις περιπτώσεις όπου δεν λειτουργεί ικανοποιητικά το Σύστημα Υγείας). Στην πιο κρίσιμή του στιγμή όντας άρρωστος ή και στο κατώφλι του θανάτου ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με όλα τα σύγχρονα υγειονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και ηθικά ελλείμματα, τα οποία ενισχύουν τις ενοχές του και δυσχεραίνουν τον
αγώνα του.