Πρώτες Σκέψεις και Θέσεις για την Υγειονομική Μεταρρύθμιση

της Γεωργίας Οικονομοπούλου,

MSc, PhDc Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Management
Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ)

Κατά την προεκλογική περίοδο εντυπωσίασε το εύρημα ότι, οι πολίτες, για πρώτη φορά, δήλωσαν δημοσκοπικά πως αποδίδουν κορυφαία προτεραιότητα στην αναμόρφωση του υγειονομικού συστήματος. Η λαϊκή προσδοκία δείχνει να ταυτίζεται με τον πρωτεύοντα στόχο της κυβέρνησης για την τετραετία 2023-2027, στην κατεύθυνση της υπέρβασης παλαιωμένων αντιλήψεων, σκοπιμοτήτων και δομών.

Το ΕΣΥ από την ίδρυσή του λειτούργησε ως νοσοκομειοκεντρικός μηχανισμός αντιμετώπισης διαπιστωμένων και, κατά βάση, επειγουσών θεραπευτικών αναγκών. Παρά τις αρχικές νομοθετικές προβλέψεις του 1983, παραμελήθηκε η πρωτοβάθμια και γενικότερα η εξωνοσοκομειακή περίθαλψη προκαλώντας –εκτός πολλών άλλων- την ανισοτιμία πρόσβασης στη φροντίδα υγείας.

Όταν η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η γήρανση και τα χρόνια νοσήματα ανέδειξαν διεθνώς την ανάγκη ανακατεύθυνσης των υγειονομικών μηχανισμών, το Ελληνικό σύστημα δεν προσαρμόστηκε και δεν απέκτησε ασθενοκεντρικό χαρακτήρα, παραμένοντας στα πρότυπα ενός ιατροκεντρικού παρελθόντος, το οποίο καθόριζε και την ανάπτυξη των δομών, συνήθως αναντίστοιχων προς τις πραγματικές ανάγκες υγείας των πολιτών.

Σήμερα, η πρόοδος της ιατρικής και της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με τις ποιοτικές απαιτήσεις ενός μορφωτικά και οικονομικά αναβαθμισμένου πληθυσμού, έχουν μετατοπίσει το κέντρο βάρους των συστημάτων του αναπτυγμένου κόσμου από την ολιγαρκή, κατασταλτική θεραπεία της υπαρκτής νόσου στην απαιτητική αναζήτηση της προληπτικής υγείας προς ελαχιστοποίηση της νοσηρότητας.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Ελληνικό υγειονομικό σύστημα καλείται να πραγματοποιήσει ένα άλμα υπέρβασης της ολιγωρίας του παρελθόντος, με επείγουσες διαδικασίες, προσαρμοζόμενο σε ποιοτικά πρότυπα ευρωπαϊκών αξιώσεων. Τα πρώτα θετικά βήματα έγιναν ήδη, κατά την προηγούμενη κυβερνητική περίοδο.

Συνοπτικά, απαιτείται προσαρμογή του νοσοκομειακού χάρτη στις πραγματικές τοπικές ανάγκες των κατοίκων, με ταυτόχρονη συγκρότηση ενός αξιόμαχου πλέγματος εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών, με βαρύτητα πρωτίστως στη διατήρηση της υγείας και ευζωΐας του πληθυσμού.

Για την επιτυχία της κυβερνητικής στόχευσης είναι απαραίτητη η μεγαλύτερη δυνατή συστράτευση των επαγγελματιών υγείας. Μακριά από απωθητικά στερεότυπα του παρελθόντος, στο επιστημονικό προσωπικό όλων των κλάδων πρέπει να δοθούν η δυνατότητα επιλογής μεταξύ εναλλακτικών μορφών εργασιακών σχέσεων, ποικιλόμορφα κίνητρα και αμοιβές ανάλογες προς την αξία της προσφοράς και τις συνθήκες απασχόλησης, κατά περίπτωση. Παράλληλα, πρέπει να υπάρξει αναπροσανατολισμός στην παραγωγή του αναγκαίου αριθμού –κατά κλάδο και ειδίκευση– επαγγελματιών υγείας, ώστε να εκλείψουν μεσοπρόθεσμα τα σοβαρά προβλήματα ανεπάρκειας ή πληθωρισμού.

Τα διεθνή συγκριτικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι, στην Ελλάδα υπάρχει ζήτημα επανεξέτασης των συνολικών δαπανών υγείας και ανακατανομής των σπάνιων πόρων, με βασικό κριτήριο την αποδοτικότητα της χρήσης τους. Η σχετική συζήτηση είναι δύσκολη, και ενδεχομένως να προσλάβει συγκρουσιακή μορφή, αλλά είναι απαραίτητη και χρήσιμη για όλους τους συντελεστές παραγωγής υπηρεσιών υγείας και, κυρίως, για τους πολίτες που είναι οι πληρωτές.

Αναμφίβολα, η εκπόνηση και επιτυχής εφαρμογή στην πράξη ενός στρατηγικού σχεδίου μετάβασης, μείζονος πολυπλοκότητας, θα εξαρτηθεί από την ποιότητα τόσο του κεντρικού, όσο και του αποκεντρωμένου management. Ενθαρρυντικό είναι ότι, η νέα κυβέρνηση προχώρησε στη σύσταση Γενικής Γραμματείας Στρατηγικού Σχεδιασμού. Παρά ταύτα, το παρελθόν έχει δείξει πως απαιτείται εμπειρία και γνώση των ιδιαιτεροτήτων του υγειονομικού τομέα, εφόσον ακόμη και δευτερεύουσες (αλλά προβλέψιμες) αστοχίες, μπορεί να έχουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα για την ολοκλήρωση των σχεδίων.

Καταληκτικά, το εγχείρημα του εκσυγχρονισμού του ΕΣΥ δεν είναι εύκολο. Ο μεθοδικός στρατηγικός σχεδιασμός έχει προαπαιτούμενα την ειλικρινή, και συνεπώς, πειστική επικοινωνία ανάλυσης του σχεδίου στο κοινό, την αποφασιστική αποκάλυψη των ψευδεπίγραφων συνθημάτων του λαϊκισμού και τη σθεναρή αντιμετώπιση των συμφεροντολογικών αντιδράσεων. Στην αρχή μιας τετραετούς κυβερνητικής θητείας, η αγνόηση του λεγόμενου «πολιτικού κόστους» είναι και εφικτή και επιβεβλημένη.