Πρώτες βοήθειες για ψυχικές διαταραχές

Της Ιωάννας Θεοδωρακοπούλου, Συμβουλευτικής Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπεύτριας, MSc, PsyD, συμβούλου Υπογονιμότητας, επικεφαλής συμβουλευτικών υπηρεσιών στο feelwelltoday.com
Ένα πρωτοποριακό προγραμμα ξεκίνησε πρόσφατα στις ΗΠΑ  με αντικείμενο την εκπαίδευση ανθρώπων, ώστε να αναγνωρίζουν άτομα, που πάσχουν από ψυχική διαταραχή και διατρέχουν κίνδυνο και αν χρειαστεί να παρέχουν πρώτες βοήθειες. Το προγραμμα τελεί υπό την αιγίδα του National Council of Behavioral Health NCBH και έχει στόχο να προσεγγίσει ένα εκατ. ανθρώπους !
Αυτή η πρωτοβουλία είναι σημαντική και απαραίτητη διότι στην ψυχική υγεία, η βοήθεια δυστυχώς δεν αποτελεί φυσική μας αντίδραση. Αντίθετα οι περισσότεροι σιωπούν μπροστά σε κάποιον ή αποφεύγουν κάποιον που έχει κάποιο θέμα ψυχολογικής φύσης. Θεωρούν ότι οτιδήποτε περνάει αυτός ο άλλος, είναι προσωπικό ή οικογενειακό ζήτημα. Συχνά όμως αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι φοβόνται να παρέμβουν ή να πλησιάσουν περισσότερο το άτομο. Και δεν το κάνουν.
Και την ίδια στιγμή είναι δύσκολο να σκεφτείς παρόμοια αντίδραση σε άλλα θέματα υγείας όπως να δούμε κάποιον να γλιστρήσει και να πέσει ενώ διασχίζει την λεωφόρο ή να παθαίνει καρδιακό επεισόδιο ή να λιποθυμά και να περάσεις χωρίς να σταματήσεις να δώσεις βοήθεια ή έστω να βεβαιωθείς ότι είναι καλά.
Οικογενειακό θέμα ή μη, το ίδιο ένστικτο που μας κάνει να αποφεύγουμε τα θέματα ψυχολογικών διαταραχών στην πραγματικότητα είναι αυτό που εμποδίζει πολλές οικογένειες των οποίων η ζωή έχει επηρεαστεί από κάτι τέτοιο να μιλάνε για αυτό, λες και είναι κάτι που τους ντροπιάζει και κάτι αναπόφευκτα κληρονομικό. Η κόρη με κρίσεις πανικού ή γονέας που αυτοκτόνησε. Όσο λιγότερο μιλάμε για τις ψυχολογικές διαταραχές όμως, τόσο πιο ξένο γίνεται. Και τόσο λιγότερο ικανοί και πρόθυμοι γινόμαστε  να βοηθήσουμε όσους το ζουν. Ο φόβος αυξάνεται.
Σίγουρα η συζήτηση γύρω από την χρήση όπλου και ψυχικής ασθένειας που κατά καιρούς προβάλλεται στα μέσα, δεν έχει βοηθήσει στην ενθάρρυνση των ανθρώπων να μιλάνε για τη δική τους ψυχολογική διαταραχή ή να δώσουν ένα χέρι βοήθειας ή στήριξης σε όσους βρίσκονται σε κάποια συναισθηματική κρίση. Πολύ πρόσφατα ο Donald Trump αναφέρθηκε στην άσκηση βίας μέσω όπλου ως πρόβλημα ψυχικής υγείας. Συγκεκριμένα είπε ότι υπάρχουν άνθρωποι ψυχικά διαταραγμένοι που κινούνται γύρω μας και οι οποίοι θα κάνουν πράγματα που δεν θα πιστεύουμε, δίνοντας την αποκλειστική ευθύνη και κατηγορία για την χρήση των όπλων σε ψυχική ασθένεια.
Και αυτή η θέση δεν είναι μόνο λάθος αλλά και μέρος του προβλήματος. Σαφώς και αυξάνει τον φόβο των ανθρώπων. Η στιγματοποίηση της ψυχικής ασθένειας με αυτό τον τρόπο – κάνοντάς το κάτι επικίνδυνο, κάτι που πρέπει να φοβάσαι – θα συνεχίζει να απομονώνει αυτούς που υποφέρουν και να τους αποτρέπει από το να ζητήσουν  τη βοήθεια που έχουν ανάγκη. Δεν γνωρίζω σε τι ωφελεί η τόσο αφελής ενθάρρυνση της στιγματοποίησης των ανθρώπων που υποφέρουν από κάποια ψυχική διαταραχή.
Γίνονται καμπάνιες με αφορμή κάποια παγκόσμιαημέρα. Προφανώς και αναποτελεσματικές όταν στόχοι όπως αναγνώριση και ασφαλής ανταπόκριση σε σημάδια ψυχικών διαταραχών μέσω της χρήσης είτε κλινικών εργαλείων, είτε με ακρόαση, επιβεβαίωση, ενθάρρυνση και υποστήριξη για παρέμβαση όταν κάποιος είναι σε ενεργή απόπειρα αυτοκτονίας, σε κρίση πανικού εν εξελίξει, ή ενώ υποφέρει από συμπτώματα μετατραυματικής διαταραχής άγχους, δεν επιτυγχάνονται. Είναι ανάγκη να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να αναγνωρίζουν σημάδια εθισμού ή κατάθλιψης ή διατροφικών διαταραχών σε άλλους και εν συνεχεία να τους δείξουμε πώς και πότε πρέπει να ενθαρρύνουν αυτούς που υποφέρουν να ζητήσουν βοήθεια ειδικού. Μέσα από τέτοιες επαναληπτικές διαδικασίες ένας στόχος είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τον φόβο να δώσουν ένα χέρι βοήθειας. Υπάρχουν βήματα που μπορούν επί του πρακτέου να σώσουν ζωές, τόσο του ψυχικά ασθενή όσο και πολλών άλλων που βαδίζουν σε πιο αρχικά στάδια ήπιων ή και σοβαρών διαταραχών.
Η πραγματικότητα έχει ως εξής : είναι πολύ πιο πιθανό να συναντήσεις κάποιον που περνάει μια δύσκολη κατάσταση ή κρίση,  ψυχογενή απ` ότι κάποια επείγουσα κατάσταση σωματικής υγείας. Τα ποσοστά ψυχικών διαταραχών ή εθισμών είναι αρκετά υψηλά ετησίως. Σύμφωνα με το κέντρο ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων, η αυτοκτονία είναι μία από τις 10 πιο συχνές αιτίες θανάτου. Και η αλήθεια είναι ότι πολλοί περισσότεροι υποφέρουν σιωπηρά. Σχεδόν το 1/3 από αυτούς που υποφέρουν από κάποια ψυχολογική διαταραχή, έχουν δει επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Η λιγότερο προβεβλημένη πλευρά της ιστορίας είναι ότι υπάρχει θεραπεία είτε υποφέρεις από κάτι ήπιο είτε από κάτι πιο σοβαρό. Γνωρίζουμε ότι, παρ` όλο που συχνά είναι εξουθενωτικές, οι ψυχικές διαταραχές δεν θα έπρεπε να είναι αναπηρίες ζωής.  Είναι πολλοί αυτοί που έχουν υποφέρει στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένων και των κλινικών περιπτώσεων  ψύχωσης ή μιας ζωής με αυτοκτονικό ιδεασμό ακόμα κι αν οι προσπάθειες δεν ήταν επιτυχημένες, που έχουν καταφέρει να ζουν μια παραγωγική και με απολαύσεις ζωή. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τους το επιτρέψουμε.  Διότι αυτό που πρέπει να φοβόμαστε δεν είναι η βοήθεια που θα προσφέρουμε σε κάποιον συνάνθρωπό μας που περνάει μια ψυχολογική διαταραχή αλλά το τι θα συμβεί αν δεν τον βοηθήσουμε.