“Κατακτώντας” τη διαχείριση δεδομένων

Ποιες είναι οι σύγχρονες απαιτήσεις στη διεξαγωγή κλινικών μελετών, αλλά και ποια είναι τα «εργαλεία» που μπορούν να βοηθήσουν στην αποτελεσματική διαχείριση και παρακολούθηση κλινικών ερευνών. Τι αλλάζει στη «μετά-GDPR εποχή». 

Στον σύγχρονο κόσμο της απεριόριστης παραγωγής δεδομένων, η αποτελεσματική οργάνωση και διαχείρισή τους αποτελεί το «άγιο δισκοπότηρο» για Οργανισμούς και επιχειρήσεις. Ειδικά στο απαιτητικό πεδίο των κλινικών μελετών, η συλλογή, διάχυση και διαχείριση της πληροφορίας συνιστά πρόκληση για κάθε φαρμακευτική εταιρεία, CRO και ερευνητή.

Η Agilis έρχεται να καλύψει αυτήν την ανάγκη, αναπτύσσοντας εξειδικευμένα πληροφοριακά συστήματα και εφαρμογές λογισμικού. Για τις απαιτήσεις, τα μέσα και τις δυνατότητες, αλλά και τις αλλαγές που επιφέρει ο νέος Κανονισμός για την προστασία των προσωπικών δεδομένων μίλησε στο PhB o Κυριάκος Κ. Κάσσης, υπεύθυνος Ανάπτυξης του Agilis Clinical Project.

ΕΡ_Ποιες είναι οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις και προκλήσεις στον τομέα των κλινικών ερευνών-μελετών;

ΑΠ_Στον κύκλο ζωής μιας κλινικής μελέτης υπάρχει ανάγκη συλλογής, διαχείρισης, επεξεργασίας και διάχυσης πλήθους δεδομένων και πληροφοριών που αφορούν σειρά ελέγχων που σχετίζονται με τη διαδικασία της κλινικής έρευνας για την ανάπτυξη φαρμάκων.

Οι «στατιστικές» αυτές έρευνες αποσκοπούν στη μελέτη της ασφάλειας και αποτελεσματικότητας φαρμάκων και χαρακτηρίζονται από μεγάλο κόστος συλλογής δεδομένων, λόγω του πλήθους των ασθενών, της πολυπλοκότητας των σχετικών ερωτηματολογίων που συμπληρώνονται από τους γιατρούς τους, τους απαιτούμενους ελέγχους ορθότητας και πληρότητας των δεδομένων, αλλά και τις αυστηρές διαδικασίες που ακολουθούνται για τη διασφάλιση της εμπιστευτικότητας και της ακεραιότητας των δεδομένων.

Μια τυπική μεγάλης κλίμακας πολυκεντρική μελέτη περιλαμβάνει περισσότερα γεωγραφικά διεσπαρμένα κέντρα διεξαγωγής (π.χ. νοσοκομεία) και μεγάλο πλήθος ιατρών-ερευνητών που είναι υπεύθυνοι για τη συνεχή καταγραφή λεπτομερών κλινικών δεδομένων κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης πολυάριθμων ασθενών, συμπληρώνοντας ειδικά ερωτηματολόγια σε κάθε τακτική επίσκεψη για κάθε ασθενή, συμπεριλαμβανομένων ειδικών ερωτηματολογίων για ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι έρευνες αυτές χαρακτηρίζονται από πολύ αυξημένες απαιτήσεις επιλεξιμότητας των ασθενών, ελέγχων ορθότητας των δεδομένων, ασφάλειας, προστασίας τους από παρεμβάσεις και εμπιστευτικότητας, οι οποίες προδιαγράφονται σε ειδικά διεθνή πρότυπα.

Συνάμα, τα δεδομένα είναι πλέον δυνατό να συλλέγονται από μια μεγάλη ποικιλία πηγών, που περιλαμβάνουν όχι μόνο τα ερωτηματολόγια κλινικών ερευνών CRFs (Case Report Forms), αλλά και συσκευές κινητής επικοινωνίας, εφαρμογές mHealth, βιοδείκτες και γενετικά δεδομένα, πληροφοριακά συστήματα EHR/EMR/LIS. Είναι δε σημαντικό με την αυξανόμενη χρήση όλων αυτών των νέων τεχνολογιών στον τομέα των κλινικών ερευνών να επιτευχθεί απρόσκοπτη ολοκλήρωση μεταξύ εφαρμογών, συσκευών και συστημάτων που συλλέγουν και ανταλλάσσουν ή μοιράζονται μεταξύ τους πληροφορία υψηλής ποιότητας.

Η ανάγκη δε γίνεται ακόμα πιο επιτακτική αν αναλογιστεί κανείς την αυξανόμενη ζήτηση για πραγματικά-αληθινά δεδομένα (RWD Real World Data) από όλο το φάσμα των εμπλεκομένων στον τομέα των κλινικών ερευνών.

ΕΡ_Μία από τις πιο δυναμικές σας πρωτοβουλίες αφορά στο πεδίο των κλινικών μελετών. Περιγράψτε μας το Agilis Clinical Project.

ΑΠ_To Agilis Clinical Project (clinicalproject.eu) αποτελεί μια cloud-based υπηρεσία λογισμικού, που καλύπτει αυτές τις σύνθετες ανάγκες και ιδιαιτερότητες των κλινικών ερευνών και επιτρέπει τον σχεδιασμό και την οργάνωση της κλινικής μελέτης, τη συλλογή, τη διαχείριση, τον έλεγχο και την τελική επεξεργασία των κλινικών δεδομένων με εύχρηστο, ασφαλή και αξιόπιστο τρόπο.

Μέχρι σήμερα, μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες και Οργανισμοί κατ’ ανάθεση έρευνας CRO (Contract Research Organisation), τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν ήδη εμπιστευτεί την πλατφόρμα Agilis Clinical Project για την υλοποίηση των κλινικών τους ερευνών. Μέχρι σήμερα, έχουν υλοποιηθεί 20 πολυκεντρικές κλινικές έρευνες, που περιλάμβαναν συλλογή δεδομένων από 2.000 ιατρούς-ερευνητές και συμπλήρωση κλινικών και ιατρικών δεδομένων για περισσότερους από 18.000 ασθενείς.

Οι διαδικτυακές υπηρεσίες της πλατφόρμας Agilis Clinical Project παρέχονται μέσω φιλικού και εύχρηστου user interface και είναι προσβάσιμες τόσο μέσω web browser όσο και από «έξυπνες» φορητές συσκευές (smartphones, tablets). Χρησιμοποιώντας μοντέρνες διαδικτυακές τεχνολογίες, η πλατφόρμα Agilis Clinical Project επιτρέπει:

• τον αρχικό σχεδιασμό και την υλοποίηση ερωτηματολογίων κλινικών ερευνών σε ηλεκτρονική μορφή eCRFs (electronic Case Report Forms) χρησιμοποιώντας ως βάση τις έντυπες εκδόσεις αυτών pCRFs (paper CRFs),
• τη συλλογή και συμπλήρωση στοιχείων και κλινικών δεδομένων με ταυτόχρονη εκτέλεση σε πραγματικό χρόνο κατάλληλα διαμορφωμένων ελέγχων επαλήθευσης δεδομένων,
• την καταγραφή ανεπιθύμητων ενεργειών μέσω της συμπλήρωσης κατάλληλα διαμορφωμένων φορμών ΑΕ και την αυτοματοποιημένη κοινοποίησή τους σε καθορισμένους λήπτες (π.χ. τμήμα PV/φαρμακοεπαγρύπνησης),
• την παρακολούθηση της συλλογής των δεδομένων της κλινικής έρευνας και της πορείας ολοκλήρωσης της κλινικής έρευνας μέσω κατάλληλα διαμορφωμένων οθονών, αναφορών και γραφικών απεικονίσεων,
• την ασφαλή αποθήκευση και διαχείριση των δεδομένων σε κατάλληλα διαμορφωμένο κεντρικό αποθετήριο (βάση δεδομένων κλινικής έρευνας),
• την εκτέλεση πολύπλοκων λογικών ελέγχων και ελέγχων ορθότητας και ακεραιότητας δεδομένων για τη διασφάλιση της ποιότητάς τους,
• την υλοποίηση σχεδίου επικύρωσης δεδομένων και στοιχείων καθώς και τον προγραμματισμό και την εκτέλεση των ενεργειών επικύρωσης δεδομένων (διαδικασία SDV-Source Data Verification),
• τη δημιουργία ερωτημάτων (queries) που σχετίζονται με πιθανές διορθώσεις ή διευκρινίσεις επί των συλλεχθέντων κλινικών δεδομένων και την αποτελεσματική διαχείρισή τους (query & discrepancies management), μέσω κατάλληλα διαμορφωμένων φορμών DCFs (Data Correction Forms),
• την εξαγωγή των δεδομένων της κλινικής έρευνας για την εκτέλεση περαιτέρω αναλύσεων (π.χ. statistical analysis).

H πλατφόρμα παρέχει τη δυνατότητα αναλυτικής καταγραφής όλων των λειτουργιών που εκτελεί κάθε χρήστης με αυτή (full & complete audit trail) με αυτοματοποιημένο τρόπο και τηρείται σχετικό log αρχείου στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο λεπτομέρειας (μεταβλητή ερωτηματολογίου φόρμας eCRF).

Τέλος, μέσω της πλατφόρμας ορίζονται οι χρήστες, οι ρόλοι τους, καθώς και τα δικαιώματα που θα έχουν για να επιτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες (role based user & access rights management), και γίνεται η διαχείρισή τους. Η πλατφόρμα περιλαμβάνει ξεχωριστές λειτουργίες για τους διάφορους χρήστες που εμπλέκονται σε μια κλινική έρευνα, όπως:

• Ερευνητές (Investigators), οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αρχική εισαγωγή, επεξεργασία και επικαιροποίηση των κλινικών δεδομένων ασθενών στις φόρμες eCRFs.
• Επιτηρητές κλινικών ερευνών (Monitors/Clinical Research Associates CRAs), οι οποίοι μπορούν να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την πορεία της συλλογής δεδομένων και τα αποτελέσματα της έρευνας, να κάνουν ελέγχους, να ζητήσουν διορθώσεις-διευκρινίσεις από τους ερευνητές και να εξάγουν αναφορές σε διάφορα επίπεδα ανάλυσης (ανά site, ερευνητή, ασθενή).
• Υπεύθυνους Μελέτης (Medical Project Managers-MPM), οι οποίοι μοιράζονται τις ίδιες λειτουργικότητες με τους CRA και επιπλέον μπορούν να εκτελέσουν διαδικασία freeze/lock ασθενή.
• Διαχειριστές (Administrators), οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα εισαγωγής χρηστών, ομάδων χρηστών και ορισμού των σχετικών ρόλων και δικαιωμάτων, εισαγωγή και σχεδιασμό ερωτηματολογίων κλινικών ερευνών, έναρξη και τερματισμό-ολοκλήρωση κλινικών ερευνών κ.λπ.

ΕΡ_Ποια είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του Agilis Clinical Project; Πώς μπορεί να βοηθήσει τους Οργανισμούς που θα το εφαρμόσουν;

ΑΠ_Η πλατφόρμα Agilis Clinical Project διαθέτει συνδυασμό χαρακτηριστικών που την καθιστούν ιδανική για τη διαχείριση και παρακολούθηση κλινικών ερευνών. Πιο συγκεκριμένα:

• Επιτυγχάνει ελαχιστοποίηση του χρόνου που απαιτείται για τον αρχικό σχεδιασμό των ηλεκτρονικών CRFs (eCRFs), την παραμετροποίηση της κλινικής μελέτης, και κατ’ επέκταση μειώνει τον χρόνο που απαιτείται για την επίσημη έναρξη της κλινικής μελέτης σε περιβάλλον παραγωγικής λειτουργίας.
• Επιτυγχάνει σημαντική ελαχιστοποίηση του κόστους σχεδιασμού, παραμετροποίησης και υλοποίησης μιας κλινικής μελέτης, σε σχέση με τον παραδοσιακό (έντυπο) τρόπο διεξαγωγής.
• Διασφαλίζει υψηλό́ βαθμό́ φιλικότητας και ευχρηστίας στην αλληλεπίδραση των χρηστών με το σύνολο των προσφερόμενων ηλεκτρονικών υπηρεσιών.
• Η πλατφόρμα φιλοξενείται σε αξιόπιστο data centre εντός ΕΕ (Γερμανία), το οποίο πληροί όλες τις σύγχρονες απαιτήσεις και πρότυπα ασφάλειας δεδομένων και εξασφαλίζει την προστασία και εμπιστευτικότητα των δεδομένων.
• Συμμορφώνεται πλήρως με τα διεθνή πρότυπα σχετικά με την οργάνωση και τον έλεγχο της διεξαγωγής κλινικών μελετών (CRF 21 Part 11, ICH E6 GCP), με τις ευρωπαϊκές κοινοτικές οδηγίες για την προστασία των προσωπικών δεδομένων (GDPR) καθώς και με κατευθυντήριες οδηγίες και βέλτιστες πρακτικές αρμόδιων εθνικών φορέων (ΕΟΦ, ΑΠΠΔ) και μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών που σχετίζονται με την υλοποίηση και διεξαγωγή κλινικών δοκιμών με χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων.

Ο προγραμματισμός και η υλοποίηση του Agilis Clinical Project έχουν γίνει εσωτερικά από τα στελέχη της εταιρείας χρησιμοποιώντας σύγχρονα «εργαλεία» και ευέλικτες μεθοδολογίες ανάπτυξης και συντήρησης λογισμικού, που αποτελούν κτήμα της εταιρείας και εξασφαλίζουν πλήρη ανεξαρτησία από εξωτερικούς προμηθευτές και ταχύτατη ανταπόκριση σε περίπτωση απαιτούμενων αλλαγών (change management and control).

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι έχουμε λάβει τα εύσημα από τους πελάτες μας για τις υπηρεσίες τεχνικής υποστήριξης και συντήρησης. Αυτές παρέχονται αποκλειστικά από μόνιμο προσωπικό της εταιρείας, που αποτελείται από μια ιδιαίτερα καταρτισμένη ομάδα στατιστικών και μηχανικών πληροφορικής που διαθέτει εξειδικευμένη γνώση και τεχνογνωσία και σχετικές πιστοποιήσεις στην υλοποίηση κλινικών ερευνών, τη διαχείριση και παρακολούθηση των κλινικών δεδομένων.

Το επίπεδο παροχής υπηρεσιών τεχνικής υποστήριξης καθορίζεται από SLA που συμφωνείται από κοινού με τον εκάστοτε πελάτη-λήπτη των ηλεκτρονικών υπηρεσιών (sponsor ή CRO).

ΕΡ_Στις 25 Μαΐου, δημόσιοι οργανισμοί, μη κυβερνητικές οργανώσεις, επιχειρήσεις, μεταξύ αυτών και φαρμακευτικές επιχειρήσεις, ιδιωτικές κλινικές, νοσοκομεία κ.ο.κ., θα πρέπει να έχουν συμμορφωθεί με τον νέο ευρωπαϊκό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι σημαντικότερες αλλαγές; Τι είναι αυτό που πρέπει να προσέξουν οι φορείς;

ΑΠ_Ο νέος ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων (GDPR) σχεδιάστηκε προκειμένου να επιφέρει εναρμόνιση της νομοθεσίας περί προστασίας προσωπικών δεδομένων στην Ευρώπη, να προστατεύσει και να ενισχύσει τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ και να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι Οργανισμοί σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια προσεγγίζουν την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Ο κανονισμός GDPR έχει άμεση σχέση κυρίως με το θεμελιώδες δικαίωμα των πολιτών στην προστασία όλων των πληροφοριών και δεδομένων που τους αφορούν, και πιο συγκεκριμένα με το πότε αυτά μπορούν να συλλεχθούν, πώς θα πρέπει να προστατευθούν και, τέλος, τι μπορεί ή δεν μπορεί να γίνει με αυτά.

Οι εμπλεκόμενοι της βιομηχανίας των κλινικών ερευνών θα πρέπει να δουν την εφαρμογή του Κανονισμού όχι ως απειλή, αλλά ως ευκαιρία και εφαλτήριο για βελτίωση τόσο των επιχειρησιακών διαδικασιών όσο και των τεχνολογικών μέτρων, με απώτερο σκοπό την κατανόηση της αξίας των προσωπικών δεδομένων.

Πολλοί από τους ορισμούς που αναφέρει ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός έχουν άμεση συνάφεια με τον τομέα των κλινικών ερευνών. Πιο συγκεκριμένα:

• Ως «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα» λογίζεται κάθε είδους πληροφορία που αφορά ταυτοποιημένο ή ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο και πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ότι με τα σύγχρονα μέσα τεχνολογίας καθίσταται εφικτή η πλήρης ταυτοποίηση ενός ασθενούς γνωρίζοντας μονάχα ένα μικρό μέρος δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως το νοσοκομείο ή η κλινική όπου παρακολουθείται στο πλαίσιο μιας κλινικής μελέτης (site), καθώς και τη διάγνωση.
• «Υποκείμενο των δεδομένων» μπορούμε να θεωρήσουμε στην περίπτωση των κλινικών ερευνών τον ασθενή, τον ιατρό-ερευνητή, το προσωπικό των κέντρων διεξαγωγής κλινικών μελετών καθώς και όλους τους υπόλοιπους εμπλεκομένους, όπως υπευθύνους επιτήρησης (CRA/monitors), διαχειριστές δεδομένων (data managers) κ.ά.
• Σε αρκετές κλινικές μελέτες, δείγματα γενετικού υλικού ή «γενετικά δεδομένα» λαμβάνονται από ασθενείς προκειμένου να χαρακτηριστεί το γενετικό τους προφίλ και να χρησιμοποιηθούν αυτές οι πληροφορίες για τη συσχέτιση των υποπληθυσμών των ασθενών που ανταποκρίνονται στη θεραπεία σε ένα συγκεκριμένο γενετικό προφίλ, το οποίο στη συνέχεια μπορεί να μελετηθεί και να επικυρωθεί ως βιοδείκτης.
• Η κατηγορία προσωπικών δεδομένων που ορίζει ο Κανονισμός ως «δεδομένα που αφορούν την υγεία» έχουν ευρύτατη χρήση στον τομέα των κλινικών μελετών και αφορούν μετρήσεις ζωτικών σημείων, αποτελέσματα βιοχημικών εξετάσεων κ.ά.
• Τέλος, ως «επεξεργασία» ορίζεται κάθε ενέργεια που επηρεάζει τα δεδομένα μιας κλινικής μελέτης καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της, από την πρωτογενή συλλογή της από τα κέντρα διεξαγωγής (νοσοκομεία/κλινικές) έως την αναφορά, αρχειοθέτηση και καταστροφή τους.

Ο ευρωπαϊκός κανονισμός GDPR θα απαιτήσει μετά την 25^η Μαΐου τη συμμόρφωση του συνόλου των επιχειρήσεων και φορέων που εμπλέκονται στη βιομηχανία των κλινικών ερευνών με τις νέες απαιτήσεις και θα τις αναγκάσει να υιοθετήσουν σειρά τεχνικών και οργανωτικών μέτρων. Ο χορηγός-φαρμακευτική εταιρεία (sponsor) αλλά και μια εταιρεία CRO ή ένας κύριος ερευνητής σε μια ακαδημαϊκή κλινική μελέτη μπορούν εξίσου να χαρακτηριστούν ως «υπεύθυνοι επεξεργασίας» προσωπικών δεδομένων (controller).

Αντίστοιχα, φορείς ο οποίοι επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για λογαριασμό ενός «υπεύθυνου επεξεργασίας» θεωρούνται ως οι «εκτελούντες την επεξεργασία» (data processors) και αντιστοιχούν σε φορείς που ορίζονται από τον χορηγό να αναλάβουν εργασίες που σχετίζονται με την κλινική μελέτη συμπεριλαμβανομένων τόσο των εταιρειών CROs (διαχείριση έργου, επιτήρηση κλινικών ερευνών, διαχείριση δεδομένων, στατιστική ανάλυση και επεξεργασία, κωδικοποίηση κ.λπ.) όσο και τρίτων προμηθευτών υπηρεσιών λογισμικού (eCRF/EDC, ePRO) που σχετίζονται με την υλοποίησή τους.

Η Agilis έχει εφαρμόσει πλάνο συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις του νέου ευρωπαϊκού κανονισμού και έχει ήδη προβεί σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες, που περιλαμβάνουν:

• Την αναθεώρηση και επικαιροποίηση των τυποποιημένων επιχειρησιακών διαδικασιών που σχετίζονται με τη διεξαγωγή και διαχείριση των δεδομένων κλινικών ερευνών, ώστε να επιτευχθεί η εναρμόνισή τους με τις νέες απαιτήσεις.
• Τον ορισμό ρόλου υπευθύνου προστασίας δεδομένων (data protection officer).
• Την εφαρμογή κορυφαίων τεχνικών μέτρων και ελέγχων ασφάλειας καθώς και βέλτιστων πρακτικών και οδηγιών που διασφαλίζουν την προστασία των προσωπικών δεδομένων. όπως ενίσχυση της φυσικής και δικτυακής ασφάλειας, την κρυπτογράφηση (encryption) δεδομένων τόσο κατά την αποθήκευση όσο και κατά την αποστολή τους σε τρίτους φορείς, την ψευδο-ανωνυμοποίηση δεδομένων, την πλήρη και λεπτομερή καταγραφή των δεδομένων (audit trail), την υιοθέτηση τεχνικών “privacy by design” και “privacy by default”.

ΕΡ_Πώς μπορεί, λοιπόν, να βοηθήσει η Agilis αυτούς τους Οργανισμούς;

ΑΠ_Η Agilis βοηθά Οργανισμούς και επιχειρήσεις σε όλα τα στάδια της απαιτητικής διαδικασίας παραγωγής της πληροφορίας, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας μαζί τους εξειδικευμένα πληροφοριακά συστήματα και εφαρμογές λογισμικού που χρειάζονται για τον εξορθολογισμό αυτών των διαδικασιών και εκτείνονται από τη συλλογή μέχρι την αυτοματοποιημένη ανταλλαγή και διάχυση της πληροφορίας, και από την υλοποίηση κεντρικών αποθετηρίων δεδομένων (data warehouses) μέχρι την οπτικοποίηση της πληροφορίας, αναπτύσσοντας μαζί τους τις στατιστικές μεθόδους που απαιτούνται για να ελέγξουν την ορθότητα και ακεραιότητα (data validation) και να αναλύσουν τα δεδομένα τους, και, τέλος, βοηθώντας τους να διαχειριστούν τα μεταδεδομένα τους και να διασφαλίσουν την ποιότητα των δεδομένων.

Εν συντομία, υποστηρίζουμε τους πελάτες μας να οργανώσουν και να διαχειριστούν αποτελεσματικά τον πλήρη κύκλο ζωής της πληροφορίας.

Who is Who

O Κυριάκος A. Κάσσης είναι υπεύθυνος Ανάπτυξης του Agilis Clinical Project (clinicalproject.eu) και έχει πολυετή εμπειρία στον σχεδιασμό, την υλοποίηση και τον έλεγχο καλής λειτουργίας πληροφοριακών συστημάτων και εφαρμογών για τη διαχείριση και την παρακολούθηση κλινικών ερευνών. Διαθέτει περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια διεθνούς εμπειρία στην ανάλυση, τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την εγκατάσταση εφαρμογών λογισμικού, ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων, στη διαχείριση έργων πληροφορικής για μεγάλους Οργανισμούς και επιχειρήσεις με ανάγκες διαχείρισης μεγάλου όγκου δεδομένων, καθώς και στην παροχή σχετικών συμβουλευτικών υπηρεσιών.

Είναι διδάκτωρ μηχανικός ΕΜΠ, με ειδίκευση στη Βιοϊατρική Τεχνολογία, και διπλωματούχος μηχανικός της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ.

Πηγή: Ph.B