Μία με την ευλογιά των πιθήκων και μία με την ακρίβεια, που πλήττει όλους, πέρασαν στα ψιλά οι νέες ρυθμίσεις, που πέρασε το υπουργείο Υγείας για τον τομέα του φαρμάκου. Αν ο στόχος της κυβέρνησης ήταν να αναχαιτιστεί η πολυφαρμακία, τότε το αβίαστο συμπέρασμα είναι πως με τα νέα μέτρα θα έχουμε μία τρύπα στο νερό!
Για την ακρίβεια… άλλη μία τρύπα στο νερό. Διότι διαχρονικά τα τελευταία 10 χρόνια, καμία κυβέρνηση δεν κατάφερε να τιθασεύσει τη φαρμακευτική κατανάλωση, παρά τα Μνημόνια, την ηλεκτρονική συνταγογράφηση και τις βαρύγδουπες εξαγγελίες για λήψη μέτρων.
Αυτή τη φορά όμως υπήρχε μία ειδοποιός διαφορά. Η ελληνική κυβέρνηση ήταν υποχρεωμένη να λάβει άμεσα μέτρα, διότι μετά από πίεση των θεσμών (έπειτα από πίεση των ξένων φαρμακευτικών) θεσπίστηκε η συνυπευθυνότητα στην αύξηση της κατανάλωσης των φαρμάκων στη χώρα μας.
Εξηγούμαι για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με όσα συμβαίνουν στο χώρο του φαρμάκου. Κι εμείς που είμαστε άλλωστε, έχουμε χάσει τη μπάλα με τις πολυάριθμες και αλλεπάλληλες και συχνά αντιφατικές ρυθμίσεις.
Η αρχή των δεινών
Για να αντιληφθούμε τι συμβαίνει πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο 2013, επί υπουργίας Άδωνη Γεωργιάδη. Τότε λοιπόν ψηφίζεται διάταξη, σύμφωνα με την οποία ορίζεται κλειστός προϋπολογισμός για τη φαρμακευτική δαπάνη του ΕΟΠΥΥ (αργότερα έγινε το ίδιο και με τα νοσοκομεία του ΕΣΥ).
Το όριο ορίστηκε περίπου στα 2 δις ευρώ, ποσό που αντιστοιχούσε σε περίπου 1,2% επί του ΑΕΠ και λίγο πάνω από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ε.Ε. Η ίδια ρύθμιση καθόριζε ότι, αν υπήρχε υπέρβαση, αυτή θα καλύπτονταν από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις. Είναι το λεγόμενο clawback που ελληνιστί σημαίνει αυτόματη επιστροφή.
Υποτίθεται ότι το μέτρο ήταν προσωρινό, μέχρις ότου η Πολιτεία θα κατάφερνε να εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να ελέγξει την κατανάλωση φαρμάκων. Ως είθισται εν Ελλάδι, όμως, ουδέν μονιμότερον του προσωρινού.
Το μέτρο εφαρμόζεται από το 2014 και μέχρι σήμερα με μικρές τροποποιήσεις και πλέον έχει επεκταθεί έως το 2025! Τι έγινε όλα αυτά τα χρόνια; Οι όποιες παρεμβάσεις περιορίστηκαν σε επίπεδο τιμολόγησης των φαρμάκων και ελάχιστα σε επίπεδο ελέγχου της ζήτησης.
Εκτόξευση της κατανάλωσης
Όχι μόνο δεν μειώθηκε η κατανάλωση, αλλά εκτοξεύτηκε! Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Σήμερα, για τον ΕΟΠΥΥ και το ΕΣΥ το Κράτος καλύπτει περίπου 2,5 δις ευρώ για το φάρμακο, περίπου 1,5 δις οι φαρμακευτικές εταιρείες και περίπου 1 δις οι πολίτες με τη συμμετοχή τους στο κόστος. Μιλάμε για μία μη βιώσιμη κατάσταση.
Πρακτικά, το μέτρο του clawback έδρασε ως αντικίνητρο. Η Πολιτεία επαναπαύτηκε – κυρίως στη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – εφόσον υπήρχε ο κλειστός προϋπολογισμός. Άλλωστε, ήταν και αρκετά ριζοσπαστικά αριστερό να ρίχνεις τα βάρη στους ταξικούς εχθρούς, τις κερδοσκοπικές, πολυεθνικές φαρμακοβιομηχανίες.
Βέβαια και ο ΣΥΡΙΖΑ υποχρεώθηκε να λάβει μέτρα. Αλλά αυτά αποδείχθηκαν «ασπιρίνες», καθώς ήρθαν με δραματική καθυστέρηση και δεν είχαν τη δυναμική να ανακόψουν τις τάσεις αύξησης της δαπάνης.
Να το πούμε πιο απλά: Καμία κυβέρνηση δεν είχε την τόλμη να ελέγξει τη συνταγογράφηση των ιατρών. Να θεσπίσει δεσμευτικά πρωτόκολλα για τις πιο συνήθεις κατηγορίες (λιπιδαιμία, υπέρταση, διαβήτης κλπ) και να τιμωρήσει παραδειγματικά τους παραβάτες ιατρούς. Έτσι, μία δεκαετία τώρα το κακό διαιωνίζεται χωρίς να φαίνεται φως στο τούνελ.
Οι νέες ρυθμίσεις
Όπως ανέφερα στην αρχή, πρόσφατα, για πρώτη φορά είχαμε μία σημαντική εξέλιξη: Η κυβέρνηση υποχρεώθηκε από τους θεσμούς να θεσπίσει την συνυπευθυνότητα στην υπέρβαση της δαπάνης για φάρμακα. Με απλά λόγια, η Πολιτεία υποχρεώνεται πλέον να επωμιστεί και η ίδια ένα μέρος της υπέρβασης, σε σχέση με την κατανάλωση του 2020.
Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν ότι το μέτρο είχαν ζητήσει κατά κύριο λόγο οι ξένες φαρμακευτικές, ασκώντας την επιρροή τους προς τους θεσμούς. Θεωρούσαν ότι με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα θα παρακινούνταν να λάβει ουσιαστικά μέτρα για να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
Το γόρδιο θεσμό κλήθηκε να λύσει πρόσφατα ο Θάνος Πλεύρης. Οι αποφάσεις αποτυπώθηκαν σε μία ευμεγέθη τροπολογία, που ενσωματώθηκε στο νομοσχέδιο για τον προσωπικό γιατρό, που ψηφίστηκε πριν από δύο εβδομάδες στη Βουλή.
Ο υπουργός Υγείας κατέφυγε σε ένα τρικ. Με έντεχνο τρόπο μεταφέρει μέρος του clawback στις υποχρεωτικές εκπτώσεις (rebates), που επιβαρύνει όλες τις φαρμακευτικές. Πάλι δηλαδή αντί να εφαρμόσουμε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (π.χ. θεραπευτικά πρωτόκολλα, τιμολόγηση γενοσήμων, έλεγχος συνταγογράφησης κ.λπ.) καταφεύγουμε σε λογιστικές αλχημείες.
Ακόμη, αυξάνει το επίπεδο των υποχρεωτικών εκπτώσεων που επιβάλλονται στα καινοτόμα φάρμακα (από 5% σε 8%). Οι εκπτώσεις για καινοτόμα προϊόντα μπορούν πλέον να φτάσουν το 38% (χωρίς να υπολογιστεί το clawback) – που είναι μακράν οι υψηλότερες στην Ευρώπη.
Οι συνολικές υποχρεωτικές επιστροφές (rebates και clawback) πιθανότατα θα ξεπεράσουν το 50% (ακόμη και 70% σε ορισμένες περιπτώσεις) για τα πιο σημαντικά, καινοτόμα φάρμακα των πολυεθνικών εταιρειών.
Από την άλλη, προστατεύονται τα φάρμακα που έχουν χάσει την πατέντα τους (off patent) και τα γενόσημα προϊόντα. Αυτές οι κατηγορίες προϊόντων εξαιρούνται πλέον από μέρος των εκπτώσεων και του clawback.
Η τιμή των συγκεκριμένων προϊόντων ούτως ή άλλως προστατεύονταν (τιμή γενοσήμων 65% της αρχικής, όριο πτώσης τιμής 7% για όλα τα φάρμακα, κατώτατη τιμή 6 ευρώ/μήνα). Τώρα αυτή η προστασία ενισχύεται ακόμη περισσότερο. Τα σχετικά ποσά προς «εξοικονόμηση» θα μεταφερθούν στα καινοτόμα προϊόντα με τη μορφή πρόσθετου clawback.
Τέλος, η κυβέρνηση «σπάει» τον κλειστό προϋπολογισμό των φαρμακευτικών προϊόντων σε δύο κομμάτια: Ένα για τα «φάρμακα υψηλού κόστους» (αντικαρκινικά, βιολογικά κλπ) και ένα για όλα τα υπόλοιπα.
Το ακριβές ύψος των δύο, κλειστών προϋπολογισμών θα καθοριστεί με υπουργική απόφαση. Πληροφορίες αναφέρουν μία ποσοσταία αναλογία της τάξης του 30-70 ή 35-65. Μένει να δούμε τις λεπτομέρειες γιατί συνήθως εκεί κρύβεται ο διάολος…
Το σκεπτικό της ρύθμισης εδώ είναι απλό: Ο νομοθέτης θεωρεί ότι κύριος υπεύθυνος για τη συνεχή αύξηση της δαπάνης είναι τα φάρμακα υψηλού κόστους. Οπότε με αυτόν τον τρόπο προφανώς θέλει να προστατέψει όλα τα υπόλοιπα φάρμακα. Γιατί φθηνά και καταξιωμένα φάρμακα να επωμίζονται το κόστος από την προώθηση των νέων και ακριβότερων;
Έχει κάποια βάση, αλλά σήμερα τα 2/3 της κατανάλωσης σε αξίες αφορούν όλα τα υπόλοιπα φάρμακα και όχι τα φάρμακα υψηλού κόστους. Επίσης, σε όλες τις Δυτικές χώρες, οι αρχές προσπαθούν να εξοικονομήσουν πόρους από τα γενόσημα και off patent, προκειμένου να είναι σε θέση να αποζημιώσουν τις νέες, ακριβές θεραπείες.
Εμείς πού ακριβώς μπορεί να οδηγηθούμε, κάνοντας το αντίστροφο;
Επίσης, μπορεί να πει κάποιος: Καλά κάνει ο υπουργός και η κυβέρνηση, που «κοπανούν» τις πολυεθνικές του φαρμάκου. Σίγουρα, οι μεγάλες ξένες φαρμακευτικές δεν έχουν καλή φήμη και παλαιότερα είχε αποδειχτεί ότι ορισμένες μετέρχονταν αθέμιτων πρακτικών, προκειμένου να επηρεάσουν τους ιατρούς και να αυξήσουν τις πωλήσεις τους.
Όλα αυτά όμως ανήκουν στο παρελθόν. Πλέον, υπάρχει αυστηρός έλεγχος στην προώθηση φαρμάκων και στα ιατρικά συνέδρια. Στο κάτω κάτω είναι στο χέρι της Πολιτείας να ελέγξει αν οι φαρμακευτικές (ελληνικές και ξένες) λειτουργούν με διαφάνεια.
Επίσης, να μην ξεχνάμε ότι τη λύση στην πανδημία κλήθηκαν και έδωσαν με εμβόλια, αντιικά φάρμακα και μονοκλωνικά οι μεγάλες βιοφαρμακευτικές, όπως Pfizer, AstraZeneca, Eli Lilly, Gilead, MSD και Regeneron.
Την περίοδο, που διανύουμε συντελείται μία κοσμογονία σε ερευνητικό επίπεδο στη μάχη κατά του καρκίνου με γονιδιακές θεραπείες (CAR-T), ανοσοθεραπείες, στοχευμένες θεραπείες. Παράλληλα, η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Προσωποποιημένη Ιατρική (Personalized Medicine) υπόσχονται θαύματα. Κι εδώ ηγέτες είναι οι μεγάλες φαρμακευτικές. Εκτός από αυτές που ανέφερα πιο πάνω και οι Novartis, BMS, GSK, Sanofi.
Την ίδια ώρα η Ελλάδα – όπως είδαμε πρόσφατα από τις ενέργειες του Κυριάκου Μητσοτάκη – φιλοδοξεί να γίνει κέντρο για τη βιοτεχνολογική έρευνα και τις κλινικές μελέτες. Είναι δυνατόν να συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο αν η χώρα μας λαμβάνει μέτρα κατά της φαρμακευτικής καινοτομίας;
Πολύ φοβάμαι ότι ροκανίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε και αργά ή γρήγορα αυτό θα σπάσει από το βάρος της πολιτικής ατολμίας. Μέχρι σήμερα, οι Έλληνες ασθενείς δεν έχουν στερηθεί νέες, ακριβές θεραπείες. Με αυτά που ψήφισε η κυβέρνηση, είμαι ανήσυχος για το μέλλον…
Δευθυντής Σύνταξης, virus.com.gr & Pharma Health Business magazine
εξαιρετικό αρθρο, αντικειμενικο και to the point, ας το διαβασουν και στους συνδεσμους…
Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *
Δ